Europejskie budżety pod ciśnieniem złej koniunktury

Skala rewizji budżetu w Polsce jest jedną z największych w Europie. Z powodu wolniejszego rozwoju budżety wszystkich krajów UE są wprawdzie napięte, ale tylko nieliczne kraje rewidują swoje budżety. Rząd Niemiec zdecydował kilka tygodni temu, że dla usuwania skutków powodzi deficyt budżetowy powiększy o 25,1 mld euro. Budżet znowelizowała już Słowenia, planuje to Chorwacja.
Europejskie budżety pod ciśnieniem złej koniunktury

(infografika D.Gąszczyk/CC BY-NC by mylocationscouts)

Wyniki II kwartału, dotyczące dynamiki PKB w większości krajów Unii Europejskiej zostaną ogłoszone w ciągu miesiąca. Wyniki I kwartału i IV kwartału 2012 wskazują, że w wielu krajach wzrost będzie niższy od prognozowanego jesienią ubiegłego roku lub recesja będzie głębsza od prognozowanej (tabela).

W sytuacji tej znajduje się także Polska. Podobnie jak my kilka innych krajów europejskich już zapowiedziało rewizję budżetu. Nie jest to jednak praktyka powszechna. Wiele krajów realizuje swój cel budżetowy pomimo słabszej dynamiki PKB, choć kilka krajów odczuwa podobne problemy jak Polska.

Francuski budżet przewidywał obniżenie deficytu sektora Generale Government  z 4,8 proc. w roku ubiegłym do 3 proc. w bieżącym. Program Stabilności przesłany przez Francję wiosną Komisji Europejskiej zakładał, że deficyt będzie wyższy i wyniesie ok. 3,7 proc. Pod koniec czerwca Izba Audytorów, agencja kontrolująca finanse, oceniła, że rzeczywisty deficyt wyniesie ok. 4 proc. PKB z powodu spadku dochodów i presji na wyższe wydatki.

Podobnego zdania jest Komisja Finansów Zgromadzenia Narodowego Francji. Według niej  deficyt budżetowy, który miał zgodnie z ustawą wynieść 61,5 mld euro, prawdopodobnie osiągnie poziom 80 mld euro. Zdaniem Izby Audytorów aby osiągnąć w 2015 roku cel fiskalny – 3 proc. PKB deficytu – konieczne są strukturalne cięcia wydatków o 13-15 mld euro w roku przyszłym i 15 mld euro w roku 2015.

Gospodarka brytyjska zaczyna się ożywiać, więc cel budżetowy nie jest zagrożony. W ubiegłym roku budżetowym, który skończył się w marcu, deficyt wyniósł 118,8 mld funtów. W tym roku ma wynieść 119,8 mld funtów (7,5 proc. PKB), ale po dwu miesiącach realizacji budżetu luka wyniosła 21,4 mld funtów, gdy przed rokiem 24,3 mld funtów. Brytyjski budżet zyskał 342 mln funtów dzięki podpisanej w maju umowie ze Szwajcarią dotyczącej zwalczania oszustw podatkowych. Pierwsze szacunki mówiły o dodatkowych dochodach ponad 3 mld euro, ale w końcu czerwca zostały zrewidowane w dół.

Pod koniec czerwca rząd Niemiec zdecydował, że tegoroczny deficyt budżetowy zostanie powiększony o 25,1 mld euro (ok. 0,7 proc. PKB) by utworzyć fundusz pomocy dla ofiar powodzi. Mimo to budżet niemiecki jest zrównoważony. W przyszłym roku deficyt ma spaść do 6,2 mld euro, a w roku 2015 ma pojawić się nadwyżka, umożliwiająca obniżenie długu publicznego wynoszącego ponad 2 bln euro.

W Holandii deficyt sektora GG spadł po I półroczu do 2,9 proc., ale premier Mark Rutte przestrzega, że to wyniki wstępne i dalsze cięcia wydatków będą konieczne dla zrealizowania przez kraj celów fiskalnych, wyznaczonych przez Unie Europejską. Holenderski Urząd Statystyczny (CBS), który opublikował te dane stwierdził, że zmniejszenie deficytu jest zasługą wpływów z aukcji na licencje telekomunikacyjne.

Dzięki nim budżet centralny zanotował nadwyżkę, po raz pierwszy od 2008 roku – 4,5 mld euro. Rząd holenderski poniósł z kolei koszty nacjonalizacji grupy finansowej SNS Reaal 3,7 mld euro i dalsze 6 mld euro pożyczek dla grupy. Rząd szuka oszczędności w wysokości 6 mld euro, by w przyszłym roku deficyt nie wzrósł ponad 3 proc.

