Autor: Marek Pielach

Dziennikarz Obserwatora Finansowego, specjalizuje się w makroekonomii i finansach publicznych

NBP: Ustawa frankowa zagrozi bankom i całej gospodarce

44 mld zł może kosztować wprowadzenie ustawy o restrukturyzacji walutowych kredytów mieszkaniowych gdyby skorzystali z niej wszyscy kredytobiorcy. Jeśli skorzystają tylko ci z lat 2007-2008 - nieznacznie mniej, 38 mld zł. Do tego należy doliczyć 13 mld zł związanych ze osłabieniem złotego do franka, inne straty i skutki podatku bankowego.
NBP: Ustawa frankowa zagrozi bankom i całej gospodarce

Ustawa prezydencka dotyczy przewalutowania wszystkich walutowych kredytów hipotecznych, ale to franki szwajcarskie będą największym problemem. (Moscow-Live.ru CC BY-NC)

„Wykonanie obliczeń wpływu restrukturyzacji na sektor bankowy wymaga przyjęcia wielu założeń i oparcia się na wielkościach szacunkowych. Koszt wprowadzenia ustawy zależy bowiem od indywidualnych charakterystyk poszczególnych umów kredytowych” – zastrzega NBP w opublikowanym dziś „Raporcie o stabilności systemu finansowego. Luty 2016”.

Przedstawiciele banku centralnego spróbowali te koszty oszacować.

Dwa główne postanowienia prezydenckiego projekty ustawy upublicznionej 15 stycznia 2016 roku to zwrot spreadów walutowych oraz restrukturyzacja kredytów po kursie, który ma wyrównać różnicę w stosunku do kredytu branego w złotych w tym samym czasie.

Zwrot spreadów, na który zdecydują się zapewne wszyscy kredytobiorcy będzie kosztował banki około 9 mld złotych. NBP oszacował tę sumę na podstawie bilansów trzech największych banków pod względem udziału kredytów walutowych i założył, że spready były pobierane tylko do 2011 roku, a później raty spłacano samodzielnie kupioną walutą.

Znacznie wyższy byłby koszt przewalutowania kapitału wszystkich kredytów w wariancie przymusowym (wariant dobrowolny jako mniej korzystny dla kredytobiorców nie będzie raczej wybierany). Tutaj wzięto parametry typowego kredytu z danego kwartału i obliczono wartość umorzenia. Ją z kolei odniesiono do wartości nowoudzielanych kredytów w poszczególnych kwartałach. Wyszło 35 mld zł – gdyby skorzystali wszyscy kredytobiorcy i 29 mld zł gdyby skorzystali tylko ci z lat 2007-2008, dla których nowy kurs będzie najbardziej opłacalny.

Widać więc, że 38 mld do 44 mld złotych, to koszty wynikające wprost z przepisów ustawy i przy założeniu stałego kursu walutowego z 15 stycznia 2016 roku, w momencie ogłaszania propozycji prezydenckiej.

Zdaniem NBP to założenie niedoskonałe. Popyt na waluty obce, jaki banki będą zgłaszać gdyby ustawa weszła w życie, w połączeniu z pogorszeniem ich wskaźników kapitałowych i wzrostem percepcji ryzyka Polski musiałby osłabić złotego. W przypadku wzrostu kursu CHF/PLN o 10 proc., łączne koszty zwrotu spreadów i restrukturyzacji rosną o około 13 mld zł.

>>czytaj więcej: Restrukturyzacja kredytów walutowych miałaby negatywny wpływ na finanse publiczne

Do tego należałoby doliczyć spadek przychodów odsetkowych banków wynikający z zastosowania stawki LIBOR do nowopowstałych kredytów, podczas gdy banki pozyskują swoje finansowanie z wyższej stawki WIBOR. Różnica to około 21 mld złotych.

Na 20 mld zł można szacować maksymalny koszt trzeciej propozycji z prezydenckiej ustawy tzn. umorzenia kredytu w zamian za przekazanie bankowi nieruchomości. Byłby to jednak koszt alternatywny, bo rozwiązanie to dotyczyłoby kredytobiorców, którzy nie skorzystali z restrukturyzacji ani przymusowej ani dobrowolnej. Te 20 mld zł to różnica między wartością bilansową wszystkich kredytów o LtV wyższym niż 100 proc. a wartością przejmowanej nieruchomości.

Widać więc, że gdyby ustawa weszła w życie w zaproponowanym kształcie kosztowałaby banki kilkadziesiąt miliardów złotych, szczególnie, że zdaniem NBP straty z nią związane nie bardzo da się rozłożyć w czasie.

„Wprowadzenie analizowanego projektu ustawy skutkowałoby powstaniem straty w skali sektora krajowych banków komercyjnych: 36 mld zł w wariancie I [decydują się wszyscy kredytobiorcy – przyp. red.] i 30 mld zł w wariancie II [decydują się kredytobiorcy z lat 2007-2008 – przyp. red.]. Udział w aktywach sektora krajowych banków komercyjnych z roczną stratą wzrósłby w obu wariantach do około 70 proc. W większości banków straty byłyby bardzo duże w relacji do skali ich działalności” – czytamy w raporcie. >>czytaj: 70 proc. banków może odnotować stratę

Podczas prezentacji Jacek Osiński, dyrektor Departamentu Stabilności Finansowej NBP, przyznał, że w praktyce mogłoby to oznaczać konieczność dokapitalizowania wielu banków i wydania nawet połowy rezerw walutowych NBP na obronę kursu złotego.

