(©Envato)
W ten sposób pandemia dodatkowo pogłębiła istniejące nierówności dochodowe, potwierdzając potrzebę podjęcia działań na rzecz rozwoju gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu.
Chociaż COVID-19 zaskoczył niemal wszystkich, wywołany przez pandemię wzrost nierówności nie powinien nas w gruncie rzeczy dziwić. Doświadczenia historyczne pokazują, że epidemie skutkują wzrostem nierówności dochodowych. Przy projektowaniu szeroko zakrojonych działań na rzecz ochrony zatrudnienia i wsparcia sektorów najbardziej dotkniętych w wyniku pandemii rządy państw europejskich zapewne brały te potencjalne skutki pod uwagę. Niestety środki te nie okazały się dość skuteczne, aby zapobiec pogłębianiu przepaści między bogatymi a biednymi.
W UE 8 proc. pracowników z wykształceniem średnim I stopnia lub niższym straciło zatrudnienie w okresie od ostatniego kwartału 2019 roku do drugiego kwartału 2020 roku. W tym samym czasie liczba miejsc pracy dla pracowników posiadających wykształcenie uniwersyteckie wzrosła o 3 proc. Tymczasem liczba miejsc pracy dla pracowników o średnich kwalifikacjach spadła o 5 proc.
Ten obraz różnic między pracownikami o niskim poziomie wykształcenia a tymi wykształceniem widać we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej i w Wielkiej Brytanii. Liczba miejsc pracy dla pracowników o niskim poziomie wykształcenia spadła wszędzie, tymczasem liczba miejsc pracy dla pracowników z wyższym wykształceniem wzrosła w 14 państwach członkowskich UE oraz w Wielkiej Brytanii, natomiast spadła w 11 państwach członkowskich UE (dane dotyczące Niemiec nie są dostępne, natomiast dane dotyczące Litwy prawdopodobnie obarczone są błędem). W tych 11 krajach spadek liczby miejsc pracy dla pracowników z wykształceniem wyższym był mniejszy niż w przypadku pracowników o niskim poziomie wykształcenia. Spadek zatrudnienia mniej wykształconych pracowników był szczególnie duży w kilku krajach Europy Środkowej i Wschodniej, a także w Irlandii i Hiszpanii.
Jakie grupy pracowników zyskały, jakie straciły
W podziale na poszczególne zawody, spadek w przypadku zawodów podstawowych (lub pracowników niewykwalifikowanych, zgodnie z klasyfikacją przedstawioną tutaj) wyniósł 9 proc., podczas gdy liczba pracowników usług i sprzedaży spadła o 8 proc., a liczba operatorów maszyn i urządzeń oraz pracowników montażu spadła o 5 proc. Dla porównania, liczba specjalistycznych miejsc pracy wzrosła o 3 proc., mimo że liczba menedżerów spadła o 4 proc.
Ubożenie zachodniej klasy średniej po globalnym kryzysie finansowym
Różnice w wykształceniu były nie bez znaczenia również w obrębie poszczególnych grup zawodowych. Na przykład wśród specjalistów poziom zatrudnienia wzrósł o 4 proc. w przypadku osób z wykształceniem wyższym, natomiast w przypadku osób z wykształceniem średnim spadł o 3 proc. Wśród pracowników usług i sprzedaży zatrudnienie osób z wykształceniem wyższym spadło o 6 proc., natomiast w przypadku osób z wykształceniem średnim spadek wyniósł 8 proc., a tych z najniższym poziomem wykształcenia – 11 proc.
Różnice pomiędzy płciami były w tym zakresie stosunkowo niewielkie. W Unii Europejskiej zatrudnienie wśród kobiet o niskim poziomie wykształcenia spadło o 8,3 proc. między 4 kwartałem 2019 roku a drugim kwartałem 2020 roku, podczas gdy wśród mężczyzn spadek ten wyniósł 7,1 proc. Wśród pracowników z wyższym wykształceniem wzrost zatrudnienia wyniósł 1,9 proc. w przypadku kobiet i 3,6 proc. w przypadku mężczyzn. Obserwowane są jednak pewne różnice między poszczególnymi krajami.
https://www.obserwatorfinansowy.pl/tematyka/makroekonomia/trendy-gospodarcze/ekonomia-jako-nauka-o-zmniejszaniu-ubostwa-podcast/
Dane za trzeci kwartał 2020 roku dostępne są tylko dla kilku państw. We Francji i Hiszpanii zanotowano wzrost liczby miejsc pracy dla pracowników o niskim poziomie wykształcenia wynoszący około 2 proc. (co oczywiście nie wystarcza, aby zrekompensować spadek o około 10 proc. w czasie dwóch poprzedzających kwartałów). Tymczasem na Łotwie, w Portugalii i Szwecji w trzecim kwartale zanotowano dalsze spadki zatrudnienia pracowników o niskim poziomie wykształcenia.
