System szkolnictwa jest kluczowy z punktu widzenia zasobów ludzkich stanowiących o sile gospodarki. W Polsce w latach 90. miało miejsce wygaszanie zasadniczych szkół zawodowych – głównie z powodu restrukturyzacji lub zamykania przedsiębiorstw prowadzących szkoły przyzakładowe.
Co gorsza, upadek PRL-u oznaczał deprecjację statusu robotnika i kształcącej go popularnej „zawodówki”. Zamiast z nauką zawodu zaczęła się ona kojarzyć ze zsyłką, z przechowalnią dla tych mniej zdolnych. Nastąpił upadek etosu pracy fizycznej i rzemiosła. W zastraszającym tempie znikały placówki uczące fachu przyszłych hydraulików, masarzy, kucharzy, ślusarzy, spawaczy, murarzy czy mechaników samochodowych. Zasadnicze szkoły zawodowe ustąpiły miejsca prywatnym uczelniom wyższym.
W zastraszającym tempie znikały placówki uczące fachu przyszłych hydraulików, masarzy, kucharzy, ślusarzy, spawaczy, murarzy czy mechaników samochodowych. Zasadnicze szkoły zawodowe ustąpiły miejsca prywatnym uczelniom wyższym.
Ta teoretycznie chwalebna zmiana miała opłakane skutki: mnożące się w każdym powiecie prywatne szkoły wyższe stały się po prostu źródłem biznesu dla ich twórców i dorabiających tam wykładowców uczelni państwowych. Miały być przepustką do kariery dla spragnionych lepszego życia; stały się fabryką niewiele wartych dyplomów. Charakteryzują się niskim poziomem kształcenia, oferują wyłącznie kierunki humanistyczne i produkują rzesze bezrobotnych magistrów. Dość powiedzieć, że w 1990 r. w Polsce było 380 tys. studentów, a 30 lat później cztery razy więcej.
Wykwalifikowani pracownicy fizyczni dorobili się miana okazów, których ze świecą szukać, bo ci, którzy nie wyemigrowali, są tak nieliczni, że ich podaż nie jest w stanie zaspokoić popytu. Dziś już to wiemy: likwidacja szkół zawodowych była ciężkim błędem. Polski rynek pracy od lat cierpi na strukturalne niedopasowanie, tzn. chętnych do pracy jest wielu, ale ich kwalifikacje rzadko odpowiadają potrzebom pracodawcy. Brak rąk do pracy przestał być problemem na poziomie mikroekonomicznym, a stał się czynnikiem systemowym obniżającym potencjał rozwojowy całej gospodarki.
Brak rąk do pracy przestał być problemem na poziomie mikroekonomicznym, a stał się czynnikiem systemowym obniżającym potencjał rozwojowy całej gospodarki.
W 1999 r. przeprowadzono wielką reformę edukacji, która objęła także szkolnictwo zawodowe. Młodzież chcąca bezpośrednio po gimnazjum uczyć się zawodu dostała wybór: dwuletnie szkoły zawodowe, trzyletnie licea profilowane lub czteroletnie technika. W 2011 r. doszła gruntowna zmiana modelu kształcenia zawodowego na poziomie średnim – począwszy od wdrożenia nowej podstawy programowej kształcenia w zawodach i zmodyfikowania klasyfikacji zawodów szkolnych, na zmianie struktury szkolnictwa ponadgimnazjalnego skończywszy. Cel – zwiększenie skuteczności i efektywności systemu kształcenia zawodowego oraz zharmonizowanie go z rynkiem pracy.
W 2015 r. Ministerstwo Edukacji Narodowej uruchomiło mapę, na której można było znaleźć technika i zasadnicze szkoły zawodowe dla młodzieży z terenu całego kraju. Uczniowie i ich rodzice uzyskali dostęp do informacji o szkołach prowadzących kształcenie zawodowe w ich okolicy. W sensie nomenklatury zasadnicze szkoły zawodowe przestały istnieć z dniem 31 sierpnia 2019 r., przemianowane na szkoły branżowe I stopnia.
To nie biurokracja czy utrudniony dostęp do finansowania jest tym, co przedsiębiorcy wymieniają jako główną barierę w rozwoju, lecz problem ze znalezieniem rąk do pracy. W krajach uprzemysłowionych, w których panuje wysoki poziom zatrudnienia, pracodawcy coraz bardziej łakną kwalifikacji zawodowych, świadomi, że prawdopodobnie zabraknie im siły roboczej w nadchodzących latach. Ci, którzy nie otwierają się na szkolenia zawodowe, na dłuższą metę kopią sobie grób.
