Getty Images
W społeczeństwie opartym na wiedzy, edukacja stanowi główny kanał awansu kulturowego. W narodzie przechodzącym szczególnie głębokie przemiany gospodarcze i polityczne edukacja ekonomiczna i społeczna ma fundamentalne znaczenie dla odnalezienia się człowieka w tej nowej strukturze wspólnotowej.
Głównym celem edukacji ekonomicznej jest ewolucja, a nie rewolucja. To oznacza, że ma ona prowadzić ludzi ku granicom, na których spotka się nowe z nowszym, gdzie otwierają się umysły i sprawdzają się umiejętności. Ekonomiści uważają, że potrzebujemy człowieka twórczego, którego z jednej strony powinna cechować dziecięca ciekawość świata, a z drugiej – pragnienie uczenia się i rozwijania swych umiejętności. Konieczna jest synteza czynników ekonomicznych, politycznych i kulturowych. Edukacja musi podkreślać i wskazywać, w jaki sposób twórcza energia i inwencja mogą stale ulepszać i wzbogacać treść, formę i jakość życia ludzkiego.
Edukacja ekonomiczna dla przyszłości musi więc być zbudowana na elementach przeszłości, na tradycji, powinna demonstrować wkład przeszłości wypływający z wielkich tradycji twórczego działania, intelektualnych badań i artystycznej ekspresji. Znajomość tych tradycji udowadnia, że każde pokolenie może dodać coś nowego do doświadczenia poprzednich pokoleń i że konwencjonalne myślenie można przełamać, a wiedzę organizować po nowemu. Edukacja musi jednocześnie być tak zaprojektowana, by uczący się mogli sami uczestniczyć w dalszym rozwijaniu i wzbogacaniu tego, co odziedziczyli po przodkach i w przyswajaniu nowej wiedzy. To, co najdawniejsze, powinno być powiązane z praktyczną pracą i uczeniem się poprzez doświadczenie. Wiele z rzeczy, które służą dobrobytowi ludzi, jest bowiem rezultatem nie geniuszu, ale raczej całej serii drobnych ulepszeń we wszystkich dziedzinach. Słowem, postęp społeczny nie zależy od jakiegoś nadzwyczajnego wkładu paru wybitnie utalentowanych jednostek, ale od niezliczonej ilości wkładów zwyczajnych ludzi na przestrzeni długich lat.
Zobacz również:
Złote Szkoły NBP: Jak edukacja ekonomiczna zmienia polskie szkoły
Nauka ekonomii kojarzyła się dotąd ze statystyką, pomiarami i trudnymi obliczeniami matematycznymi, stąd wiele osób się jej obawiało. Jest to jednak nauka, która poza badaniem stanu gospodarki i zachowań rynków, zajmuje się przede wszystkim dobrobytem człowieka, a czerpie zarówno z historii, psychologii, nauk politycznych, socjologii, filozofii i ekologii. Czy zatem wiedza ekonomiczna powinna być domeną wyłącznie specjalistów? Nie.
Każdy z nas musi na co dzień podejmować decyzje finansowe, takie jak zarządzanie budżetem, oszczędzanie, finansowanie zakupu czy nawet przygotowanie się do emerytury. Wiedza ekonomiczna pomaga podejmować mądre decyzje finansowe, lepiej rozumieć informacje, które do nas docierają i pozwala czuć się bardziej komfortowo podczas korzystania z podstawowych instrumentów finansowych. Wiedza ta po prostu poprawia dobrobyt finansowy.
W dzisiejszych czasach ekonomia może wydawać się jeszcze trudniejsza – trudnych określeń związanych z funkcjonowaniem gospodarki i obiegiem pieniądza jest więcej. Są to m.in. zglobalizowana gospodarka, zróżnicowane i często nieoczywiste produkty finansowe; zdematerializowane transakcje i płatności itp. W tak szybko zmieniającym się i złożonym świecie wiedza ekonomiczna staje się jeszcze ważniejsza, także po to, by umożliwić obywatelom skuteczne uczestnictwo w życiu społecznym, rozumienie debat gospodarczych i politycznych, których wynik może mieć konsekwencje dla ich codziennego życia.
