Christine Lagarde, dyrektor zarządzająca MFW (CC BY-NC-ND International Monetary Fund)
W opublikowanym przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy raporcie o globalnej stabilności finansowej stwierdzono, że poziom ryzyka osiągnął w ostatnim czasie historyczne maksima w kilku gospodarkach o znaczeniu systemowym. W szczególności wzrosło ryzyko związane z przewartościowaniem cen na rynkach aktywów, wysokim poziomem zadłużenia korporacyjnego i rządowego oraz rynkiem kredytów lewarowanych. Jednocześnie poziom ryzyka może nadal wzrastać, jeśli globalne warunki finansowe nadal pozostaną akomodacyjne – m.in. ze względu na zjawisko poszukiwania wysokich stóp zwrotu przez inwestorów.
Raport przedstawia także ocenę zagrożeń strukturalnych w światowym systemie finansowym, koncentrując się w szczególności na zadłużeniu sektora przedsiębiorstw w gospodarkach rozwiniętych, powiązaniach między sektorem finansowym i rynkiem obligacji rządowych w strefie euro oraz zagrożeniach dla rynku nieruchomości mieszkaniowych.
Nieprawidłowa wycena aktywów jest jednym z kluczowych ryzyk, które zwiększyło się na rynkach finansowych w ostatnich latach, w warunkach niskich stóp procentowych. Autorzy raportu wskazują, że ceny aktywów na niektórych, głównych rynkach finansowych wydają się znacznie przekraczać wartość fundamentalną, a biorąc pod uwagę politykę pieniężną prowadzoną obecnie przez główne banki centralne na świecie, oczekuje się kontynuacji tendencji wzrostowej.
MFW szacuje, że ceny na rynku akcji w strefie euro, Brazylii i Indiach są w przybliżeniu 5 proc. powyżej wartości fundamentalnej. Jednak w Japonii i Chinach przewartościowanie cen jest bardziej znaczące – w Japonii ceny na rynku akcji prawie o 25 proc. przewyższają wartość fundamentalną, a w przypadku Chin o około 10-15 procent.
Ceny nieruchomości mieszkaniowych są także przewartościowane. W szczególności, korzystając z nowego narzędzia do analizy ryzyka spadku cen na tym rynku (house prices at risk, HaR), MFW ostrzega przed rosnącym ryzykiem znaczącego spadku cen mieszkań w Stanach Zjednoczonych i Chinach.
Zagrożenia wynikające ze zbyt wysokich cen aktywów mogą zmaterializować się w przypadku gwałtownego zaostrzenia warunków finansowych. Ich przyczyną mogą być zarówno wydarzenia o charakterze politycznym – zwłaszcza Brexit, przedłużające się napięcia w handlu, nieoczekiwane zmiany nastawienia w polityce monetarnej głównych banków centralnych, jak i większe niż oczekiwane spowolnienie wzrostu PKB na świecie.
Mimo, że MFW wskazuje na bardzo wysoki poziom zadłużenia w sektorze przedsiębiorstw (w krajach rozwiniętych), to jednocześnie podkreśla relatywną odporność firm niefinansowych w warunkach spowolnienia wzrostu i zmienności rynkowej.
Ponadto rynek kredytów lewarowanych stanowi źródło ryzyka. Powodem jest w głównej mierze to, że kredyty lewarowane są coraz częściej wykorzystywane do finansowania różnych form podejmowania ryzyka, jak na przykład fuzje i przejęcia. Kredytobiorcy na tych rynkach są coraz bardziej uzależnieni od finansowania na rynku kapitałowym, co sprawia, że są bardziej narażeni na problemy płynnościowe i ryzyko niewypłacalności. Ponadto na rynku kredytów lewarowanych coraz większą rolę zaczynają odgrywać instytucje pozabankowe, co może zwiększać ryzyko przenoszenia szoków rynkowych.
Z kolei niedawne, nowe wyzwania fiskalne we Włoszech odnowiły obawy o powiązania między długiem publicznym a sektorem finansowym w strefie euro. Duża ekspozycja banków na obligacje państwowe połączona z zależnością od poziomu ratingów kredytowych rządów sprawia, że banki w niektórych krajach strefy euro stały się bardziej podatne na zagrożenia.
Analiza warunków skrajnych przeprowadzona przez MFW wskazuje, że pomimo poprawy wskaźników kapitałowych i obniżenia poziomu kredytów zagrożonych w bankach strefy euro, nagły wzrost rentowności długu państwowego może spowodować znaczne straty w portfelach obligacji banków.
Jednocześnie firmy ubezpieczeniowe ze strefy euro są potencjalnie nawet bardziej narażone na gwałtowny wzrost rentowności obligacji rządowych niż banki. Ubezpieczyciele posiadają bowiem ponad 15 proc. obligacji krajów strefy euro, niewiele mniej niż banki, i prawie 25 proc. obligacji banków ze strefy euro. Ponadto ekspozycja firm ubezpieczeniowych na obligacje rządowe o niższym ratingu (BBB) wzrosła z 5 proc. w 2008 r. do 20 proc. w 2017 r.
Według MFW ryzyko dla stabilności finansowej związane z zadłużeniem publicznym może mieć również odzwierciedlenie w obniżeniu tempa wzrostu gospodarczego. W czasie kryzysu dochody firm i gospodarstw domowych spadają, zmniejszając ich możliwości obsługi zadłużenia. To z kolei może zwiększyć poziom kredytów nieregularnych w bilansach banków, jak również zmniejszyć wpływy z podatków.
Zatem MFW rekomenduje, aby polityka gospodarcza krajów skupiała się na zapobiegania większemu spowolnieniu gospodarczemu przy jednoczesnym zachowaniu odporności systemu finansowego, co w szczególności odnosi się do odpowiedniego kształtowania polityki pieniężnej – z uwzględnieniem zagrożeń dla stabilności finansowej w perspektywie krótko- i średnioterminowej.
Pełna treść raportu dostępna tutaj.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