Oczywiście ustawa o restrukturyzacji kredytów jest dopiero w fazie projektu, ale jej wejście w życie i połączenie z obowiązującym już podatkiem bankowym byłoby szczególnie groźne. Skutki tego ostatniego da się o wiele precyzyjniej oszacować.

„Po wprowadzeniu podatku udział w aktywach sektora banków komercyjnych z ujemnym wynikiem finansowym netto wzrósłby z około 2 proc. do 22 proc. W bankach doszłoby do spadku funduszy własnych. Wyraźnie wzrosłaby też grupa banków nadal zyskownych, ale o bardzo niskiej rentowności. Wynik finansowy netto całego sektora banków komercyjnych spadłby w takim scenariuszu o około 60 proc.” – czytamy w raporcie.

Podatek bankowy był już uwzględniony w stress-testach banków, które zawsze stanowią część raportu o stabilności systemu finansowego. W hipotetycznym scenariuszu szokowym NBP założył załamanie wzrostu w krajach rozwijających się, wzrost cen surowców oraz silny wzrost kursu dolara i franka związany z podwyżką stóp procentowych w USA i ucieczką kapitału do bezpiecznych przystani. Dynamika polskiego PKB w takim scenariuszu zmalałaby do 0,5 proc. w 2016 r. i 1,9 proc. w 2017 r. (podstawowa prognoza to 3,3 oraz 3,5 proc.). Okazuje się, że przy tak negatywnym scenariuszu po raz pierwszy od dawna pojawia się ujemny wynik sektora bankowego. Strata netto sektora bankowego wynosiłaby 0,06 proc. aktywów, a potrzeby kapitałowe 13,9 mld zł.

Symulacja nie uwzględnia jednak masowego przewalutowania kredytów po kursie historycznym. Gdyby uwzględniała, wynik byłby daleko gorszy.

– Jeżeli chcemy rozwiązać tylko problem frankowiczów nie patrząc przy tym jak wygląda cała układanka makroekonomiczna, to możemy mieć większe problemy niż na początku. (…) Proszę pamiętać, że Węgrzy historyczny kurs przewalutowania zastosowali w takim układzie, że można było spłacić kredyty tylko za zgodą banku, trzeba go było spłacić od razu i zastosowano to tylko do bardzo małego segmentu kredytów – samochodowych. Nie zdecydowano się na masowe stosowanie kursu historycznego, mimo że sytuacja była tam dramatyczna, bo aż 20 proc. walutowych kredytów hipotecznych było nieobsługiwanych – przypomniał Andrzej Raczko, członek zarządu NBP.

W sumie bank centralny twierdzi, że restrukturyzacja kredytów walutowych zmniejszająca zyski lub wręcz powodująca straty przekładające się na spadek kapitałów banków zmniejszyłaby ich zdolność do udzielania kredytów, spowodowałaby spadek odporności banków na pozostałe szoki i w końcu miałaby negatywny wpływ na finanse publiczne.

„Ograniczona byłaby możliwość uzyskiwania przez Skarb Państwa przychodów z tytułu dywidend od banków, w których ma on udziały. Istotny ubytek funduszy własnych, wpływając negatywnie na zdolność banków do rozwoju działalności, wpłynąłby z kolei na spadek dochodów z podatku CIT.

Istniałoby również znaczne ryzyko zgłoszenia roszczeń odszkodowawczych wobec Skarbu Państwa przez inwestorów. Pogorszenie odporności systemu bankowego prowadziłoby z kolei do rewizji ocen ratingowych Polski, spadku zaufania inwestorów do Polski, co w konsekwencji doprowadziłby do wzrostu kosztu obsługi długu publicznego” – czytamy w raporcie.

W tych warunkach oczywista była też zmiana rekomendacji, które zamykają każdą edycję raportu. W lutym 2016 roku punkt pierwszy brzmi: „Unikanie działań stanowiących zagrożenie dla stabilności systemu finansowego – odnosi się w szczególności do proponowanych rozwiązań problemu kredytów walutowych”.

NBP rekomenduje też zmianę modelu bankowości spółdzielczej, która gorzej niż banki komercyjne radzi sobie w środowisku niskich stóp procentowych. Zaleca kontynuację restrukturyzacji sektora SKOK oraz uwzględnianie przez banki w polityce kredytowej możliwości wzrostu stóp procentowych w przyszłości.

Banki ostrożnie powinny też prowadzić kredytowanie nieruchomości komercyjnych, bo w tym sektorze widać „rosnąca nierównowagę”. Nowością jest rekomendacja szósta, która zwraca uwagę funduszom inwestycyjnym na odpowiednią płynność, tak aby zapewnić „niezakłócone odkupywanie jednostek uczestnictwa na żądanie uczestników oraz niezwłoczną wypłatę środków z tego tytułu, również w sytuacji zaburzeń na rynkach”.

>> Raport NBP

Ustawa prezydencka dotyczy przewalutowania wszystkich walutowych kredytów hipotecznych, ale to franki szwajcarskie będą największym problemem. (Moscow-Live.ru CC BY-NC)

Tagi


Artykuły powiązane

Bankom trudno odejść od finansowania paliw kopalnych

Kategoria: Analizy
Największe globalne banki, mimo zobowiązań i deklaracji, wciąż finansują wydobycie i wykorzystywanie paliw kopalnych w celach energetycznych. Kredyty z tym związane nie są jednak istotną częścią ich portfeli.
Bankom trudno odejść od finansowania paliw kopalnych