Podstawowa wiedza na temat funkcjonowania otoczenia gospodarczego poprawia zdolność ludzi do uzyskiwania potrzebnych informacji i dokonywania najlepszego wyboru spośród różnych alternatyw. Ludzie wyposażeni w tę wiedzę podejmują lepsze i bardziej zrównoważone decyzje dotyczące pożyczek i oszczędzania. Znajomość ekonomii pomaga obywatelom najefektywniej wykorzystywać zasoby, co ostatecznie przynosi korzyści całej gospodarce. Konsumenci bowiem, którzy rozumieją zasady funkcjonowania gospodarki i mają kompetencje finansowe, wzmacniają efektywność rynku, zapewniając z kolei dobre warunki dla zrównoważonego wzrostu gospodarczego i stabilności finansowej.
Szybki rozwój technologii informatycznych i globalizacja naszych gospodarek doprowadziły do znaczących przemian w krajobrazie gospodarczym. W kontekście rosnącej złożoności i zaawansowania technicznego gospodarki oraz sektora finansowego obywatele potrzebują informacji, najlepiej wspartej edukacją. Dlatego, w ostatnich latach, a zwłaszcza w następstwie kryzysu finansowego, na całym świecie podjęto wiele inicjatyw edukacyjnych mających na celu podniesienie kompetencji finansowych i wiedzy ekonomicznej ogółu społeczeństwa.
Zobacz również:
Wiedza ekonomiczna ułatwia podejmowanie decyzji
Organy rządowe, banki centralne, organizacje członkowskie i inne instytucje poczyniły znaczne wysiłki, aby zwiększyć zrozumienie makroekonomii przez społeczeństwo i podnieść jego świadomość w temacie pieniądza i finansów. Banki centralne wyjaśniają przede wszystkim zachodzące procesy i cele kształtowania polityki pieniężnej, wspierają także podstawową edukację ekonomiczną poprzez wyjaśnianie podstawowych pojęć ekonomicznych, zasad funkcjonowania systemu płatniczego i finansowego, tłumaczenie, jaka jest rola i jakie są funkcje banku centralnego.
Nie każdy musi być ekspertem, ale każdy może lepiej rozumieć pojęcia ekonomiczne i podejmować lepsze decyzje przy zarządzaniu swoimi pieniędzmi i oszczędnościami, lepiej kontrolować zadłużenie, zapobiegać oszustwom finansowym oraz wiedzieć, do kogo się zwrócić w przypadku problemów. Gdy instrumenty finansowe są skomplikowane (jak np. kredyty hipoteczne, w tym odwrócone kredyty hipoteczne) lub ryzykowne (jak np. aktywa, takie jak kryptowaluty), wiedza finansowa staje się niezbędna do świadomego korzystania z nich przez konsumentów wraz z odpowiednią ochroną finansową.
Promowanie edukacji finansowej to odpowiedź na potrójne wyzwanie: społeczne, gospodarcze i demokratyczne. Dobra znajomość podstawowej wiedzy z zakresu ekonomii, budżetu i finansów to element edukacji obywatelskiej
Realizacja i wspieranie edukacji ekonomicznej przez NBP
Upowszechnianie wiedzy o zasadach funkcjonowania rynku finansowego, roli i zadaniach banku centralnego, polskiej walucie jest istotnym elementem misji Narodowego Banku Polskiego. NBP dostarcza niezbędnej wiedzy ze świata ekonomii, w tym szczególnie o roli i zadaniach banku centralnego, kształtuje umiejętności podejmowania świadomych decyzji finansowych, uczy zarządzania finansami osobistymi, a także wspiera ideę przedsiębiorczości i budowanie kapitału społecznego.
Dzięki cyklicznie przeprowadzanym badaniom społecznym i wynikającym z nich wnioskom, NBP zyskuje informacje na temat poziomu wiedzy ekonomicznej Polaków. Dane mogą stać się punktem odniesienia i drogowskazem do wyboru najlepszych sposobów na zniwelowanie braków w edukacji i podniesienie wiedzy ekonomicznej. Badania te wskazują, jakie są aktualne potrzeby edukacyjne różnych grup społecznych, a także podpowiadają, jakimi kanałami można najskuteczniej dotrzeć z tym przekazem.
