Pandemia wywróciła do góry nogami życie i źródła utrzymania ludzi na całym świecie. Jednak jednym z jasnych punktów COVID-19 jest ewolucja poziomów przekazów pieniężnych do krajów rozwijających się. Pomimo przewidywanego znacznego załamania tych przepływów w pierwszych miesiącach pandemii, poziom przekazów pieniężnych do krajów rozwijających się okazał się dość stabilny, co pozwoliło na zapewnienie bardzo potrzebnego finansowania zewnętrznego i wsparcia dla gospodarstw domowych o niskich dochodach.
Po początkowym znaczącym spadku dynamiki przekazów pieniężnych nastąpiło niezwykłe odbicie w kształcie litery V; ogólnie w większości krajów pod koniec roku 2020 zanotowano dość wysoki poziom wzrostu przekazów, tak jak to widać na wykresie. Jest to zaskakujące, ponieważ wydaje się, że dynamika przekazów pieniężnych do krajów rozwijających się podczas obecnej pandemii była znacznie wyższa niż w trakcie globalnego kryzysu finansowego, mimo że recesja w głównych krajach przyjmujących migrantów była znacznie głębsza niż w trakcie tamtego kryzysu. Miało to zbawienny wpływ na stabilizację gospodarek rozwijających się, zwłaszcza w obliczu znacznego spadku innych przepływów finansowania zewnętrznego, takich jak bezpośrednie inwestycje zagraniczne, a także faktu, że oficjalna pomoc rozwojowa nie nadążała za potrzebami finansowymi poszczególnych krajów.
Dynamika przekazów pieniężnych do krajów rozwijających się podczas obecnej pandemii była znacznie wyższa niż w trakcie globalnego kryzysu finansowego, mimo że recesja w głównych krajach przyjmujących migrantów była znacznie głębsza niż w trakcie tamtego kryzysu.
W naszej nowej pracy wykorzystującej zestaw danych o wysokiej częstotliwości z wielu państw badamy czynniki, które mogą wyjaśniać stabilny poziom przekazów pieniężnych na całym świecie. Lepsze zrozumienie tego, w jaki sposób różne czynniki wpłynęły na poziom przekazów pieniężnych podczas pandemii może pomóc władzom w opracowaniu odpowiedniej polityki publicznej w obliczu dalszego negatywnego oddziaływania pandemii, zwłaszcza w krajach rozwijających się.
Po uwzględnieniu wpływu aktywności gospodarczej i innych czynników (takich jak środki ograniczające rozprzestrzenianie się wirusa) obserwowana jest pozytywna reakcja poziomu przekazów pieniężnych na wskaźniki infekcji COVID-19 w krajach ojczystych migrantów. Innymi słowy, dane pokazują, że gdy wskaźniki infekcji COVID-19 rosły, w kolejnych miesiącach migranci wysyłali więcej pieniędzy do krajów pochodzenia, aby wesprzeć w ten sposób członków swoich rodzin.
Wskazuje to na kluczową rolę przekazów pieniężnych jako automatycznego stabilizatora produkcji i konsumpcji w krajach ojczystych migrantów. Warto podkreślić, że działo się tak w czasie, gdy kraje przyjmujące migrantów same znalazły się w trudnej sytuacji, a wielu migrantów doświadczało niepewności zatrudnienia i trudności ekonomicznych. Wydaje się, że negatywne oddziaływanie recesji i restrykcji pandemicznych w krajach przyjmujących migrantów – które w normalnych okolicznościach generowałoby presję na spadek poziomu przekazów pieniężnych – zostało w tym wypadku z naddatkiem skompensowane przez bardziej intensywne wysiłki migrantów na rzecz wsparcia swoich rodzin w krajach pochodzenia. Jest to szczególnie istotne w kontekście znacznego opóźnienia procesu szczepień przeciwko COVID-19 w krajach rozwijających się w porównaniu z gospodarkami rozwiniętymi, które czyni te państwa szczególnie podatnymi na wzrost wskaźników infekcji COVID-19 w przyszłości.
Analiza pokazuje ponadto, że bodźce fiskalne w krajach goszczących migrantów, w tym w szczególności ich rola w zakresie stabilizacji poziomu produkcji, sprzyjały przepływom przekazów pieniężnych, kiedy w kraju ojczystym migrantów następował wzrost liczby infekcji. W ten sposób dokumentujemy pozytywne efekty uboczne (ang. spillovers) bezprecedensowego wsparcia fiskalnego w gospodarkach rozwiniętych odczuwane przez kraje wschodzące i rozwijające się.
Znajdujemy również dowody na to, że ograniczona mobilność transgraniczna częściowo przyczyniła się do wzrostu wartości przekazów pieniężnych wysyłanych kanałami oficjalnymi. Dowody anegdotyczne sugerują, że przed wybuchem pandemii COVID-19 znaczne kwoty przekazów od migrantów do ich rodzin wysyłane były kanałami nieformalnymi, takimi jak hawala lub hundi lub przewożone w gotówce przez osoby podróżujące. W trakcie pandemii niektórzy badacze wysunęli hipotezę, że migranci wysyłają więcej pieniędzy kanałami oficjalnymi z powodu ograniczeń w podróżowaniu. W naszej pracy do zbadania tej hipotezy wykorzystujemy dane dotyczące przylotów i stwierdzamy, że niższe liczby przylotów są rzeczywiście powiązane ze wzrostem poziomu oficjalnych przekazów pieniężnych (po uwzględnieniu innych czynników, które wpływają na poziom przekazów).
Stwierdzamy wreszcie, że bardziej rygorystyczne środki zapobiegania rozprzestrzenianiu się wirusa w krajach, z których wysyłane są przekazy i tych, do których przekazy są wysyłane, mają niezamierzoną konsekwencję w postaci obniżenia poziomu przekazów (przy założeniu, że pozostałe czynniki pozostają bez zmian). Nie jest to zaskakujące, ponieważ rozwiązania takie jak lockdowny mogą zakłócać funkcjonowanie usług bankowych i przekazów pieniężnych oraz ograniczać mieszkańcom dostęp do takich usług.
W sytuacji, gdy poszczególne kraje w dalszym ciągu walczą z nowymi wariantami wirusa, wprowadzając blokady, władze powinny zapewnić, że gospodarstwa domowe potrzebujące wsparcia finansowego będą mogły w dalszym ciągu otrzymywać przekazy i mieć dostęp do otrzymanych środków pieniężnych. W tym zakresie pomocne mogłoby być uwzględnienie usług przekazów pieniężnych na listach podstawowych usług, które pozostają otwarte w przypadku blokady gospodarki. Wiele krajów z powodzeniem wykorzystało również technologie cyfrowe w celu ułatwienia przepływu przekazów pieniężnych podczas kryzysu związanego z pandemią COVID-19.
Obecnie kluczowe znaczenie ma to, czy migranci będą w dalszym ciągu w stanie wysyłać pieniądze swoim rodzinom, utrzymując w ten sposób wysoki poziom przekazów.
Walka z pandemią wciąż trwa, a przekazy pieniężne zapewniły wielu osobom bardzo potrzebną pomoc w przetrwaniu tego trudnego okresu. W kryzysowej sytuacji migranci zintensyfikowali wysiłki i stanęli na wysokości zadania: wspierając w potrzebie swoje rodziny w krajach pochodzenia i pracując w krajach przyjmujących na kluczowych stanowiskach, często wymagających intensywnych kontaktów społecznych i