Wyższy koszt obsługi kredytów we frankach zmniejszy środki w dyspozycji kilkuset tysięcy zadłużonych gospodarstw domowych. Nie musi to jednak oznaczać dużego spadku dynamiki konsumpcji prywatnej i ostrzejszego, niż się to obecnie przewiduje, hamowania tempa wzrostu PKB. Chyba, że wydarzenia na rynkach tak wystraszą konsumentów, że będą oni woleli oszczędzać, niż wydawać.
Drożejący frank, to problem kilkuset tysięcy kredytobiorców w Polsce. (CC BY-NC-SA artemuestra)
Silny frank to dziś problem około pół miliona kredytobiorców. W sumie wartość kredytów w CHF wynosiła na koniec czerwca 151,8 mld zł i stanowiła większość z udzielonych przez banki kredytów mieszkaniowych (łącznie były one warte 286,4 mld zł). Dziś z oczywistych powodów obsługa tego zadłużenia jest droższa niż jeszcze kilka miesięcy temu. Od początku roku frank umocnił się względem złotego o ponad 20 proc. Najgorzej wypada jednak porównanie dzisiejszego kursu do poziomu z sierpnia 2008 roku, gdy frank kosztował ponizej 2 zł – od tamtego czasu umocnił się o ponad 90 proc.
Według wyliczeń Open Finance rata standardowego kredytu (czyli o wartości około 300 tys. zł) udzielonego w połowie 2008 roku dziś powinna wynosić niespełna 2100 zł.
– Jest to już o 35 proc. więcej niż na samym początku, a także o ponad 300 zł więcej niż jeszcze miesiąc temu, kiedy to 8 lipca kurs franka wynosił 3,24 zł – pisze Halina Kochalska w komentarzu opublikowanym na stronie Open Finance.
Wzrost kosztów obsługi długu musi przełożyć się na spadek tzw. dochodów rozporządzalnych zadłużonych gospodarstw domowych. A skoro pula pieniędzy na inne wydatki skurczy się, powinno to wywołać spadek konsumpcji prywatnej.
Drogi frank to problem zamożnych
Rzecz w tym, że problem z drożejącym frankiem dotyczy tylko niewielkiego procenta gospodarstw domowych. W Polsce mamy ich wszystkich ponad 13 mln. Zakładając, że kredyt we frankach zaciągnęło około pół miliona rodzin problem większych wydatków na jego obsługę dotyczy zaledwie 3,8 proc. gospodarstw domowych. W skali całej gospodarki spadek wydatków na cele konsumpcyjne z tego powodu nie powinien być więc istotny. Tym bardziej, że kredyty w CHF cechuje się wysoką jakością ich obsługi, co oznacza, że osoby które je zaciągnęły uzyskują wysokie dochody. Świadczy o tym ciągle niski odsetek kredytów zagrożonych w tej kategorii – na koniec czerwca wynosił on zaledwie 1,5 proc. wartości portfela.
– Biorąc pod uwagę, że kredyty te zaciągały osoby dobrze uposażone, ograniczenie konsumpcji wynikające z wyższych rat kredytowych nie powinno być znaczące. Raczej będą rosły ich oszczędności – uważa Piotr Bujak, ekonomista Raiffeisen Banku. Urszula Kryńska, ekonomistka Banku Millennium dodaje, że potwierdzeniem tezy o niewielkim wpływie na konsumpcję mogą być doświadczenia przy pierwszym uderzeniu kryzysu i osłabieniu złotego.
– Wtedy też spodziewano się osłabienia tempa spożycia indywidualnego, a nic takiego się nie stało. To prawda, że na przełomie 2008 i 2009 roku frank nie osłabił się aż tak bardzo jak dziś, ale wtedy stopy procentowe były wyższe. Dziś Bank Szwajcarii dąży do tego, by trzymiesięczny Libor wynosił zero – mówi. I przypomina, że konsumpcja z co najmniej kilkumiesięcznym opóźnieniem reaguje na tzw. szoki i ze wszystkich składowych PKB jest na nie najmniej podatna.
Analitycy mają jeszcze jeden problem z oszacowaniem skutków ostatniego umocnienia franka.
– Żeby móc cokolwiek wyliczyć kurs franka musiałby się ustabilizować przynajmniej na jakiś czas. A na razie zmienia się bardzo szybko – mówi Piotr Bujak. Według jego szacunków nie ma mowy o tym, aby w odpowiedzi na wyższe raty kredytów konsumpcja prywatna zaczęła spadać. Raczej będzie wolniej rosnąć.
– Jej roczna dynamika może być mniejsza o 0,1-0,2 pkt proc. przy założeniu, że obecna skala osłabienia złotego wobec franka utrzyma się przez dłuższy czas, czyli przynajmniej przez kilka miesięcy – uważa ekonomista.