Polski bank centralny adresuje ofertę edukacji ekonomicznej do wszystkich grup społecznych i zawsze stara się dostosować przekaz do preferencji oraz poziomu wiedzy odbiorców. Stawia na uczenie młodych, wspiera nauczycieli, dzieli się wiedzą i umiejętnościami, a profesjonalistom zapewnia dostęp do analiz i badań na najwyższym poziomie eksperckim. Inicjuje własne działania; opracowuje i udostępnia różnorodne materiały oraz pomoce edukacyjne, prowadzi warsztaty i szkolenia; realizuje działania edukacyjne na szczeblu lokalnym, a także regionalnym poprzez sieć oddziałów okręgowych w całej Polsce; zaprasza do dwóch placówek edukacyjnych (do których wstęp jest bezpłatny); angażuje się w akcje, w ramach których objaśnia zainteresowanym meandry ekonomii i uczy odpowiedzialnych zachowań na rynku finansowym, np. podczas Światowego Tygodnia Pieniądza (Global Money Week); ogłasza konkursy; organizuje wystawy; udostępnia księgozbiór Centralnej Biblioteki NBP i dofinansowuje wartościowe projekty edukacyjne.
Za pośrednictwem strony internetowej nbp.pl/edukacja każdy może mieć dostęp do broszur edukacyjnych, animacji, artykułów, audycji, podcastów i filmów. Dzięki rozbudowanej sieci oddziałów okręgowych NBP chętni mogą wziąć udział w szkoleniach z rozpoznawalności polskich banknotów obiegowych, zapisać klasę lub grupę przedszkolną na „Lekcję z NBP” lub obejrzeć wystawę – mobilny charakter ekspozycji plenerowych umożliwia ich rotacyjną prezentację we wszystkich miastach wojewódzkich.
W związku z przypadającymi w 2024 r. obchodami 100. rocznicy utworzenia Banku Polskiego SA, NBP przygotował wystawę upamiętniającą ten historyczny jubileusz. Ma ona charakter edukacyjny, a jej celem jest zaprezentowanie szerokiej publiczności zagadnień związanych z historią utworzenia Banku Polskiego SA i pierwszymi emisjami złotego w dwudziestoleciu międzywojennym.
Zobacz również:
Potrzebna jest edukacja finansowa od najmłodszych lat
Polski system nauczania szkolnego wciąż w niewielkim stopniu obejmuje tematykę dotyczącą ekonomii i finansów, czego skutkiem są braki kompetencyjne u młodzieży w obszarze zarządzania finansami osobistymi i korzystania z usług finansowych, a także wiedzy na temat instytucji finansowych, w tym banku centralnego. Młodzież często nie ma także wiedzy o mechanizmach rządzących gospodarką i zasadach funkcjonowania rynku finansowego.
Program „Złote Szkoły NBP”
To flagowy program edukacyjny Narodowego Banku Polskiego skierowany do VII i VIII klas szkół podstawowych oraz do szkół ponadpodstawowych. Ideą programu „Złote Szkoły NBP” jest rozwijanie kompetencji ekonomicznych młodego pokolenia oraz przygotowanie młodzieży do bezpiecznego i swobodnego poruszania się w świecie finansów. Program popularyzuje wiedzę ekonomiczną w środowiskach szkolnych, integruje nauczycieli i uczniów oraz rozwija kluczowe kompetencje społeczne.
Długofalowym celem programu jest stworzenie ogólnopolskiej sieci „Złotych Szkół NBP” skupiającej liderów edukacji ekonomicznej. W ramach programu w szkołach powstają Drużyny Ambasadorów Edukacji Ekonomicznej złożone z nauczycieli i uczniów, które ubiegają się o prestiżowy tytuł „Złota Szkoła NBP” potwierdzony certyfikatem. W drodze do tytułu „Złota Szkoła NBP” szkoły przeprowadzają trzy obligatoryjne zadania: Lekcja z ekonomią, Debata szkolna, Warsztat uczniowski.
Konkursy NBP
Konkursy to kolejny stały punkt działań edukacyjnych NBP. Ich wyróżnikiem jest szeroki zasięg, ciekawa tematyka i nagrody pieniężne. Jednym z najstarszych konkursów dla młodzieży szkolnej jest „Konkurs na pracę pisemną” – w 2024 r. odbył się po raz 22. Uczestnicy pogłębiają swoje zainteresowanie wiedzą ekonomiczną i sprawdzają umiejętność jej praktycznego wykorzystania.
