Metablog dziś wyjatkowo w pełni filmowy. Gdyby ten dokument powstał w studiach Hollywood, zapewne byłby wydarzeniem. „Overdose” (Przedawkowanie), oparty na bestsellerze Financial Fiasco, pióra szwedzkiego autora Johana Norberga.
Jako jeden z niewielu, Norberg początki największego kryzysu światowego po II wojnie światowej dostrzega w zamachu terrorystycznym 11 września, m.in. na World Trade Center. „Terroryści dokładnie wiedzieli co robią, uderzając w symbol globalnej gospodarki. I zrobili to wtedy, gdy USA już zjeżdżała w dół recesji wskutek pęknięcia bańki dot.com” . Stąd zaczyna się opowieść o obniżaniu stóp procentowych przez Fed . Po fizycznym zamachu 11 września nastąpił „gospodarczy 11 września” – tłumaczy jeden z ekonomistów, którzy przewidzieli kryzys finansowy, dr Gerald Celente (nazywany współczesnym Nostradamusem). Tym razem jednak był konsekwencją taniego pieniądza udostępnionego przez Fed. Dr Peter Schiff porównuje go do alkoholu. Prof. Vernon Smith, laureat nagrody Nobla w 2002, wyjaśnia, w jaki sposób domy dla Amerykanów stały się skarbonką, która umożliwiała im zwiększenie konsumpcji na kredyt. I oczywiście, jaką rolę odegrali państwowi ubezpieczyciele: Freddie Mac i Fannie Mae. Jedną z przyczyn były łatwo dostępne kredyty hipoteczne (za przyczyna Freddie i Fannie), które następnie trafiały w pakietach na rynek jako nowy produkt: wierzytelności zabezpieczone hipoteką . Gwarancji im udzielały agencje ratingowe.
„Overdose” cz. 1 (15:00),
Jednak wysoka cena domu, która zachęcała do konsumpcji, była zależna od niskich stóp procentowych. Kiedy ten trend się odwrócił, zaczęły się poważne problemy w 2006. Warto zobaczyć, jak oceniał sytuację gospodarczą obecny szef Fed Ben Bernanke.
Gdy agencje ratingowe osłabiły ocenę wierzytelności zabezpieczone hipoteką (mortage backed securities), inwestorzy zaczęli się z nich wycofywać. A wówczas ceny domów zaczęły spadać. Przeciętni ludzie nie zdawali sobie sprawy, jaki mechanizm utrzymywał ich ceny wysoko. Stany Zjednoczone uratowały swoją gospodarkę wykupem. I rozbrojeniem bańki na rynku nieruchomości.
Ale wraz za nimi świat pogrążył się w kryzysie. „Różnica między tą a tamtą bańką polega na tym, że obecna bańka jest dużo większa”. Dr Celente nazywa ją „bańką wykupu”. David Walker – były wysoki urzędnik administracji – przekonuje, że wykup był konieczny. Ale zaraz dodaje, że wiele pieniędzy zostało zmarnowanych z trzech powodów: strategia nie miała jasno zdefiniowanego celu, nie było od początku ustalonych kryteriów, kto otrzyma pieniądze, oraz warunków, w jaki sposób mogą je wydać.
Dla niektórych kryzys stał się okazją do odbudowania sytuacji finansowej. Przykładem może być przemysł motoryzacyjny i przede wszystkim General Motors.
Za wykupem Busha pojawił się jeszcze większy wykup – pakiet stymulacyjny prezydenta Baracka Obamy. W ten sposób do gospodarki USA trafił 1 bln USD. Te środki zostały rozdysponowane w nonsensowny sposób. Norberg dostarcza nierzadko zabawnych przykładów: milion dolarów do prawdopodobnie najsłynniejszej na świecie dzielnicy luksusowych sklepów w Beverly Hills, gdzie na zakupy wybrała się Julia Roberts w filmie „Pretty Women”.
Ocena dr Walkera jest miażdżąca: tylko jedna trzecia pakietu była naprawdę stymulująca dla gospodarki.
„Overdose” cz. 2 (15:01)
Niektóre kraje zachodnie poszły w ślady USA. Na przykład Niemcy wydały 7 mld USD na wymianę nowych samochodów na nowsze. Dr Karen Horn wyjaśnia, jak do tego doszło. Niemiecki rząd jednak nie nazwał swojego bonusa „kasa za graty”, bo jak mówi dr Horn wiedział, że jest to absurdalne, tylko bonus „na rzecz ochrony środowiska”. W konsekwencji Niemcy zadłużyli się jeszcze bardziej.
Peter Schiff twierdzi, że dług jest teraz dużo trudniejszy do spłacenia. Jednak trzeba spłacać dług. Bo zegar tyka i im później, tym gorzej. Według ekonomistów przed gospodarką wciąż jeszcze najgorsze chwile.
„Overdose” cz. 3 (13:11)
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
