Reforma systemu emerytalnego powinna być bezpieczna dla finansów państwa
Docelowo reforma systemu emerytalnego powinna dotyczyć wszystkich jego segmentów, czyli trzech filarów. Jej podstawowym celem powinno być zwiększenie bezpieczeństwa finansów publicznych państwa – uważają eksperci Europejskiego Kongresu Finansowego, którzy przyjęli rekomendacje dotyczące reformy kapitałowego systemu ubezpieczeń społecznych.
Podpora czy zawada? (CC By NC ND saxcubano)
To pierwsza z trzech przyjętych rekomendacji zespołu przygotowującego stanowisko EKF. W pracach zespołu brali udział m.in.: Jan Krzysztof Bielecki, Stanisław Gomułka, Mirosław Gronicki, Stefan Kawalec, Marcin Mrowiec (główny ekonomista, Bank Pekao SA), Wojciech Otto, Wiesław Rozłucki oraz Bogusław Grabowski.
Do osiągnięcia podstawowego celu reformy jakim powinno być zwiększenie bezpieczeństwa finansów publicznych państwa należy zdaniem EKF dobrać odpowiedni zestaw instrumentów oraz rozwiązań instytucjonalnych. W zakres instrumentów mogą wchodzić m.in.: zmiany waloryzacji emerytur (uzależnione od cyklu koniunkturalnego), dostosowanie wieku przechodzenia na emeryturę do wydłużania się oczekiwanego okresu trwania życia, nieopodatkowanie wypłat z III filaru.
Zmiany instytucjonalne powinny zmierzać do obniżenia kosztów funkcjonowania ZUS, KRUS, OFE i elementów III filaru. Koszty ZUS można znacznie zmniejszyć przekazując urzędom skarbowym zadanie zbierania składek. ZUS zajmowałby się jedynie wypłatą świadczeń. Reforma OFE powinna zmierzać do pełniejszego otwarcia rynku oraz umożliwienia znacznie większej dywersyfikacji portfela. Zmniejszenie zakresu regulacji oraz wzrost konkurencji na rynku funduszy emerytalnych powinien doprowadzić do dalszego zmniejszenia kosztów funkcjonowania OFE.
Przed podjęciem decyzji dotyczących pożądanego kształtu systemu emerytalnego zaleca się m.in.:
– zbadanie długookresowej wiarygodności waloryzacji składek do ZUS (w kontekście nowelizacja ustawy o emeryturach i rentach z FUS z 2004 r.),
– zbadanie (przeprowadzenie symulacji) skali dodatkowych obciążeń wynikających ze zmiany struktury demograficznej i rozważenie, jak to wpłynie na przyszły wzrost gospodarczy oraz na inne założenia dotyczące wpływów do ZUS.
Druga rekomendacja EKF wskazuje, że należy podjąć działania zmierzające do zaliczenia OFE do sektora finansów publicznych co najmniej w części obligacyjnej portfela funduszy emerytalnych. Rozwiązaniem problemu z deficytem finansów publicznych oraz długiem publicznym mogłoby być zaliczenie OFE do sektora finansów publicznych. Dzięki temu instrumenty długu publicznego znajdujące się w portfelach OFE nie byłyby ukazywane w statystykach długu publicznego, podobnie jak to ma miejsce np. w przypadku obligacji, zarządzanych przez Fundusz Rezerwy Demograficznej ZUS.
Jest to rozwiązanie, które – nie zmieniając ekonomicznego znaczenia II filaru (kapitałowego) – spowoduje zmianę prawnego i statystycznego traktowania części obligacyjnej portfela OFE poprzez następujące kroki:
– Wyodrębnienie subfunduszu obligacji skarbowych z aktywów OFE.
– Przekazanie własności aktywów subfunduszu obligacyjnego z OFE do ZUS oraz pozostawienie w gestii OFE/PTE zarządzania tymi aktywami.
Mechanizm działania powinien być następujący:
– ZUS otwiera indywidualne subkonta dla członków OFE, o wartości posiadanych przez nich jednostek udziałowych w subfunduszu obligacyjnym.
– Wartość udziałów subfunduszu obligacyjnego jest uwzględniana przy podawaniu wartości zarządzanych przez PTE/OFE aktywów członka funduszu w II filarze (kapitałowym).
– Subfundusz obligacyjny uwzględniany jest w ocenie wyników zarządzania OFE w stosunku do benchmarku.