Od kilkunastu lat NBP organizuje również konkursy kierowane do środowisk akademickich i naukowych: „Konkurs o Nagrodę Prezesa NBP za najlepszą pracę magisterską z zakresu nauk ekonomicznych” oraz „Konkurs o Nagrodę Prezesa NBP za najlepszą pracę doktorską i habilitacyjną z zakresu nauk ekonomicznych”. Głównym celem jest tu rozwijanie polskiej myśli ekonomicznej oraz zwiększanie zainteresowania tematyką makroekonomii oraz finansów, a w szczególności polityką pieniężną i rynkami finansowymi.
NBP docenia również najwybitniejszych autorów piszących w języku polskim na temat bankowości, pieniądza i finansów. Dzięki Konkursowi o Nagrodę Prezesa NBP za wybitne publikacje książkowe w tym zakresie tematycznym co trzy lata czytelnicy mają możliwość przeglądu zgłoszonych do konkursu najnowszych wydawnictw naukowych o tematyce ekonomicznej.
W 2020 r. polski bank centralny zainicjował Konkurs o Nagrodę Centrum Pieniądza NBP za najlepszą pracę magisterską z zakresu historii społeczno-gospodarczej. Ta inicjatywa uzupełnia dotychczas realizowane przez bank konkursy dla uczniów szkół podstawowych i średnich oraz dla środowisk akademickich. Celem konkursu jest zachęcenie studentów kierunków humanistycznych i ekonomicznych do podejmowania poszukiwań oraz analiz życia gospodarczego, a także przemian społecznych w ujęciu historycznym.
Uczenie i nauczanie
Uczenie i nauczanie to dwa równoległe działania edukacyjne; uczenie to sfera ucznia, nauczanie zaś jest sferą nauczyciela. Edukacja jest katalizatorem społecznych zmian na lepsze, szczególnie w regionach opóźnionych i zacofanych w rozwoju. Narodowy Bank Polski stawia na edukację kreatywną, twórczą.
Dobre nauczanie wymaga najpierw dobrego uczenia się. Dobry nauczyciel jedynie stymuluje proces kształcenia, a uczniowie sami budują swą wiedzę, umiejętności i kształtują postawy. Ten proces może być wspierany przez innych, może też być przez innych blokowany. Sukces w nauczaniu wymaga motywacji dwu stron uczestniczących w procesie edukacji. Uczenie jest wtedy i tylko wtedy, gdy uczący się oraz nauczający wyprowadzają z rzeczy znanych nową informację. Jest to po prostu wychodzenie ze znanego, bliskiego i dochodzenie do nowego, nieznanego pojęcia.
Zobacz również:
Edukacja finansowa dla przyszłości
NBP stara się wspierać i nagradzać aktywnych nauczycieli, tworzących dobre praktyki i zaangażowanych w różnorodne projekty z zakresu edukacji ekonomicznej, a także podnosić kompetencje merytoryczne oraz dydaktyczne w obszarze ekonomii interdyscyplinarnej. Cyfrowy warsztat pracy nauczyciela przedsiębiorczości, metoda projektowa w edukacji przedsiębiorczości i ekonomii, zawody przyszłości, a także rozwój postaw przedsiębiorczych i proinnowacyjnych – to tematy tylko niektórych z organizowanych przez NBP warsztatów, również w formule online.
Z kolei w Centrum Pieniądza im. Sławomira S. Skrzypka odbywają się warsztaty doskonalące umiejętności przedmiotowo-dydaktyczne w zakresie historii pieniądza i bankowości centralnej dla nauczycieli historii, wiedzy o społeczeństwie oraz przedsiębiorczości. Ważnym elementem każdego szkolenia jest część praktyczna, podczas której bank centralny prezentuje, jak korzystać z poszczególnych źródeł lub ich zestawów przy omawianiu konkretnych zagadnień w zależności od wieku i możliwości uczniów.