Jakie sektory ucierpiały najbardziej
Nie jest zaskakujące, że najbardziej ucierpiały sektory o największej ekspozycji na skutki pandemii, w tym branża restauracyjna, turystyczna, rozrywkowa oraz branża usług osobistych. Jednak na poziom zatrudnienia ogromny wpływ miała możliwość pracy w trybie zdalnym. Wśród osób, które ukończyły studia wyższe około 70 proc. jest w stanie pracować w domu, natomiast wśród tych, które nie ukończyły nawet szkoły średniej, odsetek ten sięga zaledwie około 15 proc. Dwie trzecie specjalistów i 85 proc. menedżerów może pracować w domu, natomiast odsetek pracowników mogących pracować w domu jest bliski zeru w branży transportowej, instalacyjnej, a także w budownictwie i rolnictwie.
Na prawdopodobieństwo utraty miejsca pracy wpływały zarówno poziom wykształcenia jak i możliwość świadczenia pracy w trybie zdalnym.
Niemniej jednak, nawet w obrębie poszczególnych branż możliwość wykonywania pracy w sposób zdalny przekłada się na różnice w spadku zatrudnienia. W Stanach Zjednoczonych w branżach silnie dotkniętych przez pandemię, między lutym a kwietniem 2020 roku zatrudnienie spadło aż o 42 proc. w przypadku osób, które nie mogą pracować zdalnie, natomiast wśród tych, które mogą pracować zdalnie spadek wyniósł 22 proc. W branżach mniej dotkniętych skutkami pandemii spadek zatrudnienia wyniósł 15 proc. w przypadku osób, które nie mogą pracować zdalnie, oraz 7 proc. w przypadku osób, które mogą pracować zdalnie. Tak więc poza właściwymi dla poszczególnych sektorów skutkami pandemii, na prawdopodobieństwo utraty miejsca pracy wpływały zarówno poziom wykształcenia jak i możliwość świadczenia pracy w trybie zdalnym. Pandemia podkreśliła również istniejące podziały między młodymi i starymi pracownikami.
Osoby z niższym poziomem wykształcenia uzyskują zazwyczaj niższe dochody i posiadają mniejszy majątek, a ponadto mają mniejsze możliwości pracy w trybie zdalnym niż osoby z wyższym wykształceniem. Ponadto dochody osób o niższym poziomie wykształcenia pochodzą w znacznie większym stopniu z wynagrodzeń za pracę niż w przypadku osób z wyższym wykształceniem. Co za tym idzie, utrata pracy jest dla osób o niższym wykształceniu większym szokiem dochodowym. W konsekwencji pandemia COVID-19 przyczyniła się do zwiększenia nierówności dochodowych między osobami bogatymi a biednymi nawet w Europie, gdzie rządy wprowadziły zakrojone na szeroką skalę programy ochrony zatrudnienia. To ustalenie potwierdza pilną potrzebę wdrożenia polityki publicznej promującej rozwój gospodarczy sprzyjający integracji społecznej.
Zsolt Darvas jest autorem artykułu opublikowanego w wersji angielskiej na platformie Bruegel tutaj.
Zalecany sposób cytowania niniejszego artykułu: Darvas, Z. (2020) ‘COVID-19 has widened the income gap in Europe’, Bruegel Blog, 3 grudnia
Think tank Bruegel uznaje się za dobro publiczne i nie zajmuje żadnych stanowisk jako instytucja. Każdy ma prawo do ponownej publikacji i/lub cytowania niniejszego artykułu bez uprzedniej zgody. Prosimy o podanie pełnego odniesienia z wyraźnym wskazaniem jako źródło think tanku Bruegel oraz danego autora, a także o umieszczenie wyraźnie widocznego hiperłącza do oryginalnego artykułu.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
