(©Envato)
W następstwie kryzysu finansowego trendy inflacyjne na całym świecie wielokrotnie zaskakiwały w równym stopniu decydentów politycznych, praktyków, jak i naukowców, co doprowadziło do wznowienia ożywionych debat politycznych.
Dobrze znanym wydarzeniem był zagadkowy „brak dezinflacji” krótko po rozpoczęciu Wielkiej Recesji, kiedy to inflacja w zaawansowanych gospodarkach spadła mniej niż oczekiwano, biorąc pod uwagę nasilenie poprzedniego kryzysu.
Z kolei zaskoczeniem był ostatnio fakt, że luzowanie polityki pieniężnej nie przyniosło wzrostu inflacji bazowej w strefie euro. Inflacja bazowa pozostała tu znacznie poniżej średniej historycznej.
EBC był niedawno gospodarzem konferencji zatytułowanej „Inflacja w zmieniającym się otoczeniu gospodarczym”, na której poddano analizie model krzywej Phillipsa w obecnych uwarunkowaniach.
Krzywa Phillipsa narodziła się jako empiryczna prawidłowość pomiędzy bezrobociem a kształtowaniem się płac w Wielkiej Brytanii w latach 50. XX wieku. Od tego czasu rozwinęła się, stając się kamieniem węgielnym nowoczesnej teorii makroekonomicznej, a w podręczniku na temat nowego modelu keynesowskiego oznacza strukturalną relację między rzeczywistą aktywnością w gospodarce i cenami.
Często uznajemy za rzecz oczywistą to, co rozumiemy przez inflację, zapominając o licznych dostępnych miarach służących do pomiaru trendów cenowych. Nawet w bardziej ograniczonej przestrzeni podstawowych miar inflacji, przeznaczonych do wyeliminowania najbardziej zmiennych i przejściowych składników, istnieje wiele możliwości wyboru.
Przemówienie programowe Larry’ego Balla na konferencji skoncentrowało się na zaletach jednej z tych miar – ważonej medianie inflacji. Oparte na niej modele krzywych Phillipsa uwzględniają zarówno epizody braku inflacji, jak i epizody dezinflacji w strefie euro.
Teoria ekonomii stanowczo przekonuje, że decyzje ekonomiczne są perspektywiczne, a oczekiwania są kluczowym elementem tych decyzji. Jednakże sposób kształtowania i aktualizacji oraz pomiaru tych oczekiwań i ich ostateczny wpływ na decyzje jest nadal ekscytującym obszarem badań. Zostało to podkreślone w dyskusji przez Michaela Webera.
Stosując losowe eksperymenty w badaniach gospodarstw domowych i przedsiębiorstw stwierdzają, że wyższe oczekiwania inflacyjne gospodarstw domowych wiążą się z bardziej pesymistycznymi poglądami na temat rzeczywistych dochodów gospodarstw domowych i prowadzą do zmniejszenia wydatków na dobra trwałe.
Wyższe oczekiwania inflacyjne skłaniają przedsiębiorstwa do podnoszenia cen, zaciągania większych pożyczek i zmniejszania zatrudnienia.
We wcześniejszej pracy Coibion i jego współpracownicy stwierdzają, że wyższe oczekiwania inflacyjne skłaniają przedsiębiorstwa do podnoszenia cen, zaciągania większych pożyczek i zmniejszania zatrudnienia.
Koncentrując się natomiast na tym, jak oczekiwania przedsiębiorstw reagują na wiadomości dotyczące polityki pieniężnej, Enders i jego współpracownicy pokazują, że oczekiwania niemieckich przedsiębiorstw zmieniają się pod wpływem niespodzianek w zakresie polityki pieniężnej.
Im większa niespodzianka, tym słabsza staje się reakcja – a zatem, np. stwierdzają tylko niewielki wpływ na oczekiwania większości zapowiedzi EBC dotyczących niekonwencjonalnych działań w zakresie polityki. Oczekiwania firm włoskich również podlegają wpływowi niespodzianek w obszarze polityki pieniężnej, przy czym ich wpływ jest silniejszy od 2009 roku.
Kucinskas i Peters oraz Mertens i Nason badają oczekiwania profesjonalnych prognostyków. Pierwsza para badaczy wykazuje, że prognostycy w amerykańskim badaniu słabo reagują na całościowe wstrząsy, ale reagują nadmiernie na wstrząsy idiosynkratyczne, natomiast druga para badaczy pokazuje, że prognozy o dłuższym horyzoncie czasowym stanowią podstawę szacunków trendów inflacyjnych.
Wreszcie Almosova i Andresen wykazują, że nieliniowe techniki maszynowego uczenia się mogą tworzyć konkurencyjne prognozy amerykańskiej inflacji, przyczyniając się do rozwijającej się debaty na temat użyteczności takich technik przy typowych makroekonomicznych szeregach czasowych.
Wiele czynników może zaciemniać wpływ kosztów na zmiany cen, począwszy od dostosowań w całym łańcuchu cenowym w sieci produkcyjnej, do wolno zmieniających się czynników sekularnych, nie w pełni kompensowanych przez politykę pieniężną.
