Banki centralne zwykle kierowały swoje komunikaty do rynków finansowych. Od pewnego czasu jednak coraz częściej zaczynają się czynnie komunikować ze społeczeństwami. Wyniki przeprowadzonego w Holandii sondażu wskazują, że wiedza społeczeństwa o celach polityki pieniężnej bardzo odbiega od ideału i że warto inwestować w wiedzę o polityce pieniężnej.
Infografika: Darek Gąszczyk
Respondenci lepiej rozumiejący cele Europejskiego Banku Centralnego na ogół wyrażają bardziej realistyczne oczekiwania inflacyjne. Banki centralne próbujące się zwracać do ogółu obywateli muszą brać pod uwagę różnice w wiedzy o polityce pieniężnej pomiędzy gospodarstwami domowymi i to, że nie wszędzie budzi ona podobne zainteresowanie.
Banki centralne coraz częściej wykorzystują komunikację jako integralną część polityki pieniężnej. Początkowo komunikaty kierowano przede wszystkim do rynków finansowych, ale w ostatnich latach coraz większą wagę przykłada się do informowania społeczeństw. Przyczyną jest to, że efekty polityki pieniężnej oddziałują głównie poprzez oczekiwania, a do zbioru tych, którzy mają na to wpływ, należą również gospodarstwa domowe. Np. przekonania o perspektywach gospodarczych mogą w istotny sposób wpływać na decyzje dotyczące konsumpcji i inwestycji, podejmowane przez gospodarstwa domowe każdego dnia.
Jak gospodarstwa domowe dochodzą do określonych oczekiwań i w jakim stopniu wykorzystują podczas tego procesu informacje o polityce pieniężnej? Niedawne ustalenia badawcze dowodzą, że tylko niektóre wśród amerykańskich gospodarstw domowych tworzą własne koncepcje dotyczące przyszłości w zgodzie z regułą Taylora (C. Carvalho, F. Nechio, Do people understand monetary policy?, „Journal of Monetary Economics” 66, 2014 r., s. 108-123).
Wiedza o celach polityki pieniężnej daleka od ideału
Pierwsza konkluzja przedstawiona w naszej analizie to stwierdzenie, że wiedza gospodarstw domowych o celach polityki EBC bardzo odbiega od ideału. Podstawą analizy prowadzącej do tego wniosku jest sondaż, który przeprowadziliśmy w reprezentatywnej grupie holenderskich gospodarstw domowych. Respondentom przedstawiliśmy 11 stwierdzeń dotyczących celów obranych przez EBC, prosząc o ocenę, czy te zdania są prawdziwe, czy niezgodne ze stanem faktycznym. Cztery zadania były prawdziwe, sformułowane na podstawie celów EBC, siedem natomiast – nieprawdziwych – wymyśliliśmy je.
Zamieszczony niżej wykres ukazuje odsetki poprawnych i niepoprawnych odpowiedzi na pytania o prawdziwość każdego z 11 stwierdzeń. Tylko kilka stwierdzeń zostało właściwie ocenionych przez większość respondentów. Średnia liczba poprawnie rozpoznanych celów jest niższa od pięciu.
Podobnie jak Wändi Bruine de Bruin i współpracownicy oraz Carlos Carvalho i Fernanda Nechio, uzyskujemy potwierdzenie, że różnice wiedzy wynikają z czynników demograficznych (zob. W. Bruine de Bruin i in., Expectations of inflation: The role of demographic variables, expectation formation, and financial literacy, „The Journal of Consumer Affairs” 44(2), 2010 r., s. 381-402; C. Carvalho, F. Nechio, praca cytowana wyżej). Np. lepiej wykształceni mężczyźni i o wyższym statusie społecznym częściej udzielali poprawnych odpowiedzi na pytania o nasze stwierdzenia.
Infografika: Darek Gąszczyk
Zaobserwowaliśmy również wielkie różnice między respondentami pod względem zainteresowania polityką pieniężną. Z jednej strony, prawie dwie trzecie badanych stwierdziło, że dobra orientacja w polityce EBC ma dla nich przynajmniej pewne znaczenie. Jednym z głównych powodów jest przekonanie, że EBC wpływa na gospodarkę.
Bardzo niewielu badanych wyraziło jednak przeświadczenie, że od tego banku zależą ich osobiste finanse. Z drugiej strony, znaczna część społeczeństwa nie stwierdza jednoznacznie, że chce być poinformowana o polityce pieniężnej EBC. Wynika z tego, że bankowi centralnemu trudno będzie dotrzeć do całego społeczeństwa.
Znaczenie mediów
Przechodząc do tego, jak społeczeństwo zdobywa wiedzę o polityce pieniężnej, znaleźliśmy jednoznaczne dowody znaczenia mediów. Podczas sondażu prosiliśmy respondentów o wskazanie, czy informacje o EBC czerpią z prasy, programów telewizyjnych, czy internetu. Różnorodnie wykorzystaliśmy te dane, analizując, jak wiedza zależy od tych właśnie mediów.