Składka przekazywana z ZUS do OFE mogłaby być dzielona proporcjonalnie, czyli 50:50. Oznacza to przekazanie po 1,75 proc. podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne do ZUS i do OFE przy składce 3,5 proc., lub po 1,4 proc., przy poziomie 2,8 proc., gdyby transfer składki nie był zwiększany.
Ponadto należy podjąć rozmowy na temat traktowania OFE w Europejskim Systemie Rachunków Narodowych i Regionalnych ESA2010. Rozmowy z Eurostatem, Komisją Europejską oraz Radą Europejską powinny dotyczyć zmiany sposobu traktowania OFE w systemie ESA 2010. Ujęcie statystyczne nie może motywować krajów do podejmowania działań szkodliwych z punktu widzenia długoterminowej perspektywy finansów publicznych.
W szczególności, logiczną konsekwencją wprowadzanej przez ESA 2010 zasady, że w przypadku przejęcia przez sektor publiczny wpłaty (aktywów), którym towarzyszą zobowiązania emerytalne, operacja taka nie będzie wpływać na poprawę salda budżetowego w danym roku, byłaby zasada, że przekazanie przez sektor publiczny składki do OFE (czyli aktywów, które w przypadku pozostawienia ich w ZUS generowałyby zobowiązanie emerytalne) będzie traktowane jako rozchód, a nie jako wydatek powiększający deficyt sektora.
Rekomendacja trzecia mówi o tym, że niezależnie (komplementarnie) od wyżej wymienionych działań należy wprowadzić rozwiązania podnoszące konkurencyjność i efektywność OFE poprzez ustalenie zewnętrznego benchmarku i uzależnienie opłaty za zarządzanie (management fee) od rentowności osiąganej przez OFE w odniesieniu do benchmarku. Opłata za zarządzanie uzależniona powinna być od zwrotu z kapitału i wyników inwestycyjnych.
Wymaga to oczywiście zniesienia obecnie obowiązującego mechanizmu minimalnej stopy rentowności liczonej w odniesieniu do średniej rentowności wszystkich OFE. Nowy benchmark powinien być traktowany jako instrument do wpływania na strukturę portfela aktywów OFE. Powinny w nim znaleźć miejsce obligacje infrastrukturalne i municypalne, czy listy zastawne a także inwestycje zagraniczne, maleć natomiast powinien udział obligacji SP (sam fakt zmniejszenia udziału obligacji SP z ok. 50 proc. obecnie do 10 proc. w przyszłości winien mieć duży wpływ, ale można go jeszcze pomniejszyć stosując odpowiednio niższe wagi dla tych aktywów).
Prawo na polskim rynku obligacji nieskarbowych istotnie zaostrzono w latach 2017–2024. Główną przesłanką „dokręcania śruby” w obligacjach było wzmocnienie ochrony inwestorów będących osobami fizycznymi. W tym celu m.in. ograniczono ofertę obligacji mogących mieć cechy missellingu, wprowadzono nowe obowiązki informacyjne dla emitentów i zwiększono wymogi dotyczące oferowania osobom fizycznym nieskarbowych papierów dłużnych (zwłaszcza obligacji korporacyjnych).
Posiadanie Indywidualnego Konta Zabezpieczenia Emerytalnego wiąże się z podwójną nagrodą: brakiem zapłaty podatku od zysków kapitałowych i możliwością odliczenia wpłat od dochodu w PIT.
Turbulencje na rynku bankowym odnotowane w 2023 r. były pierwszym poważnym wyzwaniem dla pakietu Bazylea III. Niniejszy artykuł przedstawia szósty raport z serii „Przyszłość systemu bankowego”, który analizuje przyczyny tych zawirowań, a także ich konsekwencje dla regulacji finansowych. Raport koncentruje się na trzech głównych zagadnieniach: przyczynach dynamicznego wzrostu i spadku nieubezpieczonych depozytów bankowych, które doprowadziły do tych zawirowań, oraz koniecznych reformach w zakresie ubezpieczenia depozytów i pożyczkodawcy ostatniej instancji; niedociągnięciach w zakresie regulacji, rachunkowości i nadzoru, które doprowadziły do upadku banki uznawane za wypłacalne oraz na zarządzaniu procesami upadłości banków i potencjalnych reformach procedur restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji.
Na październikowym posiedzeniu Rada Polityki Pieniężnej (RPP) obniżyła stopy procentowe NBP o 0,25 pkt. proc. w tym referencyjną do 4,50 proc. Co dalej? „Członkowie Rady widzą przestrzeń do obniżek, ale kiedy to nastąpi jeszcze nie wiedzą” - poinformował prof. Adam Glapiński.
