Adiunkt na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu; specjalizuje się w chińskim rynku finansowym.
(CC By futureatlas.com)
China-Africa Development Fund (CADF) umacnia pozycję Pekinu w Afryce. Do końca 2013 r. CADF zaangażował się w ponad 80 projektów w 30 krajach i przeznaczył na te przedsięwzięcia 3 mld dolarów. Niedawno zapowiedział otwarcie placówki w Kenii – będzie to już piątą na kontynencie, po RPA, Etiopii, Zambii i Ghanie. Zgodnie z deklaracjami szefa funduszu, oddział w Nairobi odegra rolę centrum inwestycyjnego w regionie Afryki Wschodniej. Stanowi to kolejny krok w chińskiej ekspansji na Czarnym Lądzie.
Z najnowszych ciekawych inicjatyw CADF warto wskazać kooperację z China-Africa Business Council, który zrzesza ponad 550 największych chińskich przedsiębiorstw inwestujących W Afryce. W ramach współpracy mają zostać powołane dwa wehikuły inwestycyjne. Pierwszy z nich będzie się koncentrować na przedsięwzięciach typu joint venture, drugi skupi swoją działalność na projektach związanych z przemysłem wydobywczym.
Powołanie CADF było jednym z punktów strategii władz Chin ogłoszonej podczas Forum Współpracy Chińsko-Afrykańskiej w 2006 r. Zgodnie z misją funduszu wehikuł wspiera rozwój gospodarek afrykańskich przez działalność inwestycyjną i usługi doradcze. Po przejściu radykalnej przebudowy organizacyjnej w kwietniu 2012 r., obecnie poszczególne działy CADF koncentrują się na konkretnych sektorach, a nie regionach.
Oficjalnie CADF bazuje na czterech strategiach inwestycyjnych. Podstawa to inwestycje kapitałowe. Fundusz oferuje wsparcie chińskim firmom i innym instytucjom zamierzającym prowadzić działalność w Afryce. CADF deklaruje, iż nie będzie dążył do uzyskania większościowego udziału w przedsięwzięciach, które wspomaga, co często w praktyce nie jest spełniane.
Druga strategia dotyczy inwestycji typu mezzanine. Trzeci sposób polega na lokowaniu środków pieniężnych w innych funduszach działających w Afryce. Czwarta metoda koncentruje się na tzw. inwestycjach w wiedzę. Minimalna kwota, jaką fundusz gotowy jest zainwestować w pojedynczy projekt to 5 mln dol., jednak w praktyce zgłaszane do finansowania projekty powinny mieć wartość minimum 10 mln dol. i trwać maksymalnie 10 lat. Fundusz działa w oparciu o standardowe wskaźniki rentowności. W ocenie projektów inwestycyjnych, CADF z reguły stosuje ośmioletni przedział czasowy i w tym okresie oczekiwany jest zwrot z inwestycji. Dotychczas tylko jeden projekt spełnił ten wymóg.
CADF szczególnie aktywnie angażuje się w przedsięwzięcia, w których stroną są duże chińskie przedsiębiorstwa państwowe (np. HNA Aviation Group, China Star, Shenzhen Energy Group, czy Humanwell Healthcare Group), natomiast mniejsze podmioty nie leżą w kręgu jego zainteresowań. Także niewielkie są inwestycje funduszu w firmach afrykańskich. CADF najczęściej dołącza do inwestycji realizowanej przez korporację chińską, a wychodzi z projektu w drodze IPO. Niektórzy twierdzą, iż CADF bliżej do wehikułu private equity niż tradycyjnego funduszu narodowego.
Sferami, w których CADF intensywnie lokuje środki są: przetwórstwo, infrastruktura, rolnictwo, parki technologiczne oraz sektor surowcowy. CADF zainwestował w projekt uprawy bawełny w Malawi, Mozambiku i Zambii (22,6 mln dol.), elektrownię w Ghanie (16,4 mln dol.), czy port w Nigerii. Fundusz jest obecny w sektorze przetwórczym w Etiopii, gdzie zainwestował 200 mln dol. w projekty związane z produkcją cementu, przemysłem garbarskim oraz fabrykami szkła. Wehikuł posiada udziały w specjalnych strefach ekonomicznych: Lekki w Nigerii i Suez w Egipcie. W tej ostatniej zainwestował 24 mln dol. We wrześniu 2012 r. CADF finalizował inwestycję Hainan Airlines w filii Africa World Airlines w Ghanie.
