(infografika DG)
Finlandia, Norwegia, Dania i Polska dołączą do 25 krajów, które od roku 2010 poddawane są co 5 lat obowiązkowemu badaniu sektora finansowego. Grupę tę stanowi obecnie 29 krajów: Australia, Austria, Belgia, Brazylia, Chiny, Dania, Finlandia, Francja, Holandia, Hiszpania, Hongkong, Indie, Irlandia, Japonia, Kanada, Korea Południowa, Luksemburg, Meksyk, Niemcy, Norwegia, Polska, Rosja, Singapur, Stany Zjednoczone, Szwecja, Szwajcaria, Turcja, Wielka Brytania, Włochy.
Warto zwrócić uwagę, że w grupie krajów „systemowo ważnych” nie ma Grecji, Portugalii i Cypru – które przeżyły ostry kryzys finansowy. Polska jest jedynym (poza Rosją) krajem Europy Środkowowschodniej, uznanym za ważny z punktu widzenia globalnej stabilności finansowej.
„Systemowa ważność” nie jest pojęciem ostrym, ale stopniowalnym. Zależy od stosowanych kryteriów. Jest też zależna od stanu światowych rynków i odzwierciedla w pewnym stopniu subiektywne poglądy uczestników rynku.
Moody’s Investor Service jest zdania, że wpisanie Polski na listę krajów, których system finansowy będzie obowiązkowo badany przez MFW, nie tylko wzmocni nadzór nad polskimi finansami, lecz także poprawi wizerunek Polski. Obecnie nasz kraj ma według Moody’s ocenę „A2 – stabilna”. Dania, Finlandia i Norwegia mają oceny wyższe – wszystkie trzy „Aaa – stabilne”. Zaliczenie Polski przez MFW do tej samej grupy jest uznaniem znaczenia polskiego sektora finansowego oraz jego silnych związków z sektorami innych krajów.
Pozostałe kraje członkowskie MFW mogą poddać dobrowolnie swoje systemy finansowe badaniom ekspertów MFW. Do tej pory 24 kraje uznane za „systemowo ważne” zostały poddane badaniom lub wkrótce je przejdą. System finansowy Finlandii był badany w roku 2010, Polski w roku 2013. Przegląd Danii odbędzie się w roku bieżącym, a Norwegii w 2015.
(infografika Darek Gąszczyk)
Od 1999 r. MFW monitorował na zasadzie dobrowolności sektor finansowy w różnych krajach. Trzy najważniejsze sprawy, kontrolowane przez Fundusz to:
• kondycja banków i innych instytucji finansowych, w tym poddanie ich stress-testom;
• jakość nadzoru nad bankami, a także firmami ubezpieczeniowymi i rynkiem papierów wartościowych;
• zdolność reagowania na sytuacje kryzysowe nadzorców, polityków i instytucji bezpieczeństwa finansowego.
Eksperci MFW starają się traktować każdy badany kraj indywidualnie, szukając zagrożeń, wynikających ze specyfiki kraju. Po badaniach tworzą raporty, które zawierają zalecenia dotyczące tego, w jaki sposób badany kraj ma wzmocnić swoją stabilność finansową.
21 września 2010 roku MFW podjął decyzję, że 25 sektorów finansowych krajów członkowskich będzie sprawdzane obowiązkowo co pięć lat. Rozwiązanie takie było postulowane na szczycie G-20 w listopadzie 2008 roku. MFW wybrała do przeglądu kraje nie pod kątem wielkości ich gospodarek lub znaczenia politycznego, lecz powiązań finansowych ze światem.
Wszystkie 187 kraje członkowskie MFW są zobowiązane do poddania się corocznej kontroli kondycji gospodarek, czyli tzw. konsultacji Artykułu IV. FSAP daje dodatkowo możliwość poddania się kompleksowej ocenie sektora finansowego. Ponad trzy czwarte wszystkich krajów członkowskich MFW poddało się dotychczas procedurom FSAP. W krajach rozwijających się i zaliczanych do rynków wschodzących elementem FSAP jest przeprowadzona przez Bank Światowy ocena rozwoju i strukturalnych aspektów sektora finansowego.
FSAP bada bezpieczeństwo sektora bankowego i generalnie sektora finansowego. Ocenia jakość nadzoru rynków finansowych i sprawdza, czy są zgodne z międzynarodowymi standardami. W ramach FASP przeprowadzane są testy dotyczące skrajnych sytuacji w bankach (tzw stress-testy). Ocenia się także zdolność polityków, nadzoru i instytucji ubezpieczających do radzenia sobie z sytuacjami kryzysowymi. Przeprowadzane w ramach FSAP analizy nie dotyczą konkretnych banków i instytucji finansowych. Chodzi raczej o znalezienie słabych punktów całego systemu finansowego, które mogą doprowadzić do kryzysu.