Nie istnieje jedna ponadczasowa i prawdziwa historia o inflacji; ceny potrafią rosnąć z różnych powodów, a podnoszenie stóp procentowych to nie jedyne remedium – o czym starają się przekonywać Mark McGann Blyth i Nicolo Fraccaroli w „Inflation: A Guide for Users and Losers”.
Waluty cyfrowe powiązane z pieniądzem fiducjarnym, czyli stablecoins, mierzą się z nieuniknionym w ich sytuacji napięciem pomiędzy wiarygodnością a konkurencyjnością – czyli „paradoksem stablecoina". By go lepiej zrozumieć, w artykule analizujemy konkurencyjne strategie USA i Chin.
Przez ostatnie lata rynki wschodzące zmagały się z silnym kursem dolara i zdominowanym przez Wall Street rynkiem kapitałowym. Dziś, w obliczu zmian strukturalnych w światowej gospodarce, a także nastawienia Fed oraz ich własnego rozwoju, kraje rozwijające się stają się nie tylko motorem globalnego wzrostu, ale i magnesem dla kapitału, sygnalizując koniec ery „amerykańskiej wyjątkowości”.
Regulacje tworzone w dobrej wierze czasem stają się jednak dla firm biurokratycznym ciężarem. Unijna dyrektywa CSRD jest tego przykładem – zmusza duże przedsiębiorstwa do raportowania danych ESG, czyli informacji o wpływie na środowisko, społeczeństwo i ład korporacyjny. Ratunkiem dla spółek coraz częściej okazuje się sztuczna inteligencja.
O obronie gotówki jako ważnego środka płatniczego w obrocie gospodarczym i roli państwa w tej wojnie mówił w rozmowie z „Obserwatorem Finansowym“ Rafał Górski, prezes Instytutu Spraw Obywatelskich.
Sztuczna inteligencja może nie tylko przejąć wiele zadań wykonywanych przez ludzi, ale też radykalnie zmienić fundamenty globalnego ładu. W optymistycznym scenariuszu oznaczać to może „w pełni zautomatyzowany luksusowy komunizm”. Jednak jeszcze bardziej prawdopodobne są mroczne wizje: podział ludzkości na kasty, neokolonializm technologiczny, ekstremalne nierówności czy cyfrowe dyktatury zarządzane przez ogólną sztuczną inteligencję. Utopia może łatwo przerodzić się w dystopię – przestrzega prof. Jakub Growiec, doradca ekonomiczny w Departamencie Analiz i Badań Ekonomicznych NBP i wykładowca SGH.
Unia Europejska jako pierwsza na świecie wdrożyła kompleksowe przepisy regulujące sztuczną inteligencję. Czy AI Act wystarczy, by zapewnić bezpieczeństwo obywatelom, a jednocześnie nie zahamować innowacji? – Na pewno to dobry krok, ale wciąż brakuje nam technologicznego przywództwa – mówi dr Michał Nowakowski, radca prawny i ekspert ds. etyki AI.
Marketing miejsc długo uchodził za luksusowy dodatek – „ładne hasła i logotypy”. Dziś to narzędzie zniuansowanej rywalizacji o mieszkańców, inwestorów i turystów – mówi dr Jarosław Górski, adiunkt na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW.
Kiedyś skomplikowane operacje w sieci dla anarcho-kapitalistów, wkrótce forma aktywów inwestycyjnych dla amerykańskich emerytów dostarczana przez miliarderów z Wall Street – bitcoin przez prawie 17 lat przeszedł długą drogę.
Potrzebny jest nowy sposób myślenia o ekonomii politycznej, który odrzuca dychotomię „rynek kontra rząd”, zastępując ją wizją dotyczącą tego, w jaki sposób przedsiębiorczy liderzy mogą wykorzystać siłę rynków do osiągania celów politycznych i społecznych – przekonuje Chris Hughes w książce „Marketcrafters”.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Rosnące napięcia geopolityczne, demontaż globalnych łańcuchów dostaw, protekcjonizm, wojny handlowe i ekspansja sztucznej inteligencji coraz mocniej kształtują nowy, wielobiegunowy ład gospodarczy. Najnowszy numer kwartalnika Narodowego Banku Polskiego stawia pytania o przyszłość światowej gospodarki.
