Autor: Robert Lidke

Redaktor naczelny portalu aleBank.pl, dziennikarz ekonomiczny

Jak ułatwić finansową adaptację uchodźców z Ukrainy w Polsce?

Cały zestaw skorelowanych ze sobą działań polskich instytucji finansowych znacząco ułatwia przybywającym do Polski uchodźcom z ogarniętej wojną Ukrainy szybkie włączenie się do społecznego i gospodarczego życia w naszym kraju.
Jak ułatwić finansową adaptację uchodźców z Ukrainy w Polsce?

(©Envato)

Działania te to m.in. – możliwość bezpiecznej wymiany hrywny na złotego, uproszczone procedury zakładania podstawowych rachunków bankowych, bankowość elektroniczna pozwalająca na zdalne potwierdzanie tożsamości, także w kontaktach z administracją publiczną w ramach Profilu zaufanego, a także udostępnienie przez państwo uchodźcom z Ukrainy numeru PESEL.
Istotną rolę w tym procesie odegrały banki i ich rozwiązania cyfrowe. W ostatnich latach polskie banki dzięki swoim i kompetencjom cyfrowym stały się ważnym elementem także społecznej infrastruktury państwa polskiego.

Według informacji podawanych przez Związek Banków Polskich w 2021 roku na koniec roku ubiegłego 39,4 mln klientów indywidualnych miało dostęp do usług bankowości internetowej, z czego 21 mln przynajmniej raz w miesiącu logowało się do swoich banków za pomocą zdalnych kanałów komunikacji. Przy czym prawie 10 mln klientów do kontaktu z bankiem używało wyłącznie dedykowanych aplikacji na urządzenia mobilne.

Wprowadzone przez banki rozwiązania, umożliwiające zdalną i jednocześnie pewną identyfikację klientów, pozwoliły na szeroki rozwój e-usług oferowanych przez podmioty komercyjne, jak również publiczne.

Potwierdzanie tożsamości obywateli za pomocą bankowości cyfrowej umożliwiło sprawne wprowadzenie programów społecznych, obejmujących miliony mieszkańców naszego kraju, takich jak np. „Rodzina 500+” czy „Dobry Start”.

Przydatne doświadczenia z czasu pandemii

Ważnym testem sprawności cyfrowej banków i ich możliwości wsparcia państwa w realizacji jego zadań był, trwający prawie dwa lata, okres pandemii.

Ważnym testem sprawności cyfrowej banków i ich możliwości wsparcia państwa w realizacji jego zadań był, trwający prawie dwa lata, okres pandemii.

Mimo lockdownu, wprowadzenia na ogromną skalę pracy zdalnej, a w pierwszym okresie pandemii zawieszenia fizycznego dostępu Polaków do szeregu oddziałów bankowych i urzędów administracji publicznej – banki działały sprawnie, a obywatele mogli zdalnie załatwiać ważne dla nich sprawy urzędowe, w znaczniej mierze dzięki możliwości potwierdzania swojej tożsamości za pomocą bankowości elektronicznej.

Jednocześnie infrastruktura technologiczna banków pozwoliła na sprawną dystrybucję pomocy publicznej dla ponoszących straty w czasie pandemii przedsiębiorców.

Kiedy więc wybuchła wojna w Ukrainie, a w Polsce pojawiły się miliony uchodźców ‒ polski sektor bankowy, dzięki swojej infrastrukturze cyfrowej, kompetentnej kadrze, jak również dzięki nabytym doświadczeniom w czasie pandemii mógł szybko nie tylko zapewnić uchodźcom dostęp do usług bankowych, ale także do świadczeń społecznych, które zaoferowało obywatelom Ukrainy państwo polskie.

Mówił o tym Jacek Jastrzębski, przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego podczas zorganizowanego przez UKNF we współpracy z Europejskim Kongresem Finansowym seminarium „Ryzyko i regulacje w sektorze bankowym”, które odbyło się 28 kwietnia tego roku.

„Doświadczenia z początkowego okresu pandemii okazały się bardzo przydatne 24 lutego tego roku i w kolejnych dniach po inwazji Rosji na Ukrainę. Pewne ryzyka i pewne schematy były identyfikowane podobnie” – stwierdził przewodniczący KNF.