Podobnie jak Alan Blinder i Alan Krueger, obliczamy miarę pozwalającą ustalać intensywność informacji oraz miarę do wyznaczania zróżnicowania tych informacji (A.S. Blinder, A.B. Krueger, What does the public know about economic policy, and how does it know it?, „Brooking Papers on Economic Activity 1, 2004 r., s. 327-387). Pierwsza miara to odsetek źródeł, z których respondent często czerpie wiadomości o polityce pieniężnej, a drugą jest odsetek mediów, z których badany nigdy nie dostaje informacji o EBC.
Używamy tych dwóch miar w zbiorze regresji, które mają wyjaśnić zróżnicowanie respondentów pod względem wiedzy. Okazuje się, że te dwie miary mają spore znaczenie, co podkreśla ważną rolę środków masowego przekazu. Przekonaliśmy się także, że respondenci wykorzystujący informacje więcej wiedzą o celach EBC od 8 proc. badanych, którzy nie używają żadnych informacji.
Wiedza ma związek z przewidywaniami inflacji
Ostatnia konkluzja naszej analizy to obserwacja, że wiedza o polityce pieniężnej ma związek z tym, jakiej stopy inflacji spodziewają się respondenci. Przekonaliśmy się np., że prawdopodobieństwo wyrażania przez respondentów realistycznych oczekiwań inflacyjnych wykazuje zdecydowaną korelację z liczbą udzielanych przez nich właściwych odpowiedzi na pytania o cele polityki prowadzonej przez EBC. Jedna poprawna odpowiedź więcej odpowiada spadkowi absolutnych błędów prognoz prawie o 0,1 punktu procentowego.
Uzyskane przez nas wyniki świadczą o tym, że inwestycje w wiedzę o polityce pieniężnej przynoszą istotne korzyści, gdyż umiejętność formułowania realistycznych oczekiwań inflacyjnych jest czynnikiem w znaczącym stopniu wpływającym na decyzje finansowe gospodarstw domowych.
W sumie zbierany od jakiegoś czasu materiał empiryczny świadczy o sporej fragmentacji wiedzy gospodarstw domowych o polityce pieniężnej. Ciekawe jest to, że ta konkluzja wyłania się z dwóch różnych analiz, przeprowadzonych w USA (to cytowana wyżej praca Carlosa Carvalho i Fernandy Nechio) oraz w strefie euro (nasze badania).
Należałoby rozszerzyć zakres tych badań, aby objąć nimi więcej krajów. Dalsze analizy zróżnicowania społeczeństw pod względem zarówno wiedzy, jak i zainteresowania polityką pieniężną przydałyby się ponadto tym bankom centralnym, którym zależy na kształtowaniu oczekiwań członków tych społeczeństw.
Jakob de Haan jest szefem działu badań w De Nederlandsche Bank (holenderski bank centralny) i profesorem wykładającym ekonomię polityczną na Uniwersytecie Groningen
David-Jan Jansen pracuje w dziale badań De Nederlandsche Bank
Carin van der Cruijsen pracuje w dziale badań De Nederlandsche Bank
Wyrażone tu przekonania nie muszą być zgodne z poglądami De Nederlandsche Bank ani Eurosystemu.
Artykuł po raz pierwszy ukazał się w VoxEU.org (tam dostępna jest pełna bibliografia) i można go przeczytać tutaj. Tłumaczenie i publikacja za zgodą wydawcy
W seriach wydawniczych Materiały i Studia NBP oraz NBP Working Papers został niedawno opublikowany raport przedstawiający wyniki najnowszych badań dotyczących mechanizmu transmisji polityki pieniężnej w Polsce. Z wielu wątków poddanych analizie wybraliśmy trzy, które streszczamy w niniejszym artykule. Rozpoczynamy od czynników wpływających na możliwie zmiany mechanizmu transmisji polityki pieniężnej. Następnie analizujemy siłę i opóźnienia, z jaką decyzje Rady Polityki Pieniężnej oddziałują na gospodarkę. W ostatniej części artykułu przyglądamy się bliżej funkcjonowaniu kanału kredytowego polityki pieniężnej w Polsce.
Oczekiwaniom inflacyjnym gospodarstw domowych zazwyczaj nie poświęca się zbytniej uwagi przy monitorowaniu i prognozowaniu inflacji, częściowo dlatego, że wykazano, iż mediana ich oczekiwań ma mniejszą moc predykcyjną niż oczekiwania innych podmiotów. Niniejszy artykuł ma na celu dowieść, że zmiany w rozkładzie oczekiwań inflacyjnych gospodarstw domowych są istotne dla prognozowania inflacji w najbliższym czasie i oferują dodatkowe informacje w porównaniu z miernikami rynkowymi i oczekiwaniami prognostów. Sugeruje to, że oczekiwania inflacyjne gospodarstw domowych powinny odgrywać większą rolę w monitorowaniu inflacji, a w konsekwencji w kształtowaniu polityki pieniężnej.