Z raportu ManpowerGroup pt. „Niedobór talentów” wynika, że w ubiegłym roku aż 81 proc. polskich firm nie mogło znaleźć nowych pracowników z odpowiednimi kwalifikacjami. Braki kadrowe wyostrzyła rewolucja technologiczna, która przyspieszyła wraz z pandemią. Pojawiło się zapotrzebowanie na umiejętności, których rynek pracy nie jest w stanie obficie dostarczyć. Poza kompetencjami twardymi w cenie są też te miękkie, tj. elastyczność i zdolność do przystosowania się do zmieniających się warunków pracy, której charakter w wielu branżach będzie mocno ewoluował w kolejnych latach.
W Polsce, a nawet w krajach anglosaskich, pokutuje fałszywe przekonanie, że wykształcenie zawodowe przygotowuje tylko do pracy fizycznej, a nie do stanowisk wymagających wysokich kwalifikacji; że dyplom uniwersytecki jest tym, czego młody człowiek potrzebuje, aby odnieść w życiu sukces. Powinniśmy się uczyć od Niemców, którzy umiejętnie łączą zalety edukacji na szczeblu wyższym i zawodowym. Od lat realizują szkolnictwo zawodowe w powiązaniu z przedsiębiorcami i w dopasowaniu do rynku regionalnego. To zresztą oni pierwsi wpadli na pomysł, by w Polsce sponsorować klasy w szkołach średnich, z których koncerny przemysłowe, takie jak Opel czy Bosch, mogą potem rekrutować pracowników. Polskie firmy zaczęły brać z nich przykład, dzięki czemu szkolnictwo zawodowe stopniowo się odbudowuje.
W kręgach eksperckich krąży opinia, że spór o wyższość wykształcenia uniwersyteckiego nad zawodowym może okazać się bezprzedmiotowy w świecie zdominowanym przez robotykę, analitykę Big Data i sztuczną inteligencję.
Co uderzające, w kręgach eksperckich krąży opinia, że spór o wyższość wykształcenia uniwersyteckiego nad zawodowym może okazać się bezprzedmiotowy w świecie zdominowanym przez robotykę, analitykę Big Data i sztuczną inteligencję. Uczenie się zdemokratyzuje, będzie krótsze, celowane pod względem czasu i przedmiotu, i będzie odbywało się głównie na ekranach komputerów. Tempo zmian jest tak wielkie, że debata przeciwstawiająca kwalifikacje akademickie zawodowym straci rację bytu. Co przyniesie przyszłość? Obserwujmy.
Obraz edukacji ekonomicznej w Polsce jest dynamiczny i złożony. W całym kraju wiele organizacji i instytucji – interesariuszy z sektora publicznego, prywatnego oraz organizacji niekomercyjnych tworzy i wdraża projekty edukacyjne zarówno z zakresu ekonomii, jak i finansów. W czerwcu 2024 r. z inicjatywy Rady Edukacji Finansowej, w której NBP ma swojego przedstawiciela, a także we współpracy z OECD, została przyjęta w Polsce „Krajowa Strategia Edukacji Finansowej”. Tym samym nasz kraj dołączył do grona państw, które mają ogólnokrajową strategię na rzecz edukacji finansowej.
Edukacja finansowa i znajomość finansów to kształcenie umiejętności, wiedzy i zachowań, które pozwalają człowiekowi podejmować świadome decyzje dotyczące pieniędzy: płatności, zaciągania kredytów, otwarcia rachunku bankowego, planowania dochodów i zarządzania nimi, inwestowania na rynku i oszczędzania.
Współcześnie tradycyjne podejście do nauczania może okazać się niewystarczające. Potencjalnie niedostatki dotychczasowych metod mogą eliminować nowe technologie. Czy zatem tzw. EdTechy staną się kluczem do skutecznej edukacji?
Polska branża kosmiczna dynamicznie się rozwija, stając się perspektywicznie jednym z kluczowych sektorów nowoczesnej gospodarki. Nasz kraj nie tylko inwestuje w technologie kosmiczne, lecz także uczestniczy w międzynarodowych misjach. Już wkrótce polski astronauta poleci w kosmos, co podkreśla rosnącą pozycję Polski w tej wymagającej branży. Jak wygląda obecna sytuacja sektora kosmicznego w Polsce? Jakie są jego perspektywy i wyzwania?
Od 1989 r. Polska odniosła znaczący sukces gospodarczy. Nasz produkt globalny przekroczy w 2025 r. 900 mld dolarów, a liczony na mieszkańca według parytetu siły nabywczej jest niewiele mniejszy od Japonii czy Hiszpanii. Rozwijaliśmy się szybciej od większości krajów naszego regionu, skracając dystans do najbardziej rozwiniętych państw świata.
