Brexit obniżył liczbę podań o przyjęcie na studia od obywateli krajów UE, zwłaszcza na kierunki ścisłe, techniczne, inżynierskie i matematyczne oraz do instytucji stosujących bardziej selektywny nabór kandydatów. Spadła też liczba przyjęć studentów zagranicznych z całego świata, co potwierdza obawy o zdolność brytyjskich uczelni do przyciągania zagranicznych talentów.
Pięć lat temu – 23 czerwca 2016 r. Wielka Brytania zagłosowała za wyjściem z UE stosunkiem głosów 52:48. W marcu 2017 r. parlament brytyjski zatwierdził wynik referendum. Po długim procesie negocjacyjnym Wielka Brytania oficjalnie wystąpiła z UE w styczniu 2020 r. Jedną z cech charakterystycznych UE jest swobodny przepływ ludności między jej krajami członkowskimi. Brexit oznaczał więc ostateczny koniec tej mobilności dla większości migrantów europejskich.
Decyzja Brytyjczyków o wyjściu z UE wpłynęła również na koszty studiowania w Wielkiej Brytanii, zmieniając zdolność studentów do zabezpieczenia spłaty kredytów, ustalając wymagania wizowe i zwiększając niepewność dotyczącą tego, czy studenci zagraniczni będą mogli pozostać w kraju, w którym studiowali i znaleźć tam zatrudnienie. Tego rodzaju wyższe koszty mogą już na wstępie powstrzymywać potencjalnych studentów przed braniem pod uwagę studiów w Wielkiej Brytanii.
Wyższe koszty mogą już na wstępie powstrzymywać potencjalnych studentów przed braniem pod uwagę studiów w Wielkiej Brytanii, a potem – przed pozostaniem na stałe w tym kraju.
Poza generowaniem powyższych kosztów ekonomicznych brexit może ponadto powstrzymywać przyszłych studentów przed podjęciem studiów w kraju, który w ich odczuciu przestał być przyjazny dla migrantów i zniechęca ich do pozostania w nim po ukończeniu studiów.
Do tej pory brakuje nam jednak pełnego zrozumienia implikacji, jakie brexit mógł mieć dla liczby podań składanych przez zagranicznych studentów na brytyjskie uczelnie.
Dlaczego powinno nas to obchodzić? Zrozumienie, w jaki sposób brexit wpłynął na liczbę podań na brytyjskie uniwersytety składanych przez zagranicznych studentów, jest kluczowe z rozmaitych powodów.
Po pierwsze, Wielka Brytania zajmuje drugie miejsce (po USA) pod względem liczby przyjmowanych studentów zagranicznych. Przed brexitem stanowili oni 14 proc. wszystkich studentów studiów wyższych pierwszego stopnia i 35 proc. wszystkich studentów studiów podyplomowych w Wielkiej Brytanii. Około 36 proc. zagranicznych studentów studiów wyższych pierwszego stopnia było obywatelami państw członkowskich UE (HESA 2016).
Przyciąganie studentów zagranicznych jest więc ogromnie ważne, zwłaszcza w przypadku uczelni państwowych, coraz częściej borykających się z cięciami finansowania, ponieważ studenci ci stanowią ważne źródło ich przychodów. Jest to szczególnie istotne teraz – bardziej niż kiedykolwiek wcześniej – biorąc pod uwagę, że brytyjska populacja 18-latków kurczy się od 2017 r. (UCAS 2017). Ten trend może być odpowiedzialny za ostatni spadek przyjęć brytyjskich studentów na studia wyższe pierwszego stopnia.
Po drugie, przyjazna polityka wobec zagranicznych studentów ma fundamentalne znaczenie dla zachęcania do przyjazdu i zatrzymywania zagranicznych talentów, co jest kluczowe dla wpierania innowacji i produktywności (Hunt i Gauthier-Loiselle 2010 oraz Stuen i in. 2012). Literatura z wielu lat, badająca determinanty mobilności studentów i ich podań, podkreśla znaczenie aspiracji związanych z zatrudnieniem i zarobkami w kształtowaniu rozkładu podań studentów zagranicznych (np. m. in. Dustmann i in. 2011, Rosenweigz i in. 2006) oraz kosztów (Korn 2017) i dostępności finansowania (Baer 2017).
