Nowe prawidłowości w transferze zysków za granicę

Transfer zysków jest znacznie bardziej wrażliwy na zmiany stawek w krajach, w których są one niższe od światowej średniej, a mniej wrażliwy w krajach o stawkach zbliżonych do średniej. Wynika stąd, że aby strategia minimum podatkowego skutecznie ograniczała transfer zysków, należałoby zmniejszyć różnice stawek podatkowych.
Nowe prawidłowości w transferze zysków za granicę

Envato

Uwagę mediów i opinii publicznej przykuła ostatnio na nowo kwestia międzynarodowego opodatkowania przedsiębiorstw wielonarodowych (tzw. multinational enterprises, MNE). Stało się to za sprawą posiedzenia ministrów finansów państw G7 w Londynie 4 i 5 czerwca 2021 r., na którym zobowiązano się do ustanowienia globalnego minimum podatku od osób prawnych (CIT) w wysokości co najmniej 15 proc. Miałoby ono obowiązywać w każdym kraju, w którym dana korporacja prowadzi działalność (zasada country-by-country).

Negocjacje w sprawie reformy międzynarodowych regulacji w zakresie podatku od osób prawnych, w tym wprowadzenia minimum podatkowego, trwają już od jakiegoś czasu na forum OECD Inclusive Framework (OECD 2020). Nowością w komunikacie G7 jest jednak, między innymi, wskazanie konkretnej stawki – co najmniej 15 proc.– według której należy opodatkować korporacje wielonarodowe. W kategoriach politycznych, wielkim krokiem na drodze do wdrożenia omawianej reformy byłoby zawarcie takiego porozumienia na szczeblu G20.

Transfer zysków za granicę to zjawisko, które prowokuje częste w debacie publicznej stwierdzenie, że korporacje wielonarodowe „nie płacą tyle, ile powinny” i któremu społeczność międzynarodowa stara się zaradzić, rozważając reformy podobne do opisanych powyżej. W skrócie, transfer zysków polega na przenoszeniu zysków przez MNE z krajów o wysokim opodatkowaniu do krajów o opodatkowaniu niskim, w celu zmniejszenia globalnych obciążeń podatkowych i przy wykorzystaniu luk w odnośnych przepisach. Występowanie różnic poziomu stawek podatkowych między krajami stanowi główną zachętę do przenoszenia zysków. Można się zatem spodziewać, że ustanowienie minimalnego poziomu opodatkowania przedsiębiorstw skutecznie ograniczy to zjawisko.

Przeprowadzono już liczne badania wpływu zmian w różnicach stawek podatku CIT między krajami na transfer zysków przez korporacje wielonarodowe. Stwierdzono, że jeśli dany kraj zwiększa opodatkowanie osób prawnych o jeden punkt procentowy w stosunku do innych krajów, MNE zmniejszają zyski deklarowane w tym kraju o około 1 proc., przenosząc je do innych krajów o niższym opodatkowaniu.

W badaniach zakładano jednak, że reakcja korporacji wielonarodowych na zmiany stawek CIT jest niezmienna niezależnie od tego, czy zmiana stawki miała miejsce w kraju o wysokim czy niskim poziomie podatków. Tylko w jednym badaniu próbuje się dodatkowo ustalić, czy reakcja MNE na zmianę stawek podatkowych jest silniejsza w krajach o niskich podatkach – teza w dużym stopniu potwierdzona przez badanie.

W związku z inicjatywą OECD na rzecz zapobiegania erozji bazy podatkowej i przenoszeniu zysków (base erosion and profit shifting), badacze problemu uzyskali ostatnio dostęp do nowych, kompleksowych danych na temat globalnej aktywności korporacji wielonarodowych. Pochodzą one ze sprawozdań finansowych tzw. country-by-country reports, w których dane prezentowane są w podziale na poszczególne kraje prowadzenia działalności. Sprawozdania takie od 2018 r. MNE składają do organów podatkowych w poszczególnych krajach. To nowe źródło informacji wypełnia lukę w dotychczasowych zbiorach danych o aktywności korporacji wielonarodowych, uwzględnia bowiem informacje o zyskach zgłaszanych w rajach podatkowych. Daje tym samym pełen obraz działalności MNE we wszystkich krajach, w których mają one siedzibę i w których prowadzą działalność. Dotychczas nie przeprowadzono natomiast analizy globalnego przenoszenia zysków z wykorzystaniem country-by-country reports, składanych przez przedsiębiorstwa wielonarodowe o różnej przynależności państwowej.

Cyfrowy podatek kością niezgody w OECD

W nowej pracy wykorzystujemy mikrodane z globalnych sprawozdań country by country w celu analizy poziomu transferu zysków w korporacjach wielonarodowych w zależności od różnic w stawkach podatkowych. Stwierdzamy, że w odniesieniu do opisywanej reakcji (tj. przenoszenia 1 proc. zysków) przedsiębiorstwa wielonarodowe wykazują ośmiokrotnie większą wrażliwość na zmiany stawek w krajach, w których są one wyraźnie niższe od średniej światowej oraz o 60 proc. mniejszą wrażliwość w krajach o stawkach zbliżonych do średniej.