Niedawno czołówki ekonomicznej prasy obiegła smutna wiadomość o śmierci profesora Stanleya Fischera. Przez świat ekonomistów będzie on zawsze kojarzony jako osoba, która wskrzesiła pozytywne zainteresowanie makroekonomią.
Surowce, w tym przede wszystkim ropa i gaz, od zawsze postrzegane były jako podstawowe czynniki siły ekonomicznej Rosji i jej atrakcyjności jako partnera gospodarczego. W samej Federacji Rosyjskiej zasobom energetycznym przypisano dodatkowo rolę narzędzia wspierającego rodzimą politykę zagraniczną.
W kontekście wprowadzanych przez USA ceł dużo się mówi o łańcuchach wartości, w ramach których są wytwarzane wyroby przemysłowe, a relatywnie niewiele o łańcuchach dostaw żywności. Stąd też w artykule wskazano potencjalne kierunki wpływu ceł, które zostały nałożone i mają obowiązywać w zakresie handlu rolno-spożywczego Stanów Zjednoczonych.
Unijna strategia Global Gateway powstała m.in. w odpowiedzi na ekspansję polityczno-gospodarczą Chin na świecie, w tym w Afryce. Na jej wdrażaniu mogą zyskać polskie firmy.
Rynkowe anomalie nie są drobnymi odstępstwami od idealnego modelu – są trwałym elementem rzeczywistości. Finanse behawioralne pokazują, że błędy inwestorów bywają systematyczne, niekiedy przewidywalne i... ludzkie. Nie negują dorobku teorii neoklasycznych – przeciwnie, wzbogacają go o ludzki kontekst, który wcześniej był pomijany. O sile emocji w gospodarce i lekcjach płynących z kryzysów opowiadał prof. Adam Szyszka z SGH w rozmowie z „Obserwatorem Finansowym”.
To już nie science fiction. Sztuczna inteligencja na dobre zadomowiła się w sektorze publicznym w wielu krajach, także w Polsce. Wiążą się z tym korzyści, ale również istotne wyzwania. Często etyczne.
Do 2050 r. około 70 proc. ludzi będzie mieszkać w miastach. Czy inteligentne miasta, łączące technologię z zarządzaniem, są przyszłością urbanizacji? Ich rolę w obliczu współczesnych wyzwań wyjaśnia w rozmowie z „Obserwatorem Finansowym” dr Sabina Baraniewicz-Kotasińska, autorka książki o smart cities.
Polska branża kosmiczna dynamicznie się rozwija, stając się perspektywicznie jednym z kluczowych sektorów nowoczesnej gospodarki. Nasz kraj nie tylko inwestuje w technologie kosmiczne, lecz także uczestniczy w międzynarodowych misjach. Już wkrótce polski astronauta poleci w kosmos, co podkreśla rosnącą pozycję Polski w tej wymagającej branży. Jak wygląda obecna sytuacja sektora kosmicznego w Polsce? Jakie są jego perspektywy i wyzwania?
Kurczenie się populacji, w tym w wieku produkcyjnym, a także starzenie się społeczeństw to kluczowe czynniki ekonomiczne, które będą wpływać na wzrost gospodarczy i dobrobyt w UE do połowy XXI w. Niwelowanie ich negatywnego oddziaływania będzie wyzwaniem.
Prawdopodobnie jeszcze w 2025 r. liczba aktywnych rachunków PPK wzrośnie do 5 mln. Program realizowany w trójkącie pracownik-pracodawca-państwo przynosi realne korzyści, ale wiele osób wciąż ich nie dostrzega.
Kiedy świat wynurzył się z chaosu II wojny światowej, władzę objęli ludzie o przekonaniach makroekonomicznych, ukształtowanych w formacyjnym dla nich doświadczeniu lat 30. XX w.
Mija blisko trzydzieści lat od chwili, gdy Narodowy Bank Polski przeprowadził denominację złotego. Jej przygotowanie było złożonym procesem – należało bowiem wszystko zaplanować, zaprojektować nowe monety i banknoty, zlecić ich produkcję, przygotować całą logistykę, a na koniec przekazać je przy pomocy banków do portfeli wszystkich Polaków.
Na koniec marca 2024 r. liczba ludności Polski wynosiła niecałe 37,6 mln i – jak podaje GUS – tym samym zmniejszyła się w porównaniu z analogicznym okresem 2023 r. o 133 tys. osób. Urząd alarmuje, że te niekorzystne trendy obserwowane są od lat. W konsekwencji prognozy pokazują, że pod koniec 2050 r. liczba ludności naszego kraju wyniesie 34,0 mln osób, a w 2060 r. nie przekroczy 31 mln (30,9 mln).
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