Zwrócił uwagę na fakt, że pracownicy banków i instytucji finansowych, biorący udział w koordynacji działań po rozpoczęciu przez Rosję wojny w Ukrainie, to były te same osoby, które w ramach sektora finansowego i instytucji nadzorczych współpracowały ze sobą w czasie pandemii.

Włodzimierz Kiciński, wiceprezes Związku Banków Polskich, 29 kwietnia podczas konferencji prasowej ZBP mówił, że natychmiast po rosyjskiej agresji został powołany międzybankowy zespół kryzysowy, który spotykał się co kilka dni. Celem działania zespołu było między innymi przygotowanie pomocy dla uchodźców z Ukrainy w Polsce. Zespół współpracował z Komisją Nadzoru Finansowego, Generalnym Inspektorem Informacji Finansowej, Narodowym Bankiem Polskim.

Wymiana hrywny na złotego – szybka reakcja NBP

Najważniejszymi zagadnieniami do rozwiązania, w odniesieniu do uchodźców, były kwestie związane ze stworzeniem bezpiecznego i sprawnego systemu zakładania rachunków bankowych i zapewnienie wymiany hrywny na złote.

Najważniejszymi zagadnieniami do rozwiązania, w odniesieniu do uchodźców, były kwestie związane ze stworzeniem bezpiecznego i sprawnego systemu zakładania rachunków bankowych i zapewnienie wymiany hrywny na złote.

„Szczególne wyrazy podziękowania kierujemy do Narodowego Banku Polskiego za udostępnienie 21 marca 2022 Narodowemu Bankowi Ukrainy linii swapowej na parze dolar amerykański/hrywna do kwoty 1 mld dolarów amerykańskich, co wsparło wymianę hrywien na złote” – powiedział wiceprezes ZBP i podkreślił, że NBP był pierwszym bankiem centralnym w Unii Europejskiej, który się zdecydował na tego typu działanie.

Pierwszym bankiem, który umożliwił już 25 marca wymianę hrywien na złote był PKO Bank Polski. Było to możliwe na początku w 52 palcówkach tego Banku, a następnie w stu placówkach.

Skup hrywny to nie jest pomoc humanitarna

Rachunek bankowy przepustką do normalnego życia w Polsce

O możliwości sprawnego i bezpiecznego zakładania rachunków bankowych mówił z kolei Jacek Jastrzębski, podczas wspomnianego seminarium poświęconego ryzyku i regulacjom w sektorze bankowym.

Podkreślił, że już na początku marca wspólnie ze Związkiem Banków Polskich, z Generalnym Inspektorem Informacji Finansowej oraz ze Strażą Graniczną został wypracowany komunikat UKNF, dotyczący niezwłocznego wdrożenia przez polskie banki oferty skierowanej do uchodźców z Ukrainy, która miała zapewnić im dostęp do podstawowych usług płatniczych.

W komunikacie stwierdzono, że banki powinny oferować uchodźcom co najmniej podstawowy rachunek płatniczy, który będzie umożliwiał wpłaty i wypłaty środków zarówno w gotówce, jak i bezgotówkowo. Powinny także oferować kartę płatniczą, umożliwiającą inicjowanie transakcji płatniczych środkami na rachunku, w tym płatności przy użyciu terminali POS i wypłaty z bankomatów. Uchodźcy powinni być całkowicie zwolnieni z opłat, w tym za prowadzenie rachunku czy wydanie lub używanie instrumentu płatniczego. Dokumentacja rachunku powinna być prowadzona w polskiej, ukraińskiej, angielskiej i rosyjskiej wersji językowej. Powinny być także spełniane wymagania silnego uwierzytelniania klienta.

Właśnie jednym z problemów do rozwiązania, z którym zetknął się sektor bankowy w momencie rozpoczęcia przez Rosję wojny z naszym wschodnim sąsiadem, był sposób identyfikacji uchodźców z Ukrainy.

Właśnie jednym z problemów do rozwiązania, z którym zetknął się sektor bankowy w momencie rozpoczęcia przez Rosję wojny z naszym wschodnim sąsiadem, był sposób identyfikacji uchodźców z Ukrainy. Wielu z nich nie miało w ogóle żadnych dokumentów, a inni posiadali dokumenty pisane cyrylicą, co utrudniało pewną weryfikację tożsamości ich posiadaczy.