Badana jest też jakość ram prawnych i infrastruktury finansowej, na przykład systemu rozliczeń finansowych. Identyfikowane są przeszkody w konkurencji i efektywności sektora finansowego i jego wkład we wzrost gospodarczy, kwestie związane z dostępem do usług bankowych i rozwojem krajowego rynku kapitałowego.
Przegląd stabilności systemu finansowego danego kraju obejmuje trzy podstawowe elementy.
• Ryzyko – źródła, prawdopodobieństwo i potencjalny wpływ głównych zagrożeń na stabilność finansową;
• Polityki – ogólne zasady polityki dotyczącej stabilności finansowej kraju;
• Rozwiązywanie sytuacji kryzysowych – zdolność władz do zarządzania kryzysem finansowym i usuwania jego skutków.
Sprawozdania sporządzane przez MFW są zazwyczaj podawane do wiadomości publicznej.
Przyjęta w roku 2010 metodologia wyboru krajów, których sektory finansowe są systemowo ważne opierała się na dwu kryteriach: wielkości sektora finansowego oraz stopnia powiązania z systemami innych krajów. Kraje zostały uporządkowane według tych dwu kryteriów, przy czym wielkość otrzymała wagę 0,7, zaś stopień powiązań wagę 0,3.
Ostateczny ranking był wynikiem połączenia obu kryteriów. Na pierwszym miejscu w rankingu jest sektor finansowy Wielkiej Brytanii, z uwagi na silne powiązania międzynarodowe. Sektor Stanów Zjednoczonych jest dopiero na miejscu trzecim (za Niemcami), zaś Japonii na piątym, mimo dużych rozmiarów. Przesądził relatywnie mały stopień powiązań międzynarodowych obu sektorów.
Wielkość sektora finansowego była mierzona czterema wskaźnikami: wielkość gotówki I depozytów, wyrażona w dolarach, liczba bilansowa sektora bankowego, międzynarodowa pozycja inwestycyjna, wyrażona w dolarach i finansowa „głębokość” gospodarki mierzona relacją pieniądza M2 do PKB. Przy ostatecznej kalkulacji miary wielkości sektora finansowego uwzględniano także wielkość PKB (wyrażona w sile nabywczej) w stosunku do gospodarki globalnej.
Stopień powiązań był określany na podstawie modelu dwustronnych ekspozycji bankowych. Dane pochodzą z Banku Rozliczeń Międzynarodowych. Brane były pod uwagę cztery wskaźniki powiązań: liczba finansowych powiązań, średni najkrótszy dystans od jednego kraju do wszystkich pozostałych, „tranzytowość” – kraje, przez które przechodzi najkrótsza droga i prestiż danego sektora finansowego, czyli znaczenie dla zagranicznych kontrahentów.
W ubiegłym roku zarząd MFW poddał rewizji metodologię określającą, czy sektor finansowy danego kraju jest systemowo ważny. Wzięto pod uwagę doświadczenia kryzysu finansowego 2008 r., a także kryzysu strefy euro, którego „zapalnikiem” były nie tylko nadmiernie rozbudowane bilanse banków i złe kredyty, wynikające z pęknięcia bańki na rynku nieruchomości, ale też nadmierne zadłużenie państw. Uwzględniono także raporty z przeprowadzonych badań w ramach FSAP.
Metodologia z roku 2010 przywiązywała nadmierną wagę do wielkości sektora finansowego i generalnie wielkości gospodarki. Tymczasem nawet stosunkowo mała gospodarka z sektorem finansowym silnie powiązanym z sektorami w innych krajach może wywołać kryzys finansowy na skalą międzynarodową. Może się on rozszerzać różnymi kanałami. Nie tylko poprzez wzajemne ekspozycje w bankach, ale też poprzez inwestowanie w zagraniczny dług i akcje na zagranicznych giełdach.
Mając to na uwadze, eksperci MFW uznali, że przy ocenie, który kraj ma sektor finansowy systemowo ważny należy:
– położyć większy nacisk na związki między sektorami i instytucjami finansowymi,
– na powiązania transgraniczne,
– badać nie tylko system bankowy, ale również inwestycje w akcje i dług.
Posługując się tą metodologią MFW dodało do listy 25 krajów wcześniej objętych FSAP, jeszcze cztery kraje, w tym Polskę. Czynnikiem, który przesądził o obecności naszego kraju na tej liście jest wysoki stopień umiędzynarodowienia naszych banków. Większość z nich jest własnością banków zagranicznych, a zatem kryzys w którymś dużym polskim banku byłby odczuwalny przez niektóre banki poza naszymi granicami.