Kluczowym elementem dla zrozumienia inflacji jest dynamika kosztów pracy. Ostatni raport Grupy Ekspertów EBC w dziedzinie płac dowiódł, w jaki sposób standardowe czynniki wpływające na wysokość wynagrodzeń (takie jak zastój na rynku pracy, wydajność i inflacja w przeszłości) mogą w znacznym stopniu wyjaśnić słabość wzrostu płac w strefie euro w latach 2013-2017.
Także inne czynniki (takie jak skutki zmian strukturalnych, potencjalna nieliniowa reakcja wzrostu płac na cykliczną poprawę oraz cechy strukturalne i instytucjonalne) odegrały tu swoją rolę.
Zarówno Bobeica, Conti i Nobili stwierdzają, że przełożenie płac (lub kosztów pracy) na łączną (lub sektorową) inflację zależy od charakteru wstrząsów, które uderzają w gospodarkę oraz że wstrząsy popytowe wywołują silniejszą pozytywną współzależność.
Bulligan i współpracownicy wykazują, że skłonność przedsiębiorstw do dostosowania godzin pracy (tj. margines intensywny) jest ważniejsza dla zrozumienia dynamiki płac w strefie euro niż dostosowanie zatrudnienia (tj. margines ekstensywny).
Nieoczekiwane wstrząsy cen towarów żywnościowych odpowiadają za 25-30 proc. zmienności inflacji HICP w strefie euro.
Innym ważnym czynnikiem stymulującym inflację są ceny zewnętrzne. Przykładem są tu towary żywnościowe. Peersman stwierdza, że nieoczekiwane wstrząsy cen towarów żywnościowych odpowiadają za 25-30 proc. zmienności inflacji HICP w strefie euro. Duże autonomiczne wahania międzynarodowych cen żywności w znacznym stopniu przyczyniły się do powstania podwójnej układanki: braku dezinflacji i braku inflacji w strefie euro.
Kim i współpracownicy oraz De Walque poruszają kwestię wpływu kursów walutowych na inflację (tzw efekt pass – through). Pierwszy zespół badaczy dokumentuje asymetrię kanału kursowego na poziomie produktów zarówno pod względem czasu, jak i kompletności. Drugi zespół badaczy pokazuje, jak wprowadzenie handlu towarami pośrednimi do nowego modelu makroekonomii otwartej gospodarki (NOEM) wpływa na procesy pass – through.
W związku z bogactwem informacji na temat poszczególnych cen, które stają się coraz szerzej dostępne i podatne na techniki ekonometryczne i techniki dużych zbiorów danych, badanie takich danych zarówno samo w sobie, jak i w celu udzielenia odpowiedzi na bardziej tradycyjne pytania makroekonomiczne przekształciło się w nowy, ekscytujący obszar badań.
Dedola i współpracownicy wykorzystują dane stanowiące podstawę konstrukcji duńskiego wskaźnika cen producentów w celu zbadania zakresu synchronizacji cen w przedsiębiorstwach wieloproduktowych oraz podstawowych mechanizmów, dostarczając również nowych dowodów na przekładanie się zarówno wstrząsów powszechnych (energia) jak i idiosynkratycznych na ceny przedsiębiorstw. Ponadto, Bonomo i współpracownicy wbudowali ustalanie cen wielu produktów do ogólnego modelu równowagi i stwierdzili, że kompromis pomiędzy dążeniem do zmiany wielu cen w tym samym czasie i dostosowaniem niewłaściwie dobranych cen może zmniejszyć wrażliwość inflacji na niespodziewane zmiany polityki pieniężnej.
Hong i współpracownicy proponują również wykorzystanie informacji pochodzących zarówno z danych zagregowanych, jak i z danych dotyczących cen w skali mikro przy tworzeniu modeli sumarycznych i stwierdzają, że mechanizm ustalania cen typu Calvo jest lepszy od konfiguracji kosztów w menu przy dopasowywaniu danych.
Wykorzystując szczegółowe francuskie dane mikro dotyczące importu i eksportu, Carluccio i współpracownicy stwierdzają, że import z krajów o niskich płacach powodował średnio o około 0,17 punktu procentowego niższą inflację wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych (CPI) każdego roku w latach 1994-2014. Berardi i Sevestre badają natomiast rozkład cen w supermarketach francuskich, stwierdzając znaczne rozproszenie cen.
Knotek i współpracownicy analizują dane leżące u podstaw izraelskiego CPI i dokumentują, w jaki sposób preferowanie pewnych końcówek cenowych (końcowa cyfra zaksięgowanej ceny) może być źródłem sztywności cen zarówno w skali mikro, jak i makro.
Wreszcie Adam i Weber dokumentują, w jaki sposób ceny poszczególnych produktów wykazują tendencję spadkową w całym swoim cyklu życia w stosunku do ściśle konkurencyjnych produktów i wykorzystują to spostrzeżenie do oszacowania optymalnego celu inflacyjnego dla Wielkiej Brytanii w przedziale od 2,6 proc. do 3,2 proc. w latach 1996-2016.
Michael Ehrmann – Head of the Monetary Policy Research Division, European Central Bank, and CEPR Research Fellow
Marek Jarociński – Principal Economist, Directorate General Research, ECB
Christiane Nickel– Head of the Prices and Costs Division, ECB
Chiara Osbat – Adviser, Prices and Costs Division, ECB
Andrej Sokol – Senior Economist, Bank of England (seconded to the ECB)
>>> Oryginalna wersja artykułu
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