Z jednej strony banki chciały zapewnić Ukraińcom możliwość szybkiego założenia rachunku bankowego, co wraz z numerem PESEL zapewniało im nie tylko dostęp do usług finansowych, ale także do rynku pracy, do systemu opieki zdrowotnej czy do przysługujących im świadczeń społecznych. Z drugiej strony banki musiały sprostać przepisom AML, dotyczącym zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.

Odpowiedzią na te problemy jest właśnie zaproponowany prosty rachunek płatniczy oferowany uchodźcom z Ukrainy, przy którego zakładaniu banki stosują mniej rygorystyczne wymagania niż przy zakładaniu rachunku standardowego.

Z danych ZBP podanych pod koniec kwietnia wynika, że w rezultacie podjętych działań od 24 lutego do chwili obecnej polskie banki otworzyły uchodźcom z Ukrainy 370 tysięcy rachunków bankowych.

Można się spodziewać dalszego dynamicznego wzrostu liczby rachunków bankowych dla tej grupy klientów, także rachunków standardowych, ponieważ w wyniku decyzji polskiego rządu już 1 mln Ukraińców otrzymało nr PESEL, a liczba uchodźców, którzy przekroczyli polską granicę to ponad 3 mln osób.

Polskie rozwiązania przykładem dla rynków finansowych w innych państwach UE

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że dopiero 27 kwietnia Europejski Urząd Nadzoru Bankowego opublikował oświadczenie skierowane do instytucji finansowych i krajowych organów nadzoru, dotyczące umożliwienia ukraińskim uchodźcom dostępu do podstawowych produktów i usług finansowych.

Polityka integracyjna to potężne wyzwanie

W oświadczeniu napisano między innymi, że Europejski Urząd Nadzoru Bankowego z zadowoleniem przyjmuje starania właściwych organów w niektórych państwach członkowskich UE, nakierowane na określenie i umożliwienie podjęcia odpowiednich działań przez instytucje finansowe w celu zapewnienia uchodźcom z Ukrainy dostępu do produktów i usług finansowych. EUNB zachęca organy nadzorcze w innych krajach Unii Europejskiej do podejmowania podobnych kroków.

Należy przyjąć, że w ten sposób zostały docenione przez europejski organ nadzorczy działania między innymi polskiego nadzoru finansowego i polskich banków, umożliwiające uchodźcom z Ukrainy korzystanie z usług rynku finansowego kraju przyjmującego. UKNF wydał komunikat o podobnym charakterze niemal dwa miesiące wcześniej, bo 4 marca 2022 roku.

Inne inicjatywy polskiego sektora bankowego

Polskie banki, dostosowując się do zaleceń przedstawionych w komunikacie UKNF zaoferowały uchodźcom z Ukrainy dodatkowe usługi.

Na przykład w placówkach jednego z banków komercyjnych obywatele Ukrainy, którzy używają języka migowego, mogą skorzystać ze wsparcia tłumacza ukraińskiego języka migowego.

W zasadzie standardem stało się uruchomienie przez szereg banków infolinii, za pomocą których można się porozumiewać w języku ukraińskim.

Działające w Polsce instytucje finansowe podejmowały i podejmują także szereg innych działań wspierających Ukrainę i uchodźców z tego kraju. Organizowano i wspierano zbiórki pieniędzy dla potrzebujących. Instytucje działające na rynku usług płatniczych zachęcały do przekazywania na rzecz uchodźców określonego odsetka od dokonywanych transakcji płatniczych. Podobne zachęty można znaleźć na stronach internetowych szeregu banków. Niektóre z banków zaangażowały się w organizację nauki języka polskiego dla Ukraińców.

Ważną inicjatywą było wydanie ‒ opracowanego przez Związek Banków Polskich i Kancelarię PCS Paruch Chruściel Schiffter Stępień i Littler Global ‒ prawno-bankowego przewodnika dla Ukraińców „Witajcie w Polsce”. Opracowanie jest dostępne w języku ukraińskim i polskim.

