Autor: Aleksandra Fandrejewska

Dziennikarka, laureatka nagrody im. W. Grabskiego dla najlepszego dziennikarza ekonomicznego.

Co szósta osoba myli płacę brutto z netto

Im młodsi Polacy, tym więcej mają kłopotów z odróżnieniem wynagrodzenia netto od brutto. Nieporozumienia zaczynają się przy rozmowach kwalifikacyjnych, a kończą przy wypłacie. Znaczna część Polaków ma zarówno kłopoty z liczeniem, jak i z wiedzą o podatkach czy produktach bankowych.
Co szósta osoba myli płacę brutto z netto

(infografika Dariusz Gąszczyk)

Krzysztof W. dwudziestolatek po maturze w technikum zrobił awanturę pracodawcy, szefowi warsztatu przy pierwszej wypłacie. – Przecież się umawialiśmy na tysiąc osiemset złotych, specjalnie zostawałem po godzinach, a pan mi daje nieco ponad tysiąc trzysta złotych – wykrzykiwał.

Szef też się oburzył. Chłopak po pierwsze dostał pracę, po drugie legalnie, po trzecie zarabia więcej niż minimalne wynagrodzenie. Więc o co awantura? Okazało się, że gdy omawiali warunki pracy, to pracownik mówił o tym co chce dostać do kieszeni, a szef o wynagrodzeniu brutto, czyli tym, jakie jest zapisane w umowie.

Takich osób jak Krzysztof jest sporo. Z opublikowanych niedawno wyników badania „Stan wiedzy ekonomicznej Polaków – Raport Instytutu Wolności i Raiffeisen Polbank” wynika, że co piąty Polak, który ma mniej niż 24 lata nie odróżnia pensji brutto od netto. Ze starszymi jest nieco lepiej, ale i tak be względu na to ile ma lat te pojęcia myli się co szósta osoba z wykształceniem podstawowym i co dziesiąta z zasadniczym zawodowym i ze średnim. Pomyłki zdarzają się także wśród magistrów – źle mówi 4 proc.

– Ludzi interesuje ich wynagrodzenie „na rękę”, a nie to ile będą mieli na papierze – tłumaczy Małgorzata Starczewska–Krzysztoszek, główna ekonomistka Konfederacji Lewiatan.

– I to jest nasze nieszczęście, bo Polacy nie rozumieją różnicy między kosztem pracy, płacą brutto i netto. Nie rozumieją, że pomiędzy tym co oni dostają na rękę, a co jest zapisane w umowie istnieje 30 proc. różnica, a pracodawca musi jeszcze dodatkowo zapłacić część składek.

Ekonomistka uważa, że powinniśmy mieć na „paskach” także tę część, którą pracodawca płaci od wynagrodzeń pracodawca.

– Może chociaż część pracowników zastanowiłaby się co się dzieje z ponad 70 proc. ich wynagrodzenia netto – dodaje ekonomistka.

Krzysztof dostaje 1320 zł na rękę, w umowie ma wpisane 1800 zł, a koszt dla pracodawcy to 2, 17 tys. zł. Im wyższa pensja tym w złotówkach różnice większe. Dla płacy netto ok 2,8 tys. brutto ok 4 tys. zł, a dla pracodawcy koszt całego wynagrodzenia to 4,9 tys. zł.

– To ważne byśmy wiedzieli, jakie i na co płacimy podatki – uważa Agnieszka Chłoń-Domińczak, ekonomistka z SGH. Jej zdaniem to, że nie ludzi nie interesuje czemu służą płacone składki i podatki jest jedną z przyczyn, że tak powszechnie akceptujemy pracę na czarno. – Nie zastanawiamy się nad konsekwencjami takiego wyboru, nad tym co wynika jakie są konsekwencje braku ubezpieczenia zdrowotnego i społecznego.

