Nierównowaga zewnętrzna Polski systematycznie się obniża
Kategoria: Trendy gospodarcze
(CC0 Public Domain)
Władze monetarne muszą w dużej mierze antycypować sytuacje, jakie mogą wystąpić na rynkach finansowych. Szeroka gama oferowanych przez banki centralne rozwiązań w znacznym stopniu ma charakter prewencyjny, minimalizujący efekty pogłębienia się kryzysowej sytuacji.
Ograniczenie ryzyka i zwiększenie płynności
Oferowane przez banki centralne pakiety działań mają na celu ustabilizowanie rynków finansowych oraz ograniczenie niepewności wynikającej z pojawiających się m.in. problemów płynnościowych. Niezbędna w tym przypadku jest stanowczość władz monetarnych. Jak zauważają w swoim komentarzu Luis de Guindos oraz Isabel Schnabel (przedstawiciele EBC): „silna reakcja banku centralnego na cały system bankowy strefy euro jest niezbędna, szczególnie biorąc pod uwagę niejednorodną wielkość pakietów fiskalnych wdrażanych na szczeblu krajowym w celu złagodzenia skutków kryzysu.” (Guindos, Schnabel, 2020).
Banki centralne w okresie pandemii nie ograniczają się wyłącznie do utrzymywania stóp procentowych na historycznie niskim poziomie, co oczywiście obniża koszty finansowania zewnętrznego. Patrząc na działania EBC, zauważamy dwa ważne aspekty. Po pierwsze, władze monetarne dążą do zwiększenia płynności w systemie bankowym i zwiększenia funduszy, które mogą wspomóc sektor realny. Drugim celem jest ograniczenie dodatkowego ryzyka, jakie pojawia się w efekcie kryzysu. Jak podkreśla w swoich komunikatach EBC, wszystkie wprowadzone działania mają sprzyjać uwolnieniu funduszy, które będą przeznaczane nie na dywidendy dla akcjonariuszy banków, ale na wsparcie gospodarki.
Działania zwiększające płynność
W celu przezwyciężenia szoku i ograniczenia negatywnych skutków pandemii, EBC podjął decyzję o uzupełnieniu programu skupu aktywów EBC o dodatkowy, tzw. pandemiczny program zakupów ratunkowych (ang. Pandemic Emergency Purchase Programme – PEPP) o wartości 750 mld EUR. Podstawowym jego celem było obniżenie kosztów finansowania zewnętrznego oraz zwiększenie akcji kredytowej w strefie euro. EBC ma możliwość zakupu obligacji zarówno od banków jak i przedsiębiorstw, co zwiększa możliwość finansowania dodatkowych wydatków oraz generowania inwestycji. Na uwagę zasługuje rozszerzenie grupy aktywów kwalifikowanych do programu zakupów w sektorze korporacyjnym (ang. corporate sector purchase programme – CSPP). EBC uwzględnia w tym przypadku również niefinansowe papiery komercyjne (ang. non-financial commercial paper) o wystarczającej jakości kredytowej kwalifikującej do zakupu papierów w ramach CSPP.
Luzowanie ilościowe nie oznacza „zrzucania pieniędzy z helikoptera”
W okresach zwiększonej niepewności rośnie zapotrzebowanie banków na krótkoterminowe środki. EBC zwiększa ilość pieniędzy oferowanych dla banków w ramach opcji natychmiastowego zaciągania pożyczek przez sektor bankowy. Celem tego wsparcia jest pomoc bankom w kontynuowaniu udzielania pożyczek zarówno osobom fizycznym, jak i przedsiębiorstwom. W kontekście płynności należy również zauważyć wzmocnioną współpracę międzynarodową pomiędzy bankami centralnymi. Banki centralne zdają sobie sprawę, że duża niepewność na rynkach finansowych, może generować dodatkowy popyt na aktywa w walutach obcych. W tym celu banki centralne uruchomiły walutowe linie swapowe (ang. currency swap lines).
Łagodzenie standardów zabezpieczeń
Wraz ze spadkiem wycen aktywów oraz obniżką ratingów w różnych sektorach gospodarki, następuje również spadek kwalifikowanego zabezpieczenia operacji kredytowych. W efekcie może to prowadzić do ograniczania przez banki podaży kredytów. Działania banku centralnego wyprzedzają w tym przypadku pogorszenie warunków finansowych. Jak zauważają Guindos i Schnabell, działania umożliwiające większą̨ dostępność́ zabezpieczeń wiąże się z dodatkowym ryzykiem w bilansie Eurosystemu. Ważne jest zatem takie łagodzenie przepisów dotyczących zabezpieczeń, które będzie stanowiło rozwiązanie kompromisowe.
Na okres pandemii tymczasowo rozszerzono listę aktywów, które banki mogą wykorzystać jako zabezpieczenie.
