Budynek BRE Banku w Bydgoszczy fot. BRE Bank
Kondycja Commerzbanku jest z oczywistych względów dla nas ważna. Bank ten jest bowiem większościowym akcjonariuszem BRE Banku. Stress-testy Europejskiego Nadzoru Bankowego (EBA) jesienią 2011 roku wykazały konieczność podniesienia kapitału w Commerzbanku o ponad 5,3 mld euro. To warunek osiągnięcia wskaźnika core tier 1 kapitału (kapitał podstawowy, to znaczy akcyjny plus rezerwowy, w tym z zatrzymanych zysków) na poziomie 9 proc. wymaganym przez Bank Rozliczeń Międzynarodowych (BIS).
Europejski kryzys zadłużenia silnie dotknął finanse Commerzbanku. Bank musiał skorzystać z pomocy rządowej (Fundusz Stabilizacji Rynku Finansowego) w wysokości 14,3 mld euro. Już w 2011 r. był jednak w stanie ją spłacić. Odbyło się to jednak kosztem redukcji funduszy własnych i wskaźników kapitałowych banku na koniec 2011 r. Tylko w trzecim kwartale 2011 r. Commerzbank zanotował stratę netto w wysokości 686 mln euro.
Równolegle, Commerzbank realizuję strategię konsolidacji bilansu swojego, przejętych poprzednio i obecnie banków. Jeszcze w 2008 r. Commerzbank zakupił od Allianz Group za blisko 10 mld euro Dresdner Bank. W wyniku tego zakupu, Commerzbank stał się największym pod względem liczby klientów i drugim po Deutsche Bank pod względem aktywów, bankiem na rynku Niemiec. Trzeba jednak pamiętać, że kupowany wówczas Dresdner Bank notował stratę na działalności operacyjnej sięgająca ponad 3 mld euro.
Jaka jest rzeczywista sytuacja Commerzbanku
W ubiegłym roku zakończona została wieloetapowa integracja przez Commerzbank systemu operacyjnego przejętego wcześniej Dresdner Banku. Dokonano pełnego transferu danych klientów tego banku. Cała operacja przebiegła sprawnie i zajęła mniej niż trzy lata, krócej niż pierwotnie założono.
Efekty tej migracji danych będą widoczne w rachunku wyników za 2012 r. w pozycji koszty operacyjne banku i poprawią zasadniczo wskaźniki rentowności Commerzbanku.
W efektach działalności operacyjnej Commerzbanku w 2011 szczególnie widoczne jest zmniejszenie skali działania. Zarówno suma bilansowa (nastąpił spadek wartości o 12 proc. w stosunku do 2010 r.), jak i sam portfel kredytowy (wartość zmniejszyła się o 10 proc. w porównaniu z rokiem poprzednim) wskazują na dyscyplinowanie wielkości obrotów przez Commerzbank z uwagi na trudną sytuacją na rynku i z uwagi na nowe wymogi adekwatności kapitałowej.
Bank realizuje – co widać z bilansu – strategię dostosowania skali aktywów do wielkości posiadanych kapitałów. Zmniejszenie portfela kredytów to zarazem zmniejszenie ryzyka posiadania złych kredytów. Delewarownie portfela kredytowego odbywa się w Commerzbanku przy zachowaniu tego samego poziomu depozytów klientów, co oznacza utrzymywanie dobrej marki banku na rynku. Dla osiągnięcia oczekiwanych przez EBA wskaźników adekwatności kapitałowej konieczne jest jednak nadal podniesienia kapitału przez bank, a także poprawienie wskaźników rentowności.
Przyglądając się parametrom efektywnościowym banku warto zwrócić uwagę na znaczny wzrost w 2011 r. wskaźnika kosztów do dochodów operacyjnych. Wynika on moim zdaniem z kosztu integracji systemów operacyjnych, baz klientów Dresdner Banku do struktur Commerzbanku i rozliczeniem z kontrahentami zakończonych prac konstrukcyjnych (IT, logistyka, zewnętrzne usługi doradcze, inne). Do pogorszenia wskaźnika przyczyniła się także strata na papierach wartościowych.
Dochód odsetkowy netto banku był w 2011 r. na poziomie roku poprzedniego (nastąpił spadek, ale zaledwie o 5 proc.). Podobny okazał się dochód netto z prowizji i opłat. Na portfelu inwestycyjnym Commerzbank stracił w 2011 roku ponad 3,6 mld euro (w 2010 r. w tej pozycji bank miał dochód ponad 100 mln euro). Ponad 80 proc. ubiegłorocznej straty to efekt przeszacowania wartości posiadanych papierów wartościowych, instrumentów dłużnych i akcji. Wynik netto Commerzbanku na koniec 2011 r. uwzględnia 73 proc. odpis wartości posiadanych w swoim portfelu greckich obligacji.
W portfelu papierów wartościowych do obrotu handlowego, zasadniczy udział miały na koniec 2011 r. obligacje podmiotów instytucjonalnych (wartość ponad 11 mld euro). Obligacje podmiotów publicznych, w tym rządowe miały w portfelu handlowym Commerzbanku wartość 6,6 mld euro.