Ceny energii były ważnym czynnikiem niedawnego wzrostu inflacji. W artykule analizujemy związek między szokami cen energii a oczekiwaniami inflacyjnymi gospodarstw domowych i przedsiębiorstw. Okazuje się, że gospodarstwa rozciągają (ekstrapolują) indywidualną percepcję wzrostu cen energii na ogląd całej gospodarki. Z kolei przedsiębiorstwa, które w znacznej części przenoszą wzrost kosztów energii na ceny swoich produktów, nie wykazują wpływu szoku cen energii na oczekiwania inflacyjne. Spostrzeżenia te zdają się potwierdzać istnienie różnic w posiadanej wiedzy ekonomicznej (ang. information frictions), oraz ich roli w wyjaśnianiu różnic między gospodarstwami domowymi a przedsiębiorstwami.
Marketing miejsc długo uchodził za luksusowy dodatek – „ładne hasła i logotypy”. Dziś to narzędzie zniuansowanej rywalizacji o mieszkańców, inwestorów i turystów – mówi dr Jarosław Górski, adiunkt na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW.
Kiedyś skomplikowane operacje w sieci dla anarcho-kapitalistów, wkrótce forma aktywów inwestycyjnych dla amerykańskich emerytów dostarczana przez miliarderów z Wall Street – bitcoin przez prawie 17 lat przeszedł długą drogę.
Mechanizm bogacenia się bogatszych - efekt opisany w przypowieści o talentach w Ewangelii według św. Mateusza - coraz wyraźniej zaznacza się także na giełdzie. W erze masowej popularyzacji funduszy indeksowych strumień kapitału płynie automatycznie do spółek o największej kapitalizacji, niezależnie od ich bieżącej kondycji czy potencjału wzrostu. Budzi to obawy o ryzyko systemowe.
Czy realizacja amerykańskiego snu na kredyt zakończy się koszmarem? Na to pytanie próbuje odpowiedzieć R. Christopher Whalen w książce „Inflated: Money, Debt, and the American Dream”.
Do końca 2025 r. mają zakończyć się unijno-indyjskie negocjacje umowy o wolnym handlu. Ma to być porozumienie przynoszące obu stronom nie tylko ekonomiczne korzyści.
Niepewność wokół handlu między UE a Stanami Zjednoczonymi – wywołana ogłoszeniem nowych ceł i niestabilnością globalnej sytuacji gospodarczej – budzi niepokój przedsiębiorstw, pracowników i polityków Wspólnoty. W artykule przedstawiamy dane dotyczące wrażliwości sektorowej i regionalnej rynków pracy UE na eksport do Stanów Zjednoczonych.
Światowe bezpieczeństwo kosztuje coraz więcej, a kolejne państwa przeznaczają rekordowe kwoty na wojsko i modernizację armii. To zjawisko, które nie omija również Polski, a jego konsekwencje gospodarcze, polityczne i społeczne są ogromne. Najnowsze wydanie kwartalnika „Obserwator Finansowy” — od dziś dostępne w kioskach — rzuca światło na te tematy.
Sztuczna inteligencja może nie tylko przejąć wiele zadań wykonywanych przez ludzi, ale też radykalnie zmienić fundamenty globalnego ładu. W optymistycznym scenariuszu oznaczać to może „w pełni zautomatyzowany luksusowy komunizm”. Jednak jeszcze bardziej prawdopodobne są mroczne wizje: podział ludzkości na kasty, neokolonializm technologiczny, ekstremalne nierówności czy cyfrowe dyktatury zarządzane przez ogólną sztuczną inteligencję. Utopia może łatwo przerodzić się w dystopię – przestrzega prof. Jakub Growiec, doradca ekonomiczny w Departamencie Analiz i Badań Ekonomicznych NBP i wykładowca SGH.
Unia Europejska jako pierwsza na świecie wdrożyła kompleksowe przepisy regulujące sztuczną inteligencję. Czy AI Act wystarczy, by zapewnić bezpieczeństwo obywatelom, a jednocześnie nie zahamować innowacji? – Na pewno to dobry krok, ale wciąż brakuje nam technologicznego przywództwa – mówi dr Michał Nowakowski, radca prawny i ekspert ds. etyki AI.
O obronie gotówki jako ważnego środka płatniczego w obrocie gospodarczym i roli państwa w tej wojnie mówił w rozmowie z „Obserwatorem Finansowym“ Rafał Górski, prezes Instytutu Spraw Obywatelskich.
Marketing miejsc długo uchodził za luksusowy dodatek – „ładne hasła i logotypy”. Dziś to narzędzie zniuansowanej rywalizacji o mieszkańców, inwestorów i turystów – mówi dr Jarosław Górski, adiunkt na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Rosnące napięcia geopolityczne, demontaż globalnych łańcuchów dostaw, protekcjonizm, wojny handlowe i ekspansja sztucznej inteligencji coraz mocniej kształtują nowy, wielobiegunowy ład gospodarczy. Najnowszy numer kwartalnika Narodowego Banku Polskiego stawia pytania o przyszłość światowej gospodarki.