EBC zdecydował się na ułatwienia w zaciąganiu pożyczek polegające na złagodzeniu standardów dotyczących zabezpieczeń. Na okres pandemii tymczasowo rozszerzono listę aktywów, które banki mogą wykorzystać jako zabezpieczenie. Złagodzenie standardów zabezpieczeń odnosi się do finansowania sektora korporacyjnego, dzięki czemu sektor ten ma możliwość korzystania z operacji refinansujących Eurosystemu. Co do kwestii ryzyka, należy również zauważyć, że EBC stał się mniej rygorystyczny w odniesieniu do kwoty środków, które banki muszą przechowywać jako bufor na trudne czasy. Nadzór bankowy EBC wyszedł z inicjatywą tymczasowej ulgi kapitałowej i operacyjnej. Poluzowaniu uległy również procedury nadzorcze.
Pozytywne ankietowe oceny działań EBC
Skuteczność działania banków centralnych możemy z jednej strony ocenić przez pryzmat sytuacji na rynku finansowym. Stabilność wycen aktywów finansowych, ich mniejsza zmienność, świadczy o pozytywnym wpływie działań banku centralnego. Z drugiej strony, mamy również do dyspozycji bardzo interesujące wyniki badań ankietowych przeprowadzanych przez EBC. Kwietniowa runda ankietowa zachowań banków w zakresie udzielania pożyczek w strefie euro (ang. the euro area bank lending survey – BLS) została przeprowadzona wśród 144 podmiotów.
Badania ankietowe EBC potwierdziły kilka ważnych, obserwowanych w okresie występowania pandemii zjawisk. Po pierwsze, zaostrzeniu uległy standardy kredytowe w przypadku pożyczek dla przedsiębiorstw i gospodarstw domowych. Po drugie, wzrost w okresie pandemii popytu ze strony przedsiębiorstw na pożyczki poprawiające ich płynność. Po trzecie, warunki, na jakich banki udzielają kredyty, są łagodzone w efekcie prowadzonych przez EBC dłuższych operacji refinansujących. Wreszcie po czwarte, płynność banków i warunki finansowania na rynku wspierana jest zakupami aktywów przez EBC.
Zmiany w warunkach kredytowania wiązały się ze wzrostem marż kredytowych oraz nowymi wymogami zabezpieczeń. Wyraźny wzrost zapotrzebowanie przedsiębiorstw na kredyt w pierwszym kwartale 2020 r. dotyczył przede wszystkim krótkoterminowego finansowania, co wynikało z bieżących potrzeb przedsiębiorstw. Popyt na długoterminowy kredyt wyraźnie uległ zmniejszeniu, co było głównie efektem zmniejszenia zapotrzebowania na finansowanie inwestycji, fuzji i przejęć. Niskie stopy procentowe są oczywiście czynnikiem wspierającym popyt na kredyty mieszkaniowe i konsumpcyjne, jednak aktualna sytuacja związana z pandemią, niepewność konsumentów przekłada się na ich ograniczoną skłonność do zaciągania dodatkowych zobowiązań przez gospodarstwa domowe.
Program skupu aktywów oraz długoterminowych operacji refinansujących pozytywnie wpłynęły zarówno na pozycję płynnościową banków, jak i na warunki finansowania oferowane na rynku.
Wyniki badań wskazują na pozytywny wpływ dodatkowej aktywności EBC w okresie pandemii. Program skupu aktywów oraz długoterminowych operacji refinansujących pozytywnie wpłynęły zarówno na pozycję płynnościową banków, jak i na warunki finansowania oferowane na rynku. Banki zwracają uwagę, że zakupy aktywów EBC i ujemna stopa oprocentowania depozytów mają negatywny wpływ na dochody odsetkowe netto. Jednak, co ciekawe, znacząca część ankietowanych wskazuje, że dwustopniowy system wynagradzania nadwyżek płynności, funkcjonujący od 30 października 2019 roku, pozytywnie wpływa na rentowność banków. Przypomnijmy, że w ramach tego rozwiązania, część nadwyżek płynności zwolniona jest z ujemnej stopy depozytowej.
Wyniki ankiety EBC wskazują, że banki oczekują znacznego obniżenia standardów kredytowych dla firm w drugim kwartale 2020 r., co wiąże się m.in. z implementacją rozwiązań wprowadzanych przez rządy poszczególnych krajów. W przypadku gospodarstw domowych przewidywane jest utrzymywanie się zaostrzonych kryteriów udzielania kredytów. Władze monetarne robią wszystko, aby nie doszło do zaburzeń na rynkach finansowych. W tym przypadku sytuacja wydaje się być pod kontrolą. Warto jednak pamiętać, że badania ankietowe wskazują na utrzymującą się bardzo dużą niepewność co do wpływu pandemii COVID-19 na aktywność gospodarczą oraz na warunki udzielania kredytów przez banki.