Kiedy to może być widoczne? Na pewno nie w danych o PKB za II kwartał, które poznamy pod koniec sierpnia. Większość ekonomistów uważa, że konsumpcja utrzymała swoje tempo i wzrosła o około 4 proc. rdr. Jeśli zobaczymy jakiś wpływ drogiego franka to najpierw uwidoczni się to w danych o sprzedaży detalicznej, a w drugiej kolejności w informacji o spożyciu w trzecim kwartale.
Nastroje mogą się pogorszyć
Bezpośredni wpływ drożejącej szwajcarskiej waluty na poziom konsumpcji będzie raczej niewielki. Ostatnie zaburzenie równowagi na rynku finansowym może jednak pośrednio odbić się na stanie gospodarki, w tym na skłonności konsumentów do wydawania pieniędzy.
– Niestety biorąc pod uwagę skalę tego co się dzieje, zawirowania mogą potrwać nawet kilka miesięcy. W konsekwencji mogą pogorszyć się nastroje konsumentów i przedsiębiorstw. Firmy mogą ograniczać plany inwestycyjne i rezygnować ze zwiększania zatrudnienia, a to rykoszetem uderzyłoby w konsumpcję – mówi Piotr Bujak.
– Największym zagrożeniem dla konsumpcji są złe nastroje. Jeśli pogarszać się będzie sytuacja na rynku pracy i dołoży się do tego mocny frank, wtedy ludzie zaczną oszczędzać, a mniej wydawać – dodaje Urszula Kryńska.
Na razie nie ma sygnałów, które wskazywałyby na szybkie uspokojenie sytuacji. Według Marka Rogalskiego, analityka DM BOŚ władze monetarne największych gospodarek świata nie mają praktycznie instrumentów, którymi mogłyby stymulować wartość pieniądza na rynku.
– Stopy procentowe są tak niskie, że nie da się ich już bardziej obniżyć. Wyjściem byłoby skoordynowane luzowanie ilościowe – czyli np. skup obligacji przez największe banki centralne. Ale nie chce mi się wierzyć, żeby udało się szybko osiągnąć porozumienie w tej sprawie. Poza tym jest pytanie o skuteczność tego typu działań. Amerykański Fed prowadził dwa etapy takiego luzowania – tzw. quantitive easing. Trudno powiedzieć, żeby wspomogło to sferę realną gospodarki, za to kapitał spekulacyjny nieźle zarobił na tanim dolarze – mówi. I dodaje, że trudno liczyć też na jakiś program pomocowy ze strony administracji państw. Europa przechodzi największy w dziejach kryzys zadłużenia publicznego, podobnie jak USA, które są zmuszone wprowadzać plan oszczędnościowy.
– W pierwszej fazie kryzysu, w 2008 roku, mieliśmy przynajmniej plan Paulsona i pakiety stymulacji fiskalnych. Teraz wiadomo, że na wprowadzanie podobnych rozwiązań nie ma zbyt dużych szans – mówi.
Drożejący frank, to problem kilkuset tysięcy kredytobiorców w Polsce. (CC BY-NC-SA artemuestra)
W seriach wydawniczych Materiały i Studia NBP oraz NBP Working Papers został niedawno opublikowany raport przedstawiający wyniki najnowszych badań dotyczących mechanizmu transmisji polityki pieniężnej w Polsce. Z wielu wątków poddanych analizie wybraliśmy trzy, które streszczamy w niniejszym artykule. Rozpoczynamy od czynników wpływających na możliwie zmiany mechanizmu transmisji polityki pieniężnej. Następnie analizujemy siłę i opóźnienia, z jaką decyzje Rady Polityki Pieniężnej oddziałują na gospodarkę. W ostatniej części artykułu przyglądamy się bliżej funkcjonowaniu kanału kredytowego polityki pieniężnej w Polsce.
W ciągu ostatnich 200 lat bankowość centralna przeszła poważną ewolucję, zmieniały się jej zadania oraz reguły polityki pieniężnej. Tekst pokazuje z tej perspektywy dwa banki centralne: Bank Polski (1828–1866) oraz Bank Polski SA (1924–1939). Akcent położono na okoliczności ich powstania oraz intencje i oczekiwania projektodawców, które zdeterminowały statutowy zakres ich uprawnień. Pokazano trudne wybory odnośnie do priorytetów i gradacji celów, przed jakimi stawiała je rzeczywistość gospodarcza. Okoliczności te skłaniały do pytań o właściwe cele i zasady funkcjonowania banków centralnych, tworzyły przestrzeń dla ścierania się koncepcji swoistego bankowego wariabilizmu i statyzmu.
Oczekiwaniom inflacyjnym gospodarstw domowych zazwyczaj nie poświęca się zbytniej uwagi przy monitorowaniu i prognozowaniu inflacji, częściowo dlatego, że wykazano, iż mediana ich oczekiwań ma mniejszą moc predykcyjną niż oczekiwania innych podmiotów. Niniejszy artykuł ma na celu dowieść, że zmiany w rozkładzie oczekiwań inflacyjnych gospodarstw domowych są istotne dla prognozowania inflacji w najbliższym czasie i oferują dodatkowe informacje w porównaniu z miernikami rynkowymi i oczekiwaniami prognostów. Sugeruje to, że oczekiwania inflacyjne gospodarstw domowych powinny odgrywać większą rolę w monitorowaniu inflacji, a w konsekwencji w kształtowaniu polityki pieniężnej.