Działania banków centralnych w zakresie edukacji finansowej zazwyczaj uzupełniają programy oferowane przez system edukacji, tak jest też w Polsce. Dlatego środowiska szkolne na różnych szczeblach edukacji są priorytetową grupą odbiorców oferty NBP
Edukacja poprzez zabawę
System edukacji ekonomii powinien być elastyczny i wrażliwy na zmiany gospodarcze, społeczne i kulturowe w naszym kraju. NBP opowiada się za systemem kształcenia, który jest otwarty, promuje tzw. kształcenie ustawiczne dla wszystkich bez względu na wiek i miejsce zamieszkania.
Bank stara się także, by materiały edukacyjne były ciekawe i atrakcyjne, trudne pojęcia związane z pieniądzem stały się zrozumiałe, a nauka kojarzyła się również z rozrywką. Dlatego tworzy także gry planszowe i komiksy. Gry, dla przykładu, karciana – „ekonoMistrz” i planszowe – „ekonoMistrz Junior” i „Centrum Pieniądza NBP”, pokazują, że nauka o finansach poprzez zabawę jest możliwa.
Tematyka „ekonoMistrza” koncentruje się na zagadnieniach związanych z NBP, ekonomią i bankowością. W „ekonoMistrzu Juniorze” dzieci w wieku 7–10 lat mogą wziąć udział w rozgrywce, w ramach której uczą się oszczędzania, wydawania pieniędzy i mądrego zarządzania finansami osobistymi. Z kolei w „Centrum Pieniądza NBP” młodzież od 12. roku może odbyć fascynującą podróż przez tysiące lat ewolucji środków płatniczych, ma okazję prześledzić najważniejsze wydarzenia związane z historią pieniądza i bankowości w Polsce oraz na świecie, a także dowiedzieć się o roli, którą pełni współczesny Narodowy Bank Polski.
W 2023 r. bank wydał również notatki graficzne poświęcone Narodowemu Bankowi Polskiemu, polskiej walucie i wielkim polskim ekonomistom. We wszystkich znajdują się także formularze ćwiczeniowe do samodzielnego uzupełniania.
Placówki edukacyjne banku centralnego
Zwiedzanie Centrum Pieniądza NBP im. Sławomira S. Skrzypka w Warszawie i Krakowskiego Salonu Ekonomicznego oraz wszystkie oferowane aktywności edukacyjne są bezpłatne. Oferta placówek skierowana jest do uczniów na każdym poziomie kształcenia, a jej format i treść są dopasowane do wieku odbiorców. Wszystkie zajęcia są prowadzone za pomocą najnowszych metod dydaktycznych. W czasie zajęć uczniowie zdobywają wiedzę, która przydaje się w praktyce. Tematy lekcji i warsztatów uzupełniają szkolny program nauczania oraz pomagają w jego realizacji w zakresie historii, przedsiębiorczości, a także wiedzy o społeczeństwie. Nade wszystko kreują człowieka twórczego, który powinien być wyposażony zarówno w praktyczne umiejętności, jak również w wiedzę teoretyczną.
Zobacz również:
Tiktokizacja i brak wiedzy przeszkadzają w inwestowaniu
Centrum Pieniądza NBP to nowoczesna placówka edukacyjno-wystawiennicza, zlokalizowana w siedzibie Narodowego Banku Polskiego w Warszawie. Na zwiedzających czeka 16 sal tematycznych poświęconych historii pieniądza i bankowości. W bogatej oprawie scenograficznej wystawiono ponad 4000 eksponatów i udostępniono 200 aplikacji multimedialnych. Interaktywna ekspozycja jest dostosowana do potrzeb wszystkich grup odbiorców, ze szczególnym uwzględnieniem dzieci i młodzieży szkolnej. Wśród wielu atrakcji warto wymienić: wyjątkową kolekcję kilku tysięcy monet i banknotów, laboratorium, w którym można sprawdzić autentyczność własnych banknotów, skarbiec, a w nim prawdziwą 12,5-kilogramową sztabę złota o wartości ponad 3 mln zł.
Zajęcia dla szkół w Centrum Pieniądza NBP to: lekcje tematyczne prowadzone w salach ekspozycyjnych, warsztaty w Sali edukacyjnej wyposażonej w specjalnie zaprojektowane i wykonane pomoce dydaktyczne, tematyczne ścieżki zwiedzania z animatorem przeznaczone dla grup szkolnych oraz zwiedzanie ogólne przeznaczone dla grup szkolnych.