Przyjazna polityka wobec zagranicznych studentów ma fundamentalne znaczenie dla zachęcania do przyjazdu i zatrzymywania zagranicznych talentów, co jest kluczowe dla wpierania innowacji i produktywności.
Uwaga w ostatnim czasie przeniosła się na politykę, a w szczególności na wpływ, jaki bardziej restrykcyjna polityka wizowa H-1B w USA wywarła na jakość międzynarodowych kandydatów na studia i na liczbę ich przyjęć (Kato i Sparbe 2013). Mniej jednak wiadomo na temat równoważnych skutków w Wielkiej Brytanii. Najnowsze badanie autorstwa Falkingham i in. (2021) analizuje, jak brexit wpłynął na gotowość studentów z UE do powrotu do swojego kraju.
Niniejszy artykuł omawia nowe dane dotyczące wpływu, jaki brexit mógł wywrzeć w pierwszej kolejności na gotowość studentów do podjęcia studiów w Wielkiej Brytanii, a także na potencjalną jakość tych kandydatów i czynniki, które najpewniej kierują ich wyborami (Amuedo-Dorantes i Romiti 2021).
Wreszcie, lepsze zrozumienie szerszych implikacji brexitu będzie miało kluczowe znaczenie przez dłuższy czas. Najnowsza literatura na temat wyjścia Wielkiej Brytanii z UE bada czynniki warunkujące wynik głosowania w tej sprawie. Obszary o niskim poziomie wykształcenia i dochodach, wysokim bezrobociu i największej w historii koncentracji zatrudnienia w przemyśle były bardziej skłonne zagłosować za brexitem (Becker i in. 2017). Na poziomie indywidualnym jednym z głównych czynników były raczej odczucia związane z dochodami niż dochody rzeczywiste (Liberini i in. 2019).
W innych badaniach koncentrowano się na tym, w jaki sposób brexit lub niepewność z nim związana wpłynęły na wyniki makroekonomiczne (np. Bloom i in. 2018, Born i in. 2019, Breinlich i in. 2020, Graziano i in. 2021) oraz na bezpieczeństwo publiczne (np. Carr i in. 2020). Mniej badań przeprowadzono w zakresie wpływu brexitu na podejmowanie decyzji przez studentów. Odnosimy się do tej luki, oceniając, jak brexit wpłynął na liczbę podań i potencjalną selektywność studentów spoza Wielkiej Brytanii.
Do naszej analizy wykorzystujemy dane administracyjne dotyczące wszystkich zgłoszeń do programów studiów wyższych pierwszego stopnia w Wielkiej Brytanii z lat 2013—2019 z serwisu Universities and Colleges Admissions Service (UCAS). UCAS jest organem, który zarządza wszystkimi podaniami na studia wyższe pierwszego stopnia w Wielkiej Brytanii. Uwzględniamy tu liczbę podań według uczelni, kierunku studiów, kraju pochodzenia i roku.
Nasze wnioski
Dane opisowe pokazują, że liczba zgłoszeń studentów zagranicznych na brytyjskie uczelnie przyjmowanych od studentów z UE uległa stagnacji po 2016 r., podczas gdy liczba podań składanych przez studentów spoza UE wzrosła o 14 proc. Obie wartości wykazywały podobny trend wzrostowy w latach 2007-2016.
Dane te, choć mówią wiele, mają jedynie charakter opisowy i nie należy zakładać związku przyczynowo-skutkowego między nimi a brexitem. Dlatego też przyjmujemy metodę powszechnie stosowaną w ewaluacji polityki, która porównuje zmiany w zakresie liczby podań składanych przez zagranicznych studentów z krajów członkowskich UE w odniesieniu do kraju pochodzenia, uczelni i kierunku studiów z liczbą podań z krajów niebędących członkami UE – przed i po głosowaniu Wielkiej Brytanii w sprawie opuszczenia UE. W ten sposób możemy określić wpływ brexitu na liczbę podań zagranicznych studentów bez ujmowania zarówno wcześniej istniejących różnic między krajami członkowskimi UE a krajami spoza UE, jak i innych zakłócających zmian wpływających jednakowo na obie te grupy w tym samym czasie.
Okazuje się, że brexit znacznie obniżył liczbę podań pochodzących od studentów z UE. W szczególności, w porównaniu z podaniami od studentów zagranicznych z krajów spoza UE, stopa wzrostu liczby podań z UE spadła o 14 proc. po referendum w sprawie brexitu. Dodatkowo wykluczamy efekt antycypacji, ponieważ wahania liczby podań od studentów zagranicznych z UE nie występowały przed referendum w sprawie brexitu – pojawiły się raczej zaraz po nim i utrzymywały się przez kolejne trzy lata.