Przyszłością banku… kredyty dla stoczni
Trudna sytuacja na rynku finansowym i konsolidacja wewnętrznego bilansu nie utrudnia Commerzbankowi ekspansji, pozwalającej myśleć o nowych aktywnościach kredytowych. W listopadzie 2011 r. Commerzbank ostatecznie skompletował pełny zakup akcji Deutsche Schiffsbank (DS), banku specjalizującego się w finansowaniu przemysłu stoczniowego z centralą w Bremie.
Wykup akcji DS następował etapami. Sytuacja finansowa DS w momencie zakupu przez Commerzbank była podobna jak Dresdner Banku cztery lata temu. Inny jest jednak koszt zakupu banku, skala potencjalnych strat i okres czasu jaki będzie potrzebny dla implementacji DS do struktur organizacyjnych i operacyjnych Commerzbanku. Dzięki tej akwizycji Commerzbank urósł do banku numer 1 w finansowaniu przemysłu stoczniowego nie tylko w Niemczech.
W marcu 2012 r. Commerzbank i Deutsche Shiffsbank podały do publicznej wiadomości warunki połączenia. Podmiotem kupującym jest Commerzbank. Przed zakupem i połączeniem, kapitał akcyjny DS był w posiadaniu szeregu prywatnych spółek niemieckich, na zasadzie rozproszonego akcjonariatu. Kapitał akcyjny DS jest niewielki, to tylko 147 mln euro w porównaniu z Commerzbank, którego kapitał akcyjny wynosi 5,5 mld euro.
Po połączeniu, struktury DS podlegać będą konsolidacji z odpowiednimi specjalistycznymi jednostkami Commerzbanku. Zatrudnienie DS nie ulegnie zmianie, ale dotychczasowa siedziba w Bremie zostanie zamknięta. Część załogi DS będzie przeniesiona do pionu operacyjnego Commerzbanku w Hamburgu, a część do centrali banku we Frankfurcie.
Zakup Deutsche Schiffsbanku o małej wprawdzie skali działania, ale wyłącznej koncentracji na przemyśle stoczniowym otwiera przed Commerzbankiem nowe możliwości rozwoju. Know how w kredytowaniu i finansowaniu kredytowania budowy statków ma w DS prawie 100 lat dobrej tradycji.
Ostatnie lata to jednak okres słabego popytu na rynku światowym, co wpłynęło na znaczny spadek obrotu kontenerowego, a w konsekwencji – na spadek zamówień na statki. Dla DS, banku o mało zdywersyfikowanej działalności stało się to bardzo poważnym zagrożeniem. Widmo bliskiego końca funkcjonowania banku było bliskie. W strukturach Commerzbanku DS, jako specjalistyczna jednostka, ma jednak wszelkie dane by osiągać w przyszłości rentowność.
Perspektywy Commerzbanku
Commerzbank, po zakończeniu pełnej implementacji bazy klientów Dresdner Banku do systemu operacyjnego i zakończeniu procesu integracji struktur organizacyjnych oraz biznesowych ma obecnie dobre perspektywy nie tylko stabilizacji, ale i wzrostu wyniku operacyjnego. Zakup małego, ale znaczącego dla sektora stoczniowego banku specjalistycznego DS, będzie temu sprzyjał.
Nadal konieczne jest uzupełnienie wymaganego kapitału pierwszej kategorii po zwrocie pomocowych, rządowych funduszy stabilizacyjnych. Commerzbank dokonuje tego m.in. poprzez restrukturyzację środków własnych, kapitału drugiej i trzeciej kategorii. W poszukiwaniu potrzebnego kapitału Commerzbank dokonał już zamiany hybrydowych obligacji własnych na akcje.
Potencjał jaki ma bank w bankowości inwestycyjnej, doświadczenie na rynku kapitałowym i jakość kredytowa banku przekonują, że nowy kapitał akcyjny Commerzbanku znajdzie inwestorów, którzy podobnie jak w przypadku zakupu kapitału Deutsche Banku zrealizują w następnych latach spodziewane korzyści, czyli że otrzymają spodziewaną dywidendę.
Po urealnieniu swojej wartości, po pokryciu spodziewanych strat, i po osiągnięciu zysków na portfelu instrumentów finansowych Commerzbank – jak się wydaje – będzie przesuwał ciężar swojego działania i charakter operacji kapitałowych z inwestycyjnego na handlowy. Obecna sytuacja finansowa, cele jakie przyjęły sobie do realizacji rada nadzorcza i zarząd Commerzbanku w żaden sposób nie wskazują na możliwość „kapitałowego wyjścia” tego banku z Polski, rezygnacji, ograniczenia udziałów właścicielskich w BRE Banku. Jakość potentatów niemieckiego rynku bankowego, przede wszystkim Deutsche Banku i Commerzbanku, jest podobna jak jakość gospodarki Niemiec – zasadniczo inna niż innych krajów strefy euro. Dlatego można być optymistą.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