Ważną inicjatywą było wydanie prawno-bankowego przewodnika dla Ukraińców „Witajcie w Polsce”. Opracowanie jest dostępne w języku ukraińskim i polskim.

W poradniku w sposób jasny i uporządkowany jest przedstawiona oferta polskich banków dla uchodźców z Ukrainy. Są omówione między innymi kwestie możliwości wjazdu na terytorium Polski, legalizacji pobytu, uzyskania numeru PESEL, założenia rachunku w banku i profilu zaufanego, wymiany walut. Ponadto są informacje o przysługujących uchodźcom świadczeniach społecznych.
W poradniku zamieszczono również szereg praktycznych informacji dotyczących cyberbezpieczeństwa.

Dzięki współpracy Związku Banków Polskich oraz Narodowego Banku Polskiego powstał System Zastrzegania Kart, który umożliwia obywatelom Ukrainy skuteczną ochronę swoich finansów. Uruchomiono specjalną infolinię w języku ukraińskim oraz stronę internetową do zastrzegania kart bankowych. Międzybankowa infolinia czynna jest całą dobę, przez siedem dni w tygodniu.

Praca dla uchodźczyń z Ukrainy

Wartą odnotowania jest inicjatywa sektora ubezpieczeniowego. Jeszcze w lutym tego roku czterech ubezpieczycieli zdecydowało się na wprowadzenie bezpłatnego ubezpieczenia OC dla ukraińskich kierowców, którzy przekraczali polsko-ukraińską granicę. Firmy te przejmowały odpowiedzialność za ewentualne szkody komunikacyjne, których ogromne koszty byłyby niemożliwe do pokrycia przez uchodźców, nieposiadających obowiązkowej polisy OC.

Produkty finansowe dla Ukraińców – co dalej?

Napływ uchodźców diametralnie zmienił też naszą sytuację demograficzną. Jeszcze w roku 2020 według danych GUS w Polsce mieszkało niewiele ponad 38 mln osób, gdy tymczasem z informacji pochodzących z Centrum Analiz i Badań Unii Metropolii Polskich podanych w kwietniu tego roku wynika, że Polska ma 41,5 mln mieszkańców.

Na tę zmianę wskazywał przewodniczący KNF Jacek Jastrzębski w czasie omawianego już seminarium „Ryzyko i regulacje w sektorze bankowym”.

W jego opinii fakt, że polskie banki w krótkim czasie otworzyły kilkaset tysięcy rachunków przybyłym do naszego kraju uchodźcom z Ukrainy, należy traktować jako wyraz solidarności społecznej.

Może się jednak okazać, że jest to szansa na stworzenie trwałych relacji biznesowych z nowymi mieszkańcami Polski, do zbudowania kolejnej wartości dla banków. Jak mówił przewodniczący KNF ‒ Ukraińcy pojawiają się w Polsce nie tylko jako potencjalni klienci, ale także jako potencjalni pracownicy sektora bankowego. Być może banki zmienią swoje podejście HR do zatrudniania Ukraińców.

Zapewne banki będą się zastanawiały nad tym, na jakie potrzeby tej nowej grupy klientów powinny odpowiedzieć w średnio- i długookresowej perspektywie.

(©Envato)

Otwarta licencja


Tagi


Artykuły powiązane

Polski rynek pracy w obliczu fali uchodźczej z Ukrainy

Kategoria: Analizy
Fala uchodźcza wywołana atakiem Rosji na Ukrainę 24 lutego 2022 r. przybrała rozmiary niespotykane w Europie od czasu II wojny światowej, a jej główny impet zaabsorbowany został przez Polskę.
Polski rynek pracy w obliczu fali uchodźczej z Ukrainy

Praca dla uchodźczyń z Ukrainy

Kategoria: Analizy
Czy gdyby rozpętana przez Rosję wojna z Ukrainą trwała dłużej niż góra dwa miesiące lub gdyby z hipotetycznych dziś powodów powrót uchodźców do Ojczyzny był niemożliwy przez np. najbliższy rok, to czy bylibyśmy w stanie zapewnić im w Polsce pracę? Trudne pytanie, ale trzeba spróbować na nie odpowiedzieć.
Praca dla uchodźczyń z Ukrainy