We Włoszech rząd chce obniżyć deficyt sektora GG do poziomu 2,9 proc. W ubiegłym roku deficyt wyniósł 3 proc. Zdaniem Banku Centralnego Włoch dotychczasowe wyniki budżetu świadczą o tym, że cel nie jest zagrożony mimo trwającej recesji i niestabilnej koalicji rządowej. W I półroczu wzrosły wpływy podatkowe, co zdaniem ekspertów świadczy o tym, że reformy fiskalne przynoszą skutki.

Hiszpański rząd przewiduje, że w tym roku PKB zmniejszy się o 1,3 proc., a w przyszłym roku wzrost wyniesie 0,5 proc. Na skutek recesji zmieniony został cel fiskalny. W tym roku deficyt wyniesie 6,5 proc PKB, a nie jak zakładano wcześnie 6,3 proc., zaś w przyszłym 5,8 proc. PKB, a nie 5,5 proc.

Portugalia planuje obniżyć w tym roku deficyt sektora GG do 5,5 proc. PKB. W roku ubiegłym wyniósł z 6,4 proc. Ale w końcu marca 12-miesięczny deficyt wynosił 7,1 proc. PKB. Mimo to rząd portugalski nie zamierza zmieniać celu fiskalnego, uznając, że będzie w stanie deficyt obniżyć do zakładanego poziomu.

Minister ds. budżetu Luis Morais Sarmento powiedział po ujawnieniu danych za I kwartał, że wyższy deficyt wynika z wliczenia do wydatków 700 mln euro, użytych do dokapitalizowania banków. Sarmento stwierdził, że dane dotyczące wpływów z podatków w okresie styczeń – maj są zachęcające i świadczą o tym, że cel fiskalny nie jest zagrożony.

W miarę optymistycznie wygląda też sytuacja budżetowa najbardziej zadłużonego członka Unii Europejskiej – Grecji.  Deficyt budżetu centralnego w ciągu sześciu miesięcy 2013 zmniejszył się o ponad połowę w porównaniu z rokiem ubiegłym. Wyniósł 1,5 mld euro, gdy przed rokiem 3,3 mld euro. Deficyt utrzymuje się znacznie poniżej celu fiskalnego. Sytuacja budżetowa wynika z ostrych cięć wydatków, które w I półroczu wyniosły 27,6 mld euro, gdy przed rokiem 35,7 mld euro. Spadły również dochody, ale nieznacznie – z 23,2 do 22,5 mld euro. Centralny budżet nie uwzględnia budżetów lokalnych oraz wydatków wojskowych.

(infografika Darek Gąszczyk)

(infografika Darek Gąszczyk)

Dla nas najciekawsze jest, jak radzą sobie z budżetami kraje naszego regionu.

Bułgaria

Rządzący w Bułgarii od 2009 roku do początku roku bieżącego gabinet Bojko Borysowa realizował wiele reform strukturalnych i fiskalnych, za które odpowiedzialny był wicepremier i minister finansów Symeon Djankow. Dzięki tej polityce Komisja Europejska zdjęła z Bułgarii procedurę nadmiernego deficytu. Bułgaria utrzymuje wzrost gospodarczy, choć jest on niski i w tym roku wyniesie zapewne ok. 1 proc., zamiast planowanego przy układaniu budżetu 1,9 proc.

Obecny rząd socjalistyczny, kierowany przez Plamena Oreszarskiego nieznacznie zmienił politykę. 16 lipca bułgarskie Ministerstwo Finansów opublikowało projekt nowelizacji ustawy budżetowej, w którym zapisany został deficyt w wysokości 2 proc. PKB, zamiast poprzedniego 1,3 proc. PKB. W ujęciu nominalnym deficyt będzie wyższy o 493 mln bułgarskich lewów (250 mln euro lub nieco ponad 1 mld złotych).

Pomimo populistycznych haseł rządu Oreszarskiego, deficyt pozostanie poniżej wymaganych przez Komisję Europejską 3 proc. PKB i Bułgarii nie grozi powrót do procedury nadmiernego deficytu. Dług publiczny wzrośnie o 1 mld lewów, ale nie przekroczy limitu 14,9 mld lewów, określonych w ustawie budżetowej. Relacja długu do PKB wynosi ok. 17 proc. , a rząd ma rezerwy fiskalne w wysokości ok. 5 proc. PKB.

Czechy

Nasi południowi sąsiedzi są w głębokiej recesji, która zaczęła się w IV kwartale 2011 roku. Według prognoz spadek PKB w tym roku wyniesie 1,3 proc. Ale wyniki I kwartału były gorsze od prognoz. PKB spadł o 3 proc. w porównaniu z I kwartałem 2012 i o 1,3 proc. w porównaniu z IV kwartałem 2012. Był to, obok Cypru, najgłębszy kwartalny spadek w Unii Europejskiej.

