Dziennikarka, naukowiec. Zajmuje się odpowiedzialnością społeczną biznesu oraz zrównoważonym rozwojem
(©Envato)
Dla około 300 spółek w Polsce ujmowanie w standardowych raportach finansowych zagadnień ESG (environment, social, governance), czyli środowiskowych, społecznych oraz dotyczących odpowiedzialnego zarządzania, nie jest niczym nowym. Zgodnie ze znowelizowaną ustawą o rachunkowości wdrażającą dyrektywę 2014/95/UE największe spółki i grupy notowane na giełdzie (zatrudniające ponad 500 pracowników i o sumie bilansowej ponad 85 mln zł lub przychodach netto powyżej 170 mln zł), banki, fundusze inwestycyjne i inne jednostki zainteresowania publicznego w Polsce musiały po raz pierwszy ujawnić wymagane informacje niefinansowe w 2017 r. Wcześniej część spółek robiła to dobrowolnie, w formie raportów „społecznych” czy CSR (corporate social responsibility).
Słaba jakość raportów ESG
Obowiązek wprowadzony przez unijną dyrektywę nie okazał się jednak aż taką rewolucją, jaką miał być. Dotyczył bowiem stosunkowo niewielu firm (w całej Europie około 6 tysięcy), a przede wszystkim objęte tym obowiązkiem spółki mogły stosować dowolne zasady raportowania danych pozafinansowych – własne, krajowe, unijne lub międzynarodowe standardy, normy bądź wytyczne (np. opracowane przez Global Reporting Initiative). Poza tym dane nie były zewnętrznie weryfikowane, w przeciwieństwie do informacji finansowych. W praktyce rola audytorów sprowadzała się więc do sprawdzenia, czy spółka w ogóle je ujawnia.
Potwierdza to m.in. najnowszy raport PwC „ESG – miecz Damoklesa czy szansa na strategiczną zmianę?”, z którego wynika, że 60 proc. ankietowanych inwestorów słabo ocenia jakość raportowania pozafinansowego przez spółki działające w Polsce. Z kolei według badania Stowarzyszenia Emitentów Giełdowych dane niefinansowe za 2019 r. opublikowało 151 dużych spółek z warszawskiego parkietu. Ponad połowa z nich nie sporządziła raportów zgodnie z uznanymi standardami raportowania.
60 proc. ankietowanych przez PwC inwestorów słabo ocenia jakość raportowania pozafinansowego przez spółki działające w Polsce.
Tymczasem dane ESG, uważane za wyznacznik zrównoważonego rozwoju, są na rynku kapitałowym coraz bardziej pożądane. Jak wynika z raportu Deloitte „Central Europe Private Equity Confidence Survey”, zainteresowanie spółkami, które w swojej działalności uwzględniają czynniki środowiskowe, społeczne i zarządcze, będzie rosnąć. Aż 62 proc. reprezentantów funduszy private equity w Europie Środkowej przyznaje bowiem, że włączenie kryteriów ESG w strategię firmy prowadzi do zwiększenia jej wyceny lub większych zwrotów z inwestycji.
Wynika to nie tylko z większej świadomości inwestorów czy z konieczności rozwijania biznesu w bardziej zrównoważony sposób, lecz także m.in. z przeznaczania przez Unię Europejską coraz większych środków na realizację Zielonego Ładu, którego ostatecznym celem jest osiągnięcie neutralności klimatycznej, a także z wdrażania coraz ostrzejszych przepisów środowiskowych i społecznych.
Popyt na informacje niefinansowe
Unia Europejska chce zmusić firmy do dokładnego „spowiadania się” m.in. przez rewizję dyrektywy dotyczącej ujawniania informacji niefinansowych (NFRD), przyjęcie rozporządzenia w sprawie taksonomii UE (to opracowana w 2020 r. „instrukcja”, jak finansować projekty, aby były zgodne z celami polityki klimatycznej) oraz rozporządzenia SFDR w sprawie ujawniania informacji dotyczących zrównoważonych inwestycji, które weszło w życie w marcu 2021 roku. Dwie pierwsze regulacje będą mieć bezpośredni wpływ na obowiązki sprawozdawcze firm, natomiast rozporządzenie SFDR dotyczy jedynie uczestników rynku finansowego. Jego bezpośrednim skutkiem będzie jednak większe zapotrzebowanie inwestorów na informacje ESG.