W odniesieniu do opisywanej reakcji (tj. przenoszenia 1 proc. zysków) przedsiębiorstwa wielonarodowe wykazują ośmiokrotnie większą wrażliwość na zmiany stawek w krajach, w których są one wyraźnie niższe od średniej światowej oraz o 60 proc. mniejszą wrażliwość w krajach o stawkach zbliżonych do średniej.

Innymi słowy, gdyby państwo, w którym stawka podatkowa jest znacznie niższa od globalnej średniej podniosło ją o jeden punkt procentowy, zyski raportowane w tym kraju przez MNE zmniejszyłyby się o niemal 6 proc. (a nie o 1 proc.). Gdyby natomiast kraj o opodatkowaniu bliskim średniej światowej zdecydował się je obniżyć w celu poprawy konkurencyjności, przypływ zysków przedsiębiorstw wielonarodowych byłby znikomy.

Taki scenariusz wiąże się z dość wysoką koncentracją transferu zysków w kilku krajach. Stwierdzono bowiem, że aż 80 proc. ogółu szacowanych transferów zysków przypada na siedem jurysdykcji pochodzenia i osiem jurysdykcji przeznaczenia.

Przeniesione zyski stanowią większą część łącznych zysków w ujęciu nieliniowym w porównaniu z ujęciem liniowym w przypadku krajów o stawce CIT bardzo odbiegającej od wartości średniej – czy to niższej, czy wyższej. W przypadku krajów, w których stawka podatku jest bliższa wartości średniej ujęcie liniowe skutkuje wyższym udziałem przeniesionych zysków w porównaniu z ujęciem nieliniowym. Potwierdza to tezę, że stosowane do tej pory podejście liniowe zaniża względną skalę zjawiska przenoszenia zysków w krajach, w których różnice stawek podatku dochodowego od osób prawnych znacznie odbiegają od średniej, a zarazem przeszacowuje skalę tego zjawiska w krajach, w których stawka podatku dochodowego od osób prawnych jest bliższa wartości średniej.

Ta nieliniowa reakcja na różnice w stawkach podatkowych sugeruje, że kraje o niskich stawkach podatkowych nie mają szczególnych powodów do ich podwyższania, ponieważ prowadziłoby to do redukcji ich bazy podatkowej: możemy niejako uznać takie państwo za „więźnia” swojej niskiej stawki podatkowej. Tymczasem kraje o stawce CIT zbliżonej do średniej światowej nie skorzystałyby na obniżeniu stawki, ponieważ ich podatkowa atrakcyjność pozostałaby dość ograniczona. Tak więc wszelkie próby konkurencji podatkowej między krajami o wysokim opodatkowaniu byłyby kompletnie chybione.

Unikanie podatków i imperatyw wzrostu

W badaniu stwierdzamy również, że skala zjawiska przenoszenia zysków rośnie wraz z wielkością korporacji (choć w malejącym stopniu). Sugeruje to, że przenoszenie zysków przez korporacje wielonarodowe pociąga za sobą pewne koszty stałe, które zwracają się dopiero przy pewnej skali przedsiębiorstwa. Tezę o istnieniu kosztów stałych przy przenoszenia zysków postawiono także w innych badaniach.

Skala zjawiska przenoszenia zysków rośnie wraz z wielkością korporacji (choć w malejącym stopniu).

Ponadto obserwujemy odmienne tendencje w przenoszeniu zysków wśród korporacji międzynarodowych mających siedzibę w Europie, w Amerykach oraz w Azji i Oceanii.

Jeśli chodzi o implikacje powyższych obserwacji dla polityki publicznej, nieliniowa reakcja przenoszenia zysków na różnice w stawkach podatkowych sugeruje – zwłaszcza biorąc pod uwagę, że zyski mogą trafiać do niewielkiej liczby krajów, w których zresztą reakcja zysków na zmiany stawek podatkowych jest najsilniejsza – że polityka mająca na celu zagwarantowanie minimum podatkowego może być skuteczna w ograniczaniu tego zjawiska, ponieważ skutkowałaby zmniejszeniem różnic w stawkach podatkowych.

 

Paolo Acciari
Szef działu, Ministerstwo Gospodarki i Finansów Włoch

Barbara Bratta
Ekonomistka podatkowa, Ministerstwo Gospodarki i Finansów Włoch

Vera Santomartino
Urzędniczka podatkowa, Ministerstwo Gospodarki i Finansów Włoch

 

Artykuł ukazał się w wersji oryginalnej na platformie VoxEU, tam też dostępne są przypisy i bibliografia.

Envato

Tagi