Krakowski Salon Ekonomiczny NBP to wyjątkowe miejsce na edukacyjnej mapie stolicy Małopolski. Mieści się na parterze zabytkowego gmachu przy ul. Basztowej 20, w siedzibie krakowskiego Oddziału Okręgowego NBP. Salon to także forum wymiany myśli i upowszechniania wiedzy ekonomicznej, miejsce spotkań osób zainteresowanych zagadnieniami ekonomicznymi.
Prowadzone tam zajęcia są interaktywne i odbywają się w obszarze ekspozycji z wykorzystaniem infografik, aplikacji multimedialnych, a także wystaw monet i banknotów okolicznościowych, kolekcjonerskich oraz obiegowych w sali NBP – Gabinet Numizmatyczny. W tym miejscu widać ogromne zaangażowanie banku centralnego w edukację ekonomiczną, wzmacnianie kompetencji finansowych obywateli i budowanie ich wiedzy ekonomicznej. A inwestycja w wiedzę to najlepsza inwestycja.
Centralna biblioteka NBP
Narodowy Bank Polski posiada i udostępnia jeden z największych księgozbiorów z dziedziny nauk ekonomicznych w Polsce. Liczy ponad 155 000 woluminów i stale poszerza swoje zasoby. Biblioteka ma status biblioteki naukowej. Oferuje publikacje polskie i obcojęzyczne, m.in. z zakresu bankowości, finansów, prawa, zarządzania, technologii informacyjnych, marketingu oraz numizmatyki. Zapewnia również 174 tytuły czasopism krajowych i zagranicznych. Publikacje są udostępniane w nowoczesnej czytelni ze stanowiskami internetowymi lub wypożyczane na rewersy międzybiblioteczne.
Zbyt niski poziom kompetencji ekonomicznych Polaków może negatywnie wpływać na funkcjonowanie całego społeczeństwa i gospodarki kraju. Dlatego ważne jest, aby działania ukierunkowane na zwiększanie poziomu tych kompetencji były realizowane stale i nadążały za szybko zmieniającą się rzeczywistością – zarówno odnośnie do tematyki, jak i sposobów jej podejmowania.
Zobacz również:
Edukacja finansowa jest skuteczna i efektywna
Edukacja ekonomiczna powinna nie tylko przekazywać wiedzę, ale także zaopatrywać uczących się w zdolność przyswajania, zdobywania samemu nowej wiedzy i wyrażania jej w zróżnicowanych formach. Celem takiej edukacji jest wyszkolenie młodych ludzi zarówno w syntezie, jak i w analizie, a to wymaga rozwinięcia wyobraźni oraz sceptycyzmu. Należy też uświadomić fakt, że ludzie zdolni są wyzwolić takie siły, których człowiek nie jest w stanie kontrolować i nad którymi nie umie zapanować, co może wywołać reperkusje nie do przewidzenia – niewątpliwie taką siłą jest sztuczna inteligencja, która wdziera się do wszystkich dziedzin naszego życia w tym, oczywiście, także do ekonomii.
Wyższy poziom kompetencji ekonomicznych społeczeństwa przekłada się na wzrost jego zamożności, a w rezultacie na lepszą kondycję gospodarczą i stabilność systemu finansowego państwa. Sprawdzona i stosowana w praktyce wiedza ekonomiczna zwiększa odporność ekonomiczną społeczeństwa, która ma szczególne znaczenie w przypadku wystąpienia kryzysów gospodarczych i niepewności na rynku.
Edukacja ekonomiczna pomaga obywatelom lepiej dysponować własnymi zasobami, zachęca do nabycia umiejętności oszczędzania i bezpiecznego inwestowania, przyczynia się do wzrostu stabilizacji finansowej gospodarstw domowych oraz zwiększa odwagę jednostki do realizacji jej najważniejszych życiowych celów. Uświadamia, że każda pojedyncza decyzja finansowa wpływa na gospodarkę jako całość. Narodowy Bank Polski, dostarczając wiedzę ekonomiczną, która jest niezbędna do podejmowania przez obywateli mądrych decyzji finansowych, przyczynia się do poprawy dobrostanu finansowego polskich rodzin i całego kraju.
Autorka wyraża własne opinie, a nie oficjalne stanowisko NBP
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
