(©Envato)
W raporcie Fiscal Monitor Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) wskazuje, że jednym z najbardziej widocznych, globalnych skutków wojny w Ukrainie jest przyspieszenie wzrostu cen energii i żywności. Wywołuje to obawy o wystąpienie epizodów niedoboru żywności oraz zwiększa ryzyko niedożywienia oraz niepokojów społecznych w niektórych krajach.
Według Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) światowe ceny żywności (bazujące na międzynarodowych cenach koszyka powszechnie sprzedawanych artykułów spożywczych) wzrosły w marcu 2022 roku o 33,6 procent w porównaniu z rokiem poprzednim.
Gospodarki wschodzące i rozwijające się, które są importerami netto energii i żywności, są najbardziej dotknięte rosnącymi cenami na rynkach międzynarodowych. Vitor Gaspar, Dyrektor Departamentu Polityki Fiskalnej MFW, zwrócił uwagę, że ceny żywności stanowią do 60 procent budżetów gospodarstw domowych w niektórych gospodarkach rozwijających się – jest to udział około sześć razy większy niż w przypadku gospodarek rozwiniętych. W tym kontekście podkreślił konieczność zapewnienia przez kraje bezpieczeństwa żywnościowego, również w ramach wielostronnej pomocy międzynarodowej.
Krótkotrwała ulga dla finansów publicznych
Zadłużenie na całym świecie sukcesywnie rosło w latach następujących po globalnym kryzysie finansowym z 2008 roku. Dodatkowo, w pierwszym roku pandemii, nadzwyczajne działania rządów krajowych doprowadziły do wzrostu poziomu całkowitego długu (publicznego i niefinansowego prywatnego) o 28 punktów procentowych w 2020 r. do poziomu 256 procent światowego PKB. Ponad połowa tego wzrostu dotyczyła finansów publicznych, a dług publiczny stanowi obecnie 40 procent całkowitego zadłużenia na świecie.
Według danych Instytutu Finansów Międzynarodowych (IIF) globalne zadłużenie osiągnęło poziom 303 bilionów dolarów w 2021 roku (wzrost o 10 bln dolarów w stosunku do 2020 roku), a największy wzrost dotyczył krajów wschodzących i rozwijających się.
Jednocześnie niepewność związana z pandemią, a w ostatnim czasie z inwazją Rosji na Ukrainę, spowodowały dalszy wzrost inflacji, która tymczasowo obniżyła zarówno potrzeby pożyczkowe, jak i obciążenie zadłużeniem – relacja długu publicznego do PKB w gospodarkach rozwiniętych i wschodzących (z wyłączeniem Chin) zmniejszyła się odpowiednio o 1,8 i 4,1 punktu procentowego w 2021 roku.
Według prognoz MFW globalny dług publiczny ma spaść w 2022 roku, a następnie ustabilizować się na poziomie około 95 procent PKB w horyzoncie 2024 roku – o 11 punktów procentowych wyższym niż przed pandemią.
Ponadto MFW przewiduje, że równowaga fiskalna może zyskać na wyższej inflacji w tym roku, ale jednocześnie zacieśnianie polityki pieniężnej przez banki centralne w reakcji na wzrost cen doprowadzi do większego obciążenia obsługą długu publicznego oraz ograniczenia przestrzeni fiskalnej. Dzieje się tak w warunkach wzrostu oczekiwań inflacyjnych i zmienności inflacji, kiedy obligacje rządowe stają się mniej atrakcyjne dla inwestorów, a tym samym koszty finansowania rosną.
W niektórych krajach – zwłaszcza wśród 60 procent krajów o niskich dochodach, które już teraz znajdują się w trudnej sytuacji zadłużeniowej – konieczna będzie restrukturyzacja zadłużenia. W opinii dyrektor zarządzającej MFW, Kristaliny Georgiewej, należy w tym celu ulepszyć istniejące ramy dotyczące rozwiązywania problemów niezrównoważonego zadłużenia, a także rozszerzyć zakres krajów, które mogłyby skorzystać z pomocy – ponieważ terminowe i uporządkowane rozwiązanie problemów zadłużenia leży zarówno w interesie dłużników, jak i wierzycieli.
Koordynacja w zakresie opodatkowania
Ważnym wątkiem poruszonym w raporcie Fiscal Monitor jest koordynacja podatkowa w skali międzynarodowej – zarówno w odniesieniu do osób prawnych, osób fizycznych, jak i ustalania cen uprawnień do emisji dwutlenku węgla.
Uzasadnieniem dla uzgodnień w tym zakresie jest m.in. to, że unikanie opodatkowania powoduje nie tylko utratę dochodów, które mogłyby sfinansować np. wydatki socjalne lub inwestycje infrastrukturalne, ale także pogłębia nierówności ekonomiczne. Ponadto polityka podatkowa w jednym kraju może powodować negatywne skutki w innych krajach.
W ubiegłym roku 137 krajów osiągnęło porozumienie w sprawie modernizacji istniejącego systemu opodatkowania dużych korporacji międzynarodowych, a rok 2022 ma być kluczowym rokiem dla jego wdrożenia.
Filary porozumienia dotyczą dwóch kwestii. Po pierwsze część zysków korporacji międzynarodowych musi być opodatkowana w miejscu, gdzie towary lub usługi firmy są wykorzystywane lub konsumowane. Po drugie ustalono globalny minimalny podatek od osób prawnych w wysokości 15 procent, który ma ograniczać konkurencję między krajami w zakresie stawek podatkowych oraz zniechęcać firmy do przenoszenia zysków za granicę. MFW szacuje, że minimalny podatek zwiększy globalne dochody z podatku dochodowego od osób prawnych o 5,7 procent i potencjalnie o dodatkowe 8,1 procent dzięki zmniejszonej konkurencji podatkowej.
W odniesieniu do opodatkowania osób fizycznych 163 kraje zgodziły się na wymianę informacji w ramach Światowego Forum Przejrzystości i Wymiany Informacji do Celów Podatkowych. Priorytetem jest tutaj przeciwdziałanie unikaniu opodatkowania, które zostało ujawnione m.in. w Panama Papers i Paradise Papers. Ustalenia podatkowe w odniesieniu do osób fizycznych są istotne również ze względu na rosnącą popularność transgranicznej pracy zdalnej.
W odniesieniu do ustalania cen uprawnień do emisji dwutlenku węgla porozumienie nie zostało jeszcze osiągnięte – mimo, że skoordynowane działania w tym obszarze są pilniejsze ze względu na postępujące i w coraz większym stopniu nieodwracalne skutki zmian klimatycznych. Propozycje dotyczą zarówno opodatkowania emisji dwutlenku węgla lub stworzenia systemu handlu uprawnieniami do emisji, jak i alternatywne podejścia w postaci regulacji. W świetle braku postępów w tym kontekście autorzy raportu zadają pytanie: What are we waiting for?
Autorka wyraża własne opinie, a nie oficjalne stanowisko NBP.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