Wyniki badania, które zlecił, nie są zaskoczeniem dla Piotra Czarneckiego, prezesa Raiffeisen Polbanku:

– System edukacji wciąż nie jest dostosowany do współczesnych wyzwań, gdzie zrozumienie podstawowych pojęć finansowych jest koniecznością. Nie czytamy świadomie umów, nie rozróżniamy procentów od punktów procentowych, pensji brutto od netto, a potem bywamy rozczarowani. Nie wiemy nawet jaka jest inflacja, a przecież wiedza o jej wysokości może pomóc nam w oszacowaniu czy warto domagać się od pracodawcy podwyżki pensji, bądź od banku godziwego oprocentowania na lokacie – tłumaczy prezes Czarnecki.

Z badania wynika, że procenty od punktów procentowych odróżnia tylko co dwunasty respondent, w tym co ósmy po studiach wyższych. A o inflacji nie wie nic prawie co drugi pytany, 25 proc. respondentów określiło ją prawidłowo.

Piotr Mazurkiewicz, partner w HRK SA przyznaje, że z jednej strony część pracowników, szczególnie z niższymi kwalifikacjami, nie zna swoich praw i obowiązków w wystarczającym stopniu, a z drugiej młodzi ludzie często stawiają wygórowane oczekiwania finansowe lub przychodzą na rozmowę kwalifikacyjną bez podstawowych informacji o firmie, w której chcą pracować.

– Mają problem z odróżnieniem umowy cywilnoprawnej od umowy o pracę, wynagrodzenia podstawowego od całkowitego. W takiej sytuacji rekruterzy wyjaśniają różnice i tłumaczą jak zapisy formalne wyglądają w praktyce – dodaje Piotr Mazurkiewicz.

Ale to nie jedyne rafy jakie trudno pokonujemy. To, że trzymanie pieniędzy w domu jest wciąż najbezpieczniejszą formą oszczędzania dla prawie co trzeciego sześćdziesięciolatka i starszej osoby może tak nie dziwić, jak to, iż podobnie uważa prawie co piąty (18 proc.) młody człowiek, który nie skończył 24 lat. Co prawda spora część młodych ludzi w tym wieku się uczy, ale konto ma co drugi z nich. Powszechne staje się dopiero wśród 25 – 40 latków – ma je ponad 80 proc. Średnio co trzecia zapytana w badaniu osoba wiedziała, że przy pobieraniu gotówki z bankomatu może być naliczana prowizja w różnej wysokości. Mniej niż połowa zdaje sobie sprawę, że limity na kartach płatniczych można zmieniać.

Kłopoty sprawia także system podatkowy. Zaledwie 20 proc. respondentów wiedziało, że po wejściu w wyższy próg podatkowy zmienia się sposób obliczania podatku dla części, a nie całego dochodu. Z raportu wynika również, że część uprawnionych może nie korzystać z ulg podatkowych bo niewiele o nich wie. Prawie co czwarta osoba nie jest w stanie wymienić żadnego odliczenia, które może wykorzystać.

Wciąż tajemniczy jest „podatek Belki”– tylko co piąta osoba orientuje się, od czego jest odprowadzany podatek od dochodów kapitałowych.

Badanie przeprowadziła firma Millward Brown techniką CAPI in home na 1000-osobowej losowej próbie reprezentatywnej dla ogółu ludności Polski w wieku 15–75 lat w styczniu 2014 roku.

 

(infografika Dariusz Gąszczyk)

Otwarta licencja


Tagi


Artykuły powiązane

Tydzień w gospodarce

Kategoria: Raporty
Przegląd wydarzeń gospodarczych ubiegłego tygodnia (09–13.05.2022) – źródło: dignitynews.eu
Tydzień w gospodarce

Uchodźcy na rynku pracy: bilans na plus i liczne wyzwania

Kategoria: Analizy
Napływ obywateli Ukrainy do Polski może się okazać zastrzykiem kapitału ludzkiego dla niektórych branż, borykających się z brakami kadrowymi. Jednak kobiety i dzieci nie wypełnią wakatów w budownictwie i przemyśle.
Uchodźcy na rynku pracy: bilans na plus i liczne wyzwania