O obronie gotówki jako ważnego środka płatniczego w obrocie gospodarczym i roli państwa w tej wojnie mówił w rozmowie z „Obserwatorem Finansowym“ Rafał Górski, prezes Instytutu Spraw Obywatelskich.
Marketing miejsc długo uchodził za luksusowy dodatek – „ładne hasła i logotypy”. Dziś to narzędzie zniuansowanej rywalizacji o mieszkańców, inwestorów i turystów – mówi dr Jarosław Górski, adiunkt na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW.
Potrzebny jest nowy sposób myślenia o ekonomii politycznej, który odrzuca dychotomię „rynek kontra rząd”, zastępując ją wizją dotyczącą tego, w jaki sposób przedsiębiorczy liderzy mogą wykorzystać siłę rynków do osiągania celów politycznych i społecznych – przekonuje Chris Hughes w książce „Marketcrafters”.
W połowie maja najnowsza odsłona trwającego wiele lat handlowego sporu amerykańsko-chińskiego przygasła, choć konflikt będzie się tlił. Wszystko paradoksalnie za sprawą bomby informacyjnej, którą rzucił w media społecznościowe Donald Trump. Stany Zjednoczone postanowiły nałożyć gigantyczne – na poziomie 145% – cła na towary importowane z Państwa Środka. A ponieważ akcja wywołuje reakcję, Chiny nie pozostały dłużne i podwyższyły stawki chroniące własny rynek do poziomu 125%. Brzmi jak dobry news, ale to ślepa uliczka.
Trudno znaleźć na gospodarczej mapie świata państwo, które nie miałoby jakiegoś długu. Istnieją jednak takie, które są zadłużone bardziej i takie, których dług jest mniejszy. Szczególne miejsce na tej liście zajmuje Japonia. Na czym polega fenomen Kraju Kwitnącej Wiśni, jeśli chodzi o zadłużenie i dlaczego jest to ciekawe zjawisko dla analizy ekonomicznej?
Sztuczna inteligencja dramatycznie przyśpieszy polaryzację rynku pracy – ostrzegał podczas 8. Spotkania Noblistów w dziedzinie nauk ekonomicznych w Lindau Simon Johnson, ale Christopher A. Pissarides polemizował, że „będziemy mieli niedobór pracowników, a nie nadmiar”.
Światowe bezpieczeństwo kosztuje coraz więcej, a kolejne państwa przeznaczają rekordowe kwoty na wojsko i modernizację armii. To zjawisko, które nie omija również Polski, a jego konsekwencje gospodarcze, polityczne i społeczne są ogromne. Najnowsze wydanie kwartalnika „Obserwator Finansowy” — od dziś dostępne w kioskach — rzuca światło na te tematy.
Kraj byłego bloku wschodniego, który – podobnie jak my – zaczął dynamicznie się rozwijać po upadku komunizmu to Rumunia. Dziś ma apetyt na znacznie więcej, ale czy wystarczy jej sił i ambicji, by sięgnąć po więcej?
Sztuczna inteligencja może nie tylko przejąć wiele zadań wykonywanych przez ludzi, ale też radykalnie zmienić fundamenty globalnego ładu. W optymistycznym scenariuszu oznaczać to może „w pełni zautomatyzowany luksusowy komunizm”. Jednak jeszcze bardziej prawdopodobne są mroczne wizje: podział ludzkości na kasty, neokolonializm technologiczny, ekstremalne nierówności czy cyfrowe dyktatury zarządzane przez ogólną sztuczną inteligencję. Utopia może łatwo przerodzić się w dystopię – przestrzega prof. Jakub Growiec, doradca ekonomiczny w Departamencie Analiz i Badań Ekonomicznych NBP i wykładowca SGH.
Unia Europejska jako pierwsza na świecie wdrożyła kompleksowe przepisy regulujące sztuczną inteligencję. Czy AI Act wystarczy, by zapewnić bezpieczeństwo obywatelom, a jednocześnie nie zahamować innowacji? – Na pewno to dobry krok, ale wciąż brakuje nam technologicznego przywództwa – mówi dr Michał Nowakowski, radca prawny i ekspert ds. etyki AI.
O obronie gotówki jako ważnego środka płatniczego w obrocie gospodarczym i roli państwa w tej wojnie mówił w rozmowie z „Obserwatorem Finansowym“ Rafał Górski, prezes Instytutu Spraw Obywatelskich.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Rosnące napięcia geopolityczne, demontaż globalnych łańcuchów dostaw, protekcjonizm, wojny handlowe i ekspansja sztucznej inteligencji coraz mocniej kształtują nowy, wielobiegunowy ład gospodarczy. Najnowszy numer kwartalnika Narodowego Banku Polskiego stawia pytania o przyszłość światowej gospodarki.
