Narodowy Bank Polski (©NBP)
Bezprecedensowym wyzwaniem dla polityki gospodarczej w 2020 roku stał się wybuch pandemii. W warunkach całkowitej niepewności władze gospodarcze wielu krajów podejmowały decyzje dotyczące odpowiedniej reakcji na nagły kryzys. Dynamika zdarzeń była duża, niewiele było wiadomo ex ante, a skutki – trudne do przewidzenia. Jednocześnie szybkie podjęcie adekwatnych działań było kluczowe dla ograniczenia kosztów gospodarczych ponoszonych przez gospodarstwa domowe i firmy w następstwie pandemicznego szoku.
Według „CFI.co„, Narodowy Bank Polski (NBP) właściwie zdiagnozował sytuację i ryzyka związane z nową sytuacją. Mimo braku danych, które są zawsze opóźnione i w warunkach ogromnej niepewności dotyczącej przebiegu pandemii i jej skutków ekonomicznych, NBP podjął szybkie, zdecydowane i szeroko zakrojone działania w celu złagodzenia warunków finansowych w gospodarce.
„NBP pod kierownictwem prof. Adama Glapińskiego zareagował na pandemię w szybki sposób, zabezpieczając polską gospodarkę przed najgorszym scenariuszem głębokiej recesji i wysokiego bezrobocia” – napisał magazyn „CFI.co” w uzasadnieniu nagrody. Kapituła nagrody doceniła nie tylko sukcesy NBP w łagodzeniu skutków ekonomicznych pandemii dla polskich przedsiębiorstw i gospodarstw domowych, ale także zdolność banku do osiągania – nawet w tak wymagających uwarunkowaniach – dobrych rezultatów w innych obszarach działalności. „W 2020 roku NBP wypracował zysk w wysokości 2,5 mld dolarów – z czego 95 proc. zasiliło budżet państwa” – przypomniał magazyn „CFI.co”.
W uzasadnieniu można też przeczytać, że NBP był pierwszym z banków regionu Europy Środkowo-Wschodniej, który zasygnalizował cięcia stóp procentowych. Podjął także dodatkowe kroki zapewniające niezakłócone funkcjonowanie sektora bankowego i obniżające koszt obsługi i pozyskiwania finasowania dla wszystkich sektorów gospodarki.
Zestaw podjętych przez NBP działań objął trzykrotne obniżenie stóp procentowych, w tym stopy referencyjnej o 140 punktów bazowych do 0,1 proc., uruchomienie skupu obligacji skarbowych oraz obligacji gwarantowanych przez Skarb Państwa na rynku wtórnym, obniżenie stopy rezerwy obowiązkowej z 3,5 proc. do 0,5 proc. oraz zaoferowanie kredytu wekslowego zapewniającego możliwość refinansowania kredytów dla przedsiębiorstw. Reakcja NBP była zdecydowana, ale także dostosowana do warunków podwyższonej niepewności: uruchomiony program skupu aktywów został zaprojektowany w taki sposób, by zapewniać bankowi centralnemu znaczną elastyczność i możliwość reakcji na zmieniające się uwarunkowania. W tym celu NBP nie ogłaszał ex ante skali i czasu trwania skupu i uzależnił jego przebieg od kształtowania się warunków rynkowych. NBP zdecydował się także podjąć interwencję na rynku walutowym w celu wzmocnienia oddziaływania poluzowania polityki pieniężnej na gospodarkę.
Wcześniej instytucje takie jak Bank Światowy, Międzynarodowy Fundusz Walutowy oraz OECD uznały, że reakcja NBP na kryzys pandemiczny była nie tylko szybka i zdecydowana, ale też skuteczna. Przyczyniła się do wyraźnego obniżenia oprocentowania kredytów, generując istotne oszczędności dla zadłużonych gospodarstw domowych i przedsiębiorstw i wspierając w ten sposób ich sytuację finansową w tym trudnym okresie. Działania banku centralnego zapewniły stabilną sytuację na rynku obligacji skarbowych, umożliwiając realizację działań antykryzysowych rządu bez nadmiernego wzrostu ich kosztów dla podatnika.
O reakcjach instytucji światowych na działania NBP pisał również Obserwator Finansowy:
Bank Światowy, główna ekonomistka na region Europy i Azji Centralnej, Asli Asli Demirgüç-Kunt: „Reakcja Narodowego Banku Polskiego była szybka, stanowcza i skuteczna w ograniczaniu szkód gospodarczych wywołanych pandemią. W perspektywie krótkoterminowej, zważywszy na drugą falę pandemii, niezwykle istotne jest zapewnienie odpowiedniej płynności w gospodarce”.
Międzynarodowy Fundusz Walutowy, szef misji MFW na Polskę, Alfredo Cuevas: „Reakcja NBP na wyzwania pandemii była nie tylko szybka i stanowcza, ale również wniosła innowacyjne elementy do dotychczasowych ram strategicznych. W obliczu krytycznej sytuacji, która dotyczyła popytu i podaży w gospodarce realnej, NBP właściwie poprowadził akomodacyjny kurs polityki pieniężnej poprzez obniżenie stopy procentowej banku centralnego do 0,1 proc. Ponadto NBP uruchomił program skupu aktywów (PSA) w celu zapewnienia stabilności krajowego rynku obligacji, będącego podstawowym elementem mechanizmu transmisji polityki pieniężnej”.
Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, główna ekonomistka, Beata Javorcik: „Szybka i zdecydowana polityka luzowania pieniężnego prowadzona przez Narodowy Bank Polski, jak również program skupu aktywów, pomogły zmniejszyć negatywne skutki pandemii na polską gospodarkę. Świadczy to o tym, ze polski bank centralny dobrze wykorzystał doświadczenia innych banków centralnych z okresu globalnego kryzysu finansowego. Działania NBP zostały bardzo pozytywnie ocenione przez MFW w czasie ostatniej konsultacji, która miała miejsce w lutym br.”.
Zgodnie z tymi opiniami NBP miał istotny wkład w złagodzenie gospodarczych skutków pandemii. Mimo zaostrzonego reżimu sanitarnego i wprowadzanych okresowo ograniczeń działalności wybranych sektorów gospodarki, udało się uniknąć istotnego pogorszenia sytuacji finansowej sektora przedsiębiorstw. Stopa bezrobocia w Polsce jest obecnie najniższa w całej UE. Polska gospodarka przechodzi przez kryzys pandemiczny znacznie łagodniej niż wiele innych gospodarek: spadek realnego PKB w 2020 r. wyniósł 2,7 proc. wobec średniego spadku o 6,2 proc. w UE.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