Nie jest to jednak tylko europejski trend, gdyż trwają prace nad międzynarodową taksonomią i międzynarodowymi kryteriami raportowania oraz określeniem, jakie inwestycje spełniają definicje „zielonych”. Wielu inwestorów wymaga bowiem, aby spółki raportowały wpływ zmian klimatycznych na ich działalność i strategię, co wiąże się z wyceną aktywów oraz oszacowaniem ryzyka.
Dla polskich spółek giełdowych największą rewolucją będzie jednak dyrektywa w sprawie sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw (CSRD), która ma zastąpić aktualną NFRD. Dotyczy ona ujawniania najważniejszych danych dotyczących ochrony środowiska, kwestii społecznych i traktowania pracowników, poszanowania praw człowieka, przeciwdziałania korupcji, łapownictwu itp. Nowe przepisy będą obowiązywać najprawdopodobniej od 1 stycznia 2023 r. i obejmą około 3600 firm w Polsce i około 50 tys. w całej Unii Europejskiej. Docelowo obowiązkowym raportowaniem ESG zostaną objęte wszystkie spółki giełdowe oraz duże spółki prywatne, przy zachowaniu pewnych kryteriów. Częścią dyrektywy będzie też standard sprawozdawczości niefinansowej, który sprawi, że dane ESG wreszcie będą musiały być łatwo dostępne i porównywalne.
Nowe przepisy dot. ESG będą obowiązywać od 1 stycznia 2023 r. i obejmą około 3600 firm w Polsce i około 50 tys. w całej Unii Europejskiej.
Przewodnik dla polskich spółek
Aby ułatwić polskim spółkom dostosowanie się do tych wszystkich regulacji, Giełda Papierów Wartościowych we współpracy z EBOiR opublikowała w maju „Wytyczne do raportowania ESG”, czyli przewodnik dla emitentów giełdowych dotyczący raportowania czynników ESG. Ma on ułatwić przystosowanie się do regulacji unijnych, w tym do dyrektywy NFRD/CSRD, rozporządzenia SFDR, taksonomii oraz – na poziomie globalnym – do zaleceń Grupy Zadaniowej ds. Ujawniania Informacji Finansowych Związanych z Klimatem (TCFD).
„Jednym z naszych kluczowych działań w obszarze ESG jest wsparcie emitentów w procesie raportowania danych niefinansowych. Dlatego też postanowiliśmy opublikować „Wytyczne do raportowania ESG”, które zawierają praktyczne wskazówki i rozwiązania, bazujące na uznanych międzynarodowych standardach sprawozdawczości niefinansowej. W proces tworzenia Wytycznych zaangażowanych było wiele instytucji działających na rynku kapitałowym, które dostrzegają potrzebę podnoszenia jakości raportowania czynników ESG. Jesteśmy przekonani, że dla spółek małych i średnich Wytyczne będą drogowskazem, jak mierzyć wpływ ich działalności na otoczenie, a dla liderów w tym zakresie zbiorem najlepszych praktyk rynkowych” – podkreśla Izabela Olszewska, członek zarządu GPW.
Wytyczne nie są więc nowym standardem raportowania, nie zastępują istniejących wymogów prawnych ani nie proponują nowych wskaźników ESG.
„Mają wesprzeć spółki notowane na GPW w ujawnianiu informacji ESG oraz poprawić spójność, porównywalność i rzetelność ujawnianych danych. Wytyczne przygotują spółki do przyszłych wymogów formalnoprawnych i mogą ułatwiać pozyskiwanie kapitału” – zaznacza Robert Adamczyk, główny specjalista ds. ESG w departamencie zrównoważonego rozwoju w EBOiR.