Skutki brexitu różnią się w zależności od kierunku studiów i stopnia selektywności naboru stosowanego przez daną instytucję akademicką. Liczba podań o przyjęcie na kierunki ścisłe, techniczne, inżynierskie i matematyczne, a także do instytucji stosujących bardziej selektywny nabór – takich jak te należące do grupy Sutton Trust – spadła najbardziej, tj. o 17 proc. w obu przypadkach. Wnioski te wskazują na pozytywną selekcję przyszłych studentów, którzy jednak decydują się kandydować gdzie indziej.
Wreszcie, oprócz mniejszej liczby podań znajdujemy też dowody na znaczący spadek liczby przyjęć studentów zagranicznych, co potwierdza obawy o zdolność brytyjskich uczelni do przyciągania zagranicznych talentów.
Co może być siłą sprawczą zmian obserwowanych w liczbie składanych podań?
Koncentrujemy się na dwóch możliwych wyjaśnieniach naszych ustaleń.
Po pierwsze, rozważamy rolę czynników psychologicznych, takich jak postrzeganie Wielkiej Brytanii jako środowiska potencjalnie nieprzyjaznego wobec obywateli UE po brexicie. Po drugie, zastanawiamy się nad rolą czynników ekonomicznych – przede wszystkim ograniczenia studentom zagranicznym możliwości pozostania na dłużej w Wielkiej Brytanii i znalezienia w niej zatrudnienia po ukończeniu studiów.
Stwierdzamy, że wpływ brexitu był z reguły jednorodny w poszczególnych regionach Wielkiej Brytanii, niezależnie od tego, czy opowiedziały się one za wyjściem z UE, czy za pozostaniem w niej. Sugeruje to, że obawy związane z ewentualnymi nastrojami ksenofobicznymi nie odegrały większej roli w kształtowaniu decyzji studentów zagranicznych lub też że studenci nie wiedzieli, jak różne regiony Wielkiej Brytanii głosowały.
Czynniki ekonomiczne mogły jednak odegrać tu pewną rolę. Świadczy o tym fakt, że brexit najbardziej zmniejszył liczbę podań od zagranicznych studentów pochodzących z krajów UE o niższym PKB per capita i wyższych stopach bezrobocia. Są to studenci, którzy zyskaliby więcej i tym samym byliby prawdopodobnie bardziej zainteresowani pozostaniem w Wielkiej Brytanii po ukończeniu studiów, aby żyć i pracować w tym kraju.
Czynniki ekonomiczne mają znaczenie – brexit najbardziej zmniejszył liczbę podań od zagranicznych studentów pochodzących z krajów UE o niższym PKB per capita i wyższych stopach bezrobocia.
Implikacje w zakresie polityki
Nasze wnioski na temat wpływu brexitu na liczbę podań składanych przez studentów zagranicznych na brytyjskie uczelnie są niepokojące. Jego skutki nie są bez znaczenia i w ostatecznym rozrachunku powodują spadek liczby przyjęć studentów zagranicznych. Co więcej, wyniki te wskazują, że wzorce selekcji stosowane przez studentów mogą mieć znaczące konsekwencje dla innowacji i wzrostu gospodarczego.
Biorąc pod uwagę wkład studentów zagranicznych w działalność gospodarczą i innowacje, a także znaczącą pozycję Wielkiej Brytanii jako kraju docelowego dla studentów zagranicznych, zwłaszcza z krajów członkowskich UE, przeprowadzenie dalszych badań nad skutkami brexitu dla brytyjskich uczelni jest w pełni uzasadnione. Wkład zagranicznych studentów, zarówno pod względem demograficznym, jak i ekonomicznym, może okazać się kluczowy w budowaniu młodego, energicznego i różnorodnego społeczeństwa.
Nota autorska: Autorzy dziękują Center for Growth and Opportunity na Uniwersytecie Stanowym Utah za wparcie finansowe.
Catalina Amuedo-Dorantes – Professor of Economics, University of California, Merced
Agnese Romiti – Assistant Professor in Economics, University of Strathclyde, Glasgow
Artykuł ukazał się w oryginalnej wersji na platformie VoxEU.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
