(infografika Dariusz Gąszczyk/CC BY-NC-SA by Becky EnVérité)
GUS poinformował, że Produkt Krajowy Brutto wzrósł w drugim kwartale 2014 r. o 3,3 proc. (niewyrównany sezonowo). W pierwszym kwartale wzrost wyniósł 3,4 proc. Na pierwszy rzut oka dane wskazują na brak spowolnienia w gospodarce Polski i utrzymywanie średniego, nieporywającego tempa rozwoju kraju. Wyniki po kolejnym kwartale mogą być znacznie gorsze.
Na dynamikę PKB w drugim kwartale 2014 r. negatywnie wpłynął spadek eksportu netto oraz pozytywnie incydentalnie niska baza zmian stanu zapasów w drugim kwartale 2013 r.. Nieunikniona zmiana bazy stanu zapasów w następnym kwartale spowoduje zmniejszenie dynamiki PKB o ponad 1 pkt proc. Dynamika PKB w trzecim kwartale 2014 r. może spaść do 2 proc. rocznie.
Na PKB składa się popyt krajowy oraz eksport netto (eksport minus import). Podstawą odnotowanego w drugim kwartale wzrostu PKB jest popyt krajowy (+5,1 proc.). To wynik na poziomie 2010 r. (najlepszego gospodarczo roku po wybuchu kryzysu finansowego). Porównanie wysokiego wzrostu popytu krajowego z mniejszą dynamiką PKB wskazuję, że zaciął się eksportowy silnik gospodarki.
Wkład eksportu netto do wzrostu PKB w drugim kwartale 2014 r. był ujemny i wyniósł -1,6 proc. To efekt zmniejszenia dynamiki eksportu i zwiększenia dynamiki importu. Eksport słabnie z uwagi na stagnacyjną sytuację w Unii Europejskiej (zwłaszcza strefa euro), spowolnienie wzrostu w Chinach i Japonii oraz wojnę rosyjsko-ukraińską. Na wzrost importu wpłynęły niskie ceny za granicą (relatywnie mocny złoty) oraz generalnie większa skłonność Polaków do zakupów (vide: wzrost popytu krajowego).
Problemy z eksportem nie wyglądają na przemijające. Podobne, co do skali wpływu na PKB problemy z handlem zagranicznym wystąpiły w 2010 r., gdy rozpoczynał się kryzys zadłużeniowy w strefie euro (Grecja, Irlandia, Hiszpania i Portugalia). Mimo to w 2010 r. dzięki popytowi krajowemu nasz PKB wyciągnął do 3,9 proc. wzrostu rocznie.
(infografika Dariusz Gąszczyk)
Popyt krajowy składa się z konsumpcji (spożycie według terminologii GUS) oraz inwestycji (akumulacja według GUS). Konsumpcja to aż ok. 79 proc. PKB. Zmiany w konsumpcji zatem najmocniej wpływają na dynamikę PKB. W drugim kwartale 2014 r. konsumpcja wzrosła o 2,1 proc. (w stosunku do drugiego kwartału 2013 r.) i dodała 1,8 pkt proc. do dynamiki PKB. Taka dynamika utrzymuje się już od ostatniego kwartału 2013 r. W 2010 r. wzrost konsumpcji wynosił 3,4 proc., a w przedkryzysowym 2008 r. nawet 6,1 proc.
Blisko roczny zastój dynamiki konsumpcji na relatywnie niskim poziomie to zły sygnał. Tempo wzrostu gospodarczego (PKB) może bowiem ciążyć do ok. 2 proc. rocznie, o ile oczywiście nie nastąpi wahnięcie w konsumpcji.
Popyt krajowy wystrzelił nie dzięki konsumpcji, a dzięki inwestycjom. W drugim kwartale 2014 r. inwestycje wzrosły o 17,1 proc. (w relacji do drugiego kwartału 2013 r.). To rekord, ostatni raz taką dynamikę nasze inwestycje osiągnęły na początku 2008 r. (wzrost inwestycji o 16,3 proc. przy dynamice PKB 6,7 proc.).
Składnikami inwestycji są nakłady brutto na środki trwałe oraz przyrost rzeczowych środków obrotowych (zapasy). Inwestycje w środki trwałe wzrosły w drugim kwartale 2014 r. o 9,4 proc. i zwiększyły PKB o 1,4 pkt. proc. To mniej więcej poziom 2011 r., w którym nasz PKB wzrósł o 4,5 proc.
W drugim kwartale 2014 r. zapasy wniosły aż 1,7 pkt. procentowych do dynamiki PKB. To więcej niż inwestycje w środki trwałe. Tymczasem wzrost zapasów wyniósł w drugim kwartale 3 mld zł, i był niższy niż w pierwszym kwartale 2014 r. (3,5 mld zł). Oszałamiający wpływ zapasów na dynamikę PKB od kwietnia do czerwca 2014 to efekt specyficznej bazy w drugim kwartale 2013 r. Wówczas zapasy nie wzrosły, a spadły o 3,6 mld zł. W trzecim kwartale 2013 r. nastąpił wzrost zapasów o 1,4 mld zł.
Ten kwartał będzie bazą do obliczeń dynamiki PKB w trzecim kwartale 2014 r. Jeżeli wzrost zapasów w trzecim kwartale utrzyma się na poziomie 3,0-3,5 mld zł, to szacunkowy przyrost PKB z ich przyczyny nie wyniesie 1,7 pkt proc. (jak w drugim kwartale), a ok. 0,4-0,5 pkt proc. Dynamika PKB w trzecim kwartale będzie niższa o ponad 1 pkt proc. od dynamiki w drugim kwartale, tylko z powodu innej bazy porównań zmian zapasów.
Przy utrzymaniu dotychczasowej dynamiki konsumpcji (2,1 proc.), wzroście inwestycji w środki trwałe na poziomie 10 proc., wzroście zapasów o 3,0-3,5 mld zł (poziom pierwszego i drugiego kwartału 2014 r.) i nadal słabnącym eksporcie netto dynamika PKB w trzecim kwartale 2014 r. może spaść do ok. 2 proc. rocznie.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