Ocena polskiego sektora finansowego
W ubiegłym roku polski system bankowy został poddany ocenie ekspertów MFW, w ramach FSAP i w czerwcu 2013 roku sporządzony został raport z tej oceny (Republic of Poland: Financial System Stability Assessment; July 2013).
„Polski system finansowy wydaje się być odporny” – czytamy w raporcie. „Właściwe zarządzanie i zdrowe fundamenty pozwoliły gospodarce przetrwać globalny kryzys finansowy i kryzys strefy euro. Główne czynniki ryzyka są dobrze znane. Są to niski wzrost gospodarczy za granicą i w kraju, rosnące bezrobocie, spadające ceny mieszkań. Wrażliwość sektora finansowego wynika ze związków ze strefą euro i ekspozycją na ryzyko walutowe i zagranicznych inwestorów, co może stworzyć presję na fundusze bankowe, zwłaszcza wobec braku długoterminowych źródeł finansowania krajowego. System bankowy był dochodowy i utrzymywał wysoki poziom kapitały podstawowego tier-1”.
Przeprowadzone w bankach stress-testy pokazały, że prawdopodobieństwo kryzysu bankowego jest niskie. Niepokój analityków MFW budził wysoki poziom kredytów udzielanych w walutach obcych. W raporcie stwierdza się jednak, że tylko wyjątkowo niekorzystny scenariusz mógłby doprowadzić do niewypłacalności niektórych małych banków. Ryzyko rozszerzania się kryzysu bankowego w Polsce jest ograniczone na skutek stosunkowo słabych powiązań międzybankowych.
Raport zwraca uwagę na słabość SKOK-ów, lecz z uwagi na niewielki ich rozmiar nie dostrzega ryzyka systemowego. Podkreśla też istnienie nie-bankowych instytucji pożyczkowych, z których korzystają klienci, nie mający zdolności kredytowych, choć ich znaczenie dla stabilności sektora finansowego jest ograniczone.
Raport ocenia, że poprawiła się jakość polskiego nadzoru bankowego, a banki spełniają zalecenia Porozumienia Bazylejskiego. Zauważa jednak, że w ramach polskiego system prawnego nadzór nie ma wystarczającej siły, niezależności i zasobów, koniecznych dla wypełnienia swego mandatu.
Autorzy raportu uważają, że polski sektor finansowy powinien rozwijać się w kierunku większej roli rynku kapitałowego. Zaleca, by władze ostrożnie projektowały zmiany w systemie emerytalnym, gdyż fundusze emerytalne mogą odegrać ważną rolę jako krajowe źródła popytu na aktywa. Obniżenie ryzyka walutowego przy kredytach hipotecznych eksperci MFW widzą w sekurtytyzacji kredytów i emisji obligacji, zabezpieczonej kredytami hipotecznymi.
Raport zawiera 7 rekomendacji dla polskiego sektora finansowego:
1. Rozwiązanie problemu kredytów nieregularnych (poprawa zarządzania ryzykiem kredytowym; ujednolicenia i zwiększenia przejrzystości rachunkowości bankowej; standaryzacja kalkulacji wskaźnika długu do dochodu).
2. Wzmocnienie nadzoru bankowego (rozszerzenie zakresu kompetencji KNF do wydawania prawnie wiążących regulacji ostrożnościowych; zezwolenie Zarządowi KNF na delegowanie decyzji na osoby kierujące Nadzorem i zwiększenie niezależności KNF; umożliwienie KNF-owi elastyczne alokowanie przydzielonych środków budżetowych i kadrowych, by zwiększyć zdolności analityczne Nadzoru).
3. Wzmocnienie SKOK-ów (wyeliminowanie podwójnego nadzoru; osiągnięcie wymaganego współczynnika wypłacalności 8 proc. w ciągu 5 lat; wprowadzenie do SKOK-ów zasad rachunkowości, obowiązującej w instytucjach finansowych; wzmocnienie kapitałowe słabych finansowo SKOK-ów).
4. Opracowanie racjonalnej polityki makroostrożnościowej (wiodącą role odgrywa tu niezależny bank centralny, NBP).
5. Poprawa ram bankowego resolution (zapewnienia pierwszeństwa uprawnień administracyjnych względem procedur upadłościowych przedsiębiorstw; zapewnienia, że roszczenia BFG będą miały pierwszeństwo; uwzględnienie wymogów kapitałowych Tier-1 przy stabilizacji finansów.
6. Doskonalenie systemu ubezpieczeń depozytów.
7. Wzmocnienia reformy emerytalnej i rynków kapitałowych (m.in. wprowadzenie strategii cyklu życia w funduszach emerytalnych).
To ostatnie zalecenie nie zostało wykonane. Przeciwnie, rozmontowanie filaru kapitałowego systemu emerytalnego było działaniem sprzecznym z rekomendacjami MFW.
OF
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