Pomimo to sytuacja fiskalna Czech poprawiła się w porównaniu z rokiem ubiegłym i jest lepsza od planowanej. Minister finansów Miroslav Kalousek (ustąpił 10 lipca wraz z całym rządem Necasa i został zastąpiony przez Jana Fischera) skonstruował na rok bieżący budżet oszczędnościowy, obcinając wydatki. Według danych do końca maja, dochody budżetu centralnego były o ponad 8 proc. wyższe niż w roku poprzednim , zaś wydatki niższe o blisko 6 proc.

Według szacunków z początku lipca potrzeby pożyczkowe w tym roku budżetowym będą o 50 mld koron (blisko 2 mld euro lub 8,2 mld złotych) niższe od planowanych. Jest to zasługą nie tylko cięć budżetowych, lecz także pokaźnych rezerw, które Kalousek stworzył w roku ubiegłym, sprzedając więcej obligacji niż było potrzeba na sfinansowanie długu. W ubiegłym roku deficyt sektora GG wyniósł około 4 proc. PKB, w tym roku spadnie do poziomu niższego niż 3 proc. PKB. Rynki finansowe nagrodziły tę politykę najniższymi rentownościami obligacji rządowych. 10-letnie obligacje mają rentowność 2,3 proc., czyli podobną jak austriackie lub francuskie i o blisko 2 punkty niższe niż polskie, a o 3 niż węgierskie.

Słowacja

Zgodnie z najnowszą prognozą Instytutu Polityki Finansowej przy słowackim Ministerstwie Finansów, gospodarka Słowacji wzrośnie w tym roku o 0,5 proc., a nie jak prognozowano jesienią ubiegłego roku o 2 proc. Inflacja spadnie z 3,6 w roku 2012 do 1,7 w roku bieżącym. Wskaźniki makroekonomiczne Słowacji są zatem niemal identyczne jak w Polsce – podobna jest też skala dezinflacji oraz spadku tempa wzrostu PKB w porównaniu z założeniami budżetowymi. Mimo to Słowacja nie ma żadnych problemów budżetowych.

Po pierwszym półroczu deficyt słowackiego budżetu wyniósł 1,66 mld euro i był o 660 mln euro, czyli 28,4 proc. niższy niż w tym samym czasie w roku 2012. Osiągnął 54 proc. sumy prognozowanej na cały rok (w Polsce ok. 90 proc.). Państwowe wydatki były niższe niż przed rokiem o około 10 proc. Obniżyły się też dochody, choć w mniejszej skali o 3 proc.  , ale wpływy podatkowe poprawiły się o 115,7 mln euro.

Redukcja wydatków była wynikiem spadku kosztów bieżących transferów o 674 mln euro oraz spadku kosztów obsługi długu o 262 mln euro.

Wyższe niż w roku ubiegłym były wpływy z VAT oraz CIT. Mniejsze natomiast z akcyzy, PIT oraz z opodatkowania emisji dwutlenku węgla.

Niższe były też wpłaty dywidend od państwowych spółek, ale zdaniem ministra finansów Petera Kažimíra wynika to z faktu, że w ubiegłym roku decyzje o przekazaniu dywidend do skarbu państwa podejmowane były wcześniej. Obecnie większość spółek wpłaci dywidendy w drugiej połowie roku.

Zgodnie z przyjętą ustawą budżetową tegoroczne dochody budżetu mają wynieść 13916 mln euro,  wydatki 17002 mln euro, a deficyt 3085 mln euro. W ubiegłym roku deficyt sektora General Government Słowacji wyniósł 4,3 proc. W tym roku założony jest spadek deficytu do 3 proc. i wszystko wskazuje na to, że cel ten zostanie osiągnięty mimo spowolnienia gospodarki.

Węgry

Budżet nie jest zagrożony pomimo gorszych wyników półrocznych niż w 2012 roku. W czerwcu deficyt budżetu państwowego wynosił 186,4 mld forintów (630 mln euro). Nadwyżka na państwowych specjalnych funduszach wynosiła 9,4 mld forintów, zaś nadwyżka na funduszu ubezpieczeń społecznych 14,7 mld forintów. Łącznie zatem deficyt budżetu państwowego  wynosił 162,3 mld forintów (550 mln euro). Był to najniższy czerwcowy deficyt od 2005 roku. Skumulowany deficyt budżetu państwowego osiągnął poziom 721,7 mld forintów (2,44 mld euro), gdy w roku ubiegłym 517 mld euro. Wyższy niż w ubiegłym roku deficyt wynikał ze wzrostu wydatków. Ale wzrosły też dochody budżetu, choć wolniej.