ESG – od mało znaczącego ozdobnika do siły napędowej biznesu
Dodatkowo Wytyczne bazują na najwyższych standardach ładu korporacyjnego zawartych w „Dobrych Praktykach Spółek Notowanych na GPW 2021”. Jak twierdzi Piotr Kowalik, prawnik w kancelarii Eversheds Sutherland Wierzbowski, specjalizujący się w zagadnieniach rynków kapitałowych, nie ma jednak wyraźnego powiązania z Dobrymi Praktykami 2021.
„Przewodnik wskazuje, że obowiązek ujawnień wynika z dyrektywy o raportowaniu niefinansowym, przy czym można do niego stosować zasadę comply or explain. Biorąc pod uwagę propozycje nowych regulacji w zakresie ujawnień, szkoda jednak, że GPW nie odważyła się, by z raportowania ESG uczynić dobrą praktykę” – uważa Piotr Kowalik.
GPW promuje raportowanie ESG
Dokument składa się z dwóch części, z których pierwsza opisuje zakres i przesłanki raportowania ESG, natomiast druga określa sposób raportowania ESG przez spółki. Wyjaśnia m.in. dokładnie, jakie dane i wskaźniki kryją się pod hasłami „środowisko, społeczeństwo, ład korporacyjny”, jakie są rodzaje i standardy raportów, jakiego rodzaju informacje należy konkretnie ujawniać, a przede wszystkim – w jaki sposób. Wytyczne prowadzą krok po kroku przez proces sporządzania raportu zrównoważonego rozwoju, wyjaśniając, z jakich wskaźników należy korzystać i jak je mierzyć oraz do jakich przepisów mają zastosowanie.
Dla firm, które mają niewielkie doświadczenie w raportowaniu ESG lub nie mają go wcale, przewodnik ma być wsparciem w definiowaniu tematów istotnych i doborze odpowiednich wskaźników. Bardziej zaawansowane firmy mogą go wykorzystać, aby porównać swoje wysiłki z dobrymi praktykami w tym zakresie na rynkach międzynarodowych.
Wytyczne raportowania ESG są jednymi z pierwszych w Europie, które uwzględniają ostatnie zmiany formalnoprawne, i mają stanowić nowy „benchmark” w regionie. Publikując je, GPW dołączyła do 56 innych giełd na świecie, które udostępniają podobne przewodniki.
Publikując wytyczne GPW dołączyła do 56 innych giełd na świecie, które udostępniają podobne przewodniki.
„EBOiR planuje podobne wytyczne w innych krajach regionu, a opracowanie wpływu klimatu na strategię spółki (według rekomendacji TCFD) będzie jednym z większych wyzwań dla wielu podmiotów” – podkreśla Robert Adamczyk.
Jedną z pierwszych prób GPW namawiania spółek, by systematycznie doskonaliły raportowanie ESG, był uruchomiony w 2009 r. RESPECT Index – pierwszy w Europie Środkowo-Wschodniej indeks obejmujący spółki odpowiedzialne społecznie. W 2019 r. zastąpił go WIG-ESG, który jednocześnie jest instrumentem bazowym dostępnych na rynku instrumentów finansowych (fundusz pasywny, produkty strukturyzowane notowane na GPW). Od 2013 r. GPW jest członkiem inicjatywy ONZ Sustainable Stock Exchanges, a w 2020 r. Giełda przystąpiła do United Nations Global Compact.
„Na arenie międzynarodowej Wytyczne mają wzmocnić pozycję polskiego rynku kapitałowego i zwiększyć zainteresowanie spółkami notowanymi na GPW. Inwestorzy już teraz chcą wiedzieć, czy spółki są odpowiednio przygotowane, aby zarządzać kwestiami ESG, co może w przyszłości warunkować dostęp do kapitału” – podkreśla Izabela Olszewska.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