W połowie 2012 r. Shandong Hi-speed Group, CADF i oddział China Development Bank w Shandong podpisały umowę dotyczącą wzajemnego wspomagania ekspansji na rynki afrykańskie. Alians będzie koncentrował się na projektach infrastrukturalnych oraz budowlance. Na początku 2013 r. CADF we współpracy z Liaoning Shidai Wanheng przejął projekt drzewny w Gabonie. W najbliższych planach funduszu jest realizacja projektu z Huajian Group, w ramach którego podmioty zamierzają zainwestować w Etiopii 2,5 mld dol. w budowę fabryk produkujących obuwie. W planach projekt ma dać zatrudnienie około 100 tys. Etiopczyków w najbliższych 5 latach oraz generować eksport o wartości 4 mld dol. rocznie.
CADF we współpracy z Shanxi Tianli Enterprise Group Corp realizuje warty 60 mln dol. projekt plantacji bawełny na Madagaskarze. Fundusz podpisał w listopadzie 2013 r. umowę o współpracy z Shankou Steel Pipe Group zlokalizowanej w Shandong. Wspólna inicjatywa zakłada wybudowanie fabryki w Ghanie produkującej rury spawane, pręty zbrojeniowe, walcówki i inne podobne produkty. Biznes powinien okazać się niezwykle intratny w świetle znacznych braków infrastrukturalnych, logistycznych i przesyłowych w Afryce Zachodniej.
Z końcem minionego roku Humanwell Healthcare Group sygnowała umowę z CADF, w ramach której wspólnie wybudują fabrykę leków w Mali za prawie 40 mln dol., z czego 30 proc. wyłoży CADF. Na początku tego roku Ministerstwo Energetyki w Zambii podpisało porozumienie z CADF, Zesco i Sino Hydro Corporation dotyczące przeprowadzenia przedsięwzięcia Kafue Gorge Lower Power Plant. Projekt będzie obejmował m.in. budowę stacji elektroenergetycznej i uzdatniania wody, instalację generatora, czy układanie linii przesyłowych.
W największą liczbę projektów CADF zaangażował się w RPA. Wybór nie jest przypadkowy – RPA jest stabilnym państwem z relatywnie niskim ryzykiem inwestycyjnym na tle pozostałych krajów afrykańskich. Warto przyjrzeć się kilku większym inwestycjom funduszu w tym kraju. W 2009 r. notowany na giełdzie hongkońskiej, należący do China National Machinery Industry Corp, First Tractor wraz z CADF założyły spółkę joint venture eksportującą maszyny rolnicze do Afryki oraz zarządzającą fabryką w Durbanie. Udział funduszu w przedsięwzięciu wynosi 45 proc. W 2010 r. CADF wraz z innymi chińskimi spółkami (m.in. North Vehicle) założył joint venture, która zajmuje się montażem części samochodowych sprowadzanych z fabryki BeiBen Heavy Duty Truck (zlokalizowanej w Mongolii Wewnętrznej). Wehikuł posiada niespełna 37 proc. udział w tym przedsięwzięciu.
W tym samym roku Jidong Development Group z Hebei ze wsparciem wehikułu zawiązały konsorcjum z dwoma przedsiębiorstwami z RPA w celu wybudowania fabryki cementu. Udział strony chińskiej w projekcie wynosi 51 proc. Następnie wraz z Jinchuan Group (największy chiński producent niklu i metali z grupy platynowców) fundusz zakupił za 200 mln dol. 45 proc. udziałów w spółce wydobywającej platynowce – Wesizwe Platinum. W 2011 r. konsorcjum składające się z kilku spółek chińskich (Baiyin Nonferrous Group, Changsanyue Capital) i CADF przejęło Gold One International działającą w przemyśle wydobywczym. Fundusz posiada 30 proc. udziałów w projekcie. W lutym 2012 r. China First Automobile Works Group z Jilin otworzyła we współpracy z CADF fabrykę samochodów osobowych i ciężarowych. Projekt szacuje się na 100 mln dol., z czego 45 proc. wyłożył wehikuł. FAW African Investment ma docelowo produkować rocznie 20 tys. samochodów, 10 tys. mini samochodów oraz 5 tys. samochodów ciężarowych. Fabryka rozpoczęła produkcję w 2013 r. i stworzyła około 700 lokalnych miejsc pracy. Obecnie jest to największy projekt w ramach przemysłu motoryzacyjnego prowadzony przez CADF.
W czerwcu 2013 r. Hisense przy asyście CADF oficjalnie otworzyły nowy park przemysłowy w Kapsztadzie, w którym wytwarzane są sprzęty AGD. Obecnie ta strefa jest uważana za najważniejszą bazę produkcyjną elektroniki i AGD w RPA. W 2013 r. fundusz wraz z największym producentem stali w Chinach – Iron & Steel Grupa Hebei zainwestował ponad 600 mln dol. w przejęcie Palabora Mining należącej do gigantów przemysłu wydobywczego – Rio Tinto i Anglo-American. W połowie 2014 r. rozpoczęły się prace nad budową Mamba Cement w Northam (Limpopo) w ramach współpracy CADF, Nedbank Capital i Bank of China Johannesburg, a pod koniec minionego roku Hebei Iron and Steel Group i Industrial Development Corporation ze wsparciem ze strony CADF ogłosiły plan budowy fabryki stali w RPA. Zakończenie projektu przewidziane jest na 2019 r.
Z wymienionych przykładów inwestycji CADF w Afryce widać, iż fundusz jest coraz aktywniejszy. Obecność Chin w Afryce budzi jednak wciąż wiele kontrowersji. Ścierają się ze sobą skrajne opinie dotyczące działalności Pekinu. Przeciwnicy poszerzania sino-afrykańskiej kooperacji uważają, iż Chiny konstruują strategię ekspansji w taki sposób, aby hamowała ona rozwój gospodarczy i deindustrializowała kontynent, gdyż osłabiona Afryka przynosi Chinom więcej korzyści. Teza ta wydaje się jednak mało prawdopodobna w świetle prognoz rozwoju i przemian społeczno-ekonomicznych zachodzących w Afryce.
Z kolei zwolennicy obecności chińskich przedsiębiorstw na kontynencie zapewniają, iż przyczyniają się one do przyspieszonej dyfuzji wiedzy i technologii, kreują miejsca pracy dla lokalnych pracowników, czy przeznaczają spore fundusze na budowę infrastruktury. Założenie to jest zbieżne z deklaracjami Pekinu, iż kształtuje on stosunki z Afryką na zasadzie win-win. Trudno w to jednak uwierzyć; wykształcenie równorzędnych relacji między najuboższym kontynentem globu a krajem pretendującym do zdobycia pozycji supermocarstwa jest raczej mało realne.
Pewne jest jednak, że Chiny z Afryki nie zrezygnują. Kontynent jest ich ważnym partnerem ekonomicznym oraz stanowi istotny obszar poszerzania wpływów politycznych w świecie. Chiny są najważniejszym partnerem handlowym Afryki i jednym z głównych jej inwestorów. Na koniec 2013 r. wartość wzajemnych obrotów towarowych przekroczyła 156 mld dol. (15,3 proc. udział w handlu zagranicznym Afryki). W rankingu inwestorów w Afryce Chiny plasują się na 4. miejscu (w 2012 r. wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych, BIZ, wyniosła 2,5 mld dol. To 4,2 proc. BIZ napływających do regionu). Chociaż znaczenie Afryki dla gospodarki Chin jest ciągle niewielkie (5-proc. udział w handlu, zaś BIZ w Afryce stanowią 3 proc. (wg UNCTAD) wszystkich chińskich inwestycji bezpośrednich lokowanych na całym świecie), to Pekin postrzega kontynent jako niewyczerpany rynek zbytu, źródło zasobów (głównie surowców i siły roboczej) i korzystną lokalizację BIZ (wysokie stopy zwrotów). Przede wszystkim jednak obecność w Afryce to istotny element układanki geopolitycznej Chin.
Dr Ewa Cieślik jest pracownikiem naukowym na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Zajmuje się gospodarkami rozwijającymi się Azji i Afryki.
W ostatnich miesiącach ceny ropy naftowej utrzymywały się w relatywnie wąskim przedziale wahań. Główne czynniki wpływające na rynek tego strategicznego surowca to eskalacja działań wojennych w kilku regionach świata oraz polityka krajów OPEC.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