Po 6 miesiącach deficyt osiągnął poziom 82 proc. założonego na rok bieżący celu fiskalnego. To nieco mniej niż w poprzednich latach. Gospodarka Węgier była w recesji od początku 2012 roku. Ale w I kwartale b.r. nastąpił wzrost w stosunku do IV kwartału 2012 i rząd spodziewa się, że w całym roku gospodarka wzrośnie o 1 proc. , czyli nieco szybciej niż zakładano konstruując tegoroczny budżet.

Rumunia

Po 5 miesiącach deficyt skonsolidowanego budżetu wyniósł 6,56 mld lei (1,5 mld euro), czyli 1,05 proc. PKB. W ubiegłym roku po 5 miesiącach deficyt był wyższy i wynosił 7,23 mld lei lub 1,23 proc. PKB. Dochody wzrosły o 4,6 proc., zaś wydatki o 3,4 proc.

Słowenia

18 lipca parlament Słowenii znowelizował budżet powiększając prognozowany deficyt. Główną przyczyną jest konieczność ratowania zagrożonych banków.

„Budżet skonstruowany przez poprzedni rząd był zupełnie nierealistyczny” – powiedziała premier centrolewicowego rządu Alenka Bratusek , prezentując w parlamencie nowelizację. Deficyt został powiększony z 2,8 proc. PKB do 4,4 proc. PKB. Obniżone też zostały dopuszczalne limity wydatków o blisko 3 mld euro. Ale deficyt sektora GG będzie znacznie wyższy i wyniesie 7,8 proc. Wynika to z konieczności dokapitalizowania banków. Komisja Europejska dała Słowenii dwa dodatkowe lata (do 2015 roku) na obniżenie deficytu GG poniżej 3 proc.

W maju rząd podniósł VAT z 20 do 22 proc. i wprowadził nowy podatek od nieruchomości.

Rząd prognozuje, że w tym roku PKB spadnie o 2,4 proc., a w przyszłym o 0,2 proc.

Chorwacja

Na początku lipca minister finansów Chorwacji Slavko Linic zapowiedział, że w IV kwartale nastąpi nowelizacja budżetu po to, między innymi po to, by sfinansować długi służby zdrowia, wynoszące 3 mld chorwackich kun (403 mln euro). W I połowie roku deficyt budżetu przekroczył limit całoroczny, choć minister finansów stwierdził, że pod koniec roku sytuacja się poprawi.

W kwietniu Chorwacji parlament przyjął pierwszą nowelizację budżetu z deficytem 10,2 mld kun, czyli 3 proc. PKB. Był to deficyt o 0,2 proc. PKB niższy niż uchwalony początkowo. Nowelizacja okazała się nierealna. Recesja w Chorwacji zaczęła się w III kwartale 2011 roku i oznaki ożywienia są na razie słabe.

Estonia

W pierwszym półroczu wpływy podatkowe wyniosły 2,43 mld euro i były o 8 proc. wyższe niż w I półroczu 2012. Deficyt sektora GG ma w tym roku wynieść 0,5 proc. PKB. Według obecnych prognoz wyniesie nieco więcej, ale mniej niż 1 proc.

Litwa

Litewski budżet zarobił w pierwszym półroczu 10,2 mld litów (2,97 mld euro) – 1 proc. więcej niż wynika z planu budżetowego. Lepiej od planu napływały podatki z CIT i PIT, nieco gorzej z akcyzy i VAT. W ubiegłym roku deficyt sektora GG wyniósł na Litwie 3,2 proc. W tym roku celem jest obniżenie go do 2,9 proc. Na razie cel nie jest zagrożony.

Łotwa

Po 6 miesiącach dochody skonsolidowanego budżetu wyniosły 2,951 mld łatów (4,203 mld euro), a wydatki 2,786 mld łatów (3,970 mld euro). Nadwyżka wyniosła zatem 165,6 mln łatów (236 mln euro). Również budżety samorządowe zanotowały nadwyżkę w wysokości 8,8 mln łatów, czyli 12,5 mln euro.

OF

(infografika D.Gąszczyk/CC BY-NC by mylocationscouts)
(infografika Darek Gąszczyk)
do gadomskiego Dynamika-kwartalna-i-prognoza-wzrostu-PKB

Otwarta licencja


Tagi


Artykuły powiązane

Tydzień w gospodarce

Kategoria: Raporty
Przegląd wydarzeń gospodarczych ubiegłego tygodnia (04–08.04.2022) – źródło: dignitynews.eu
Tydzień w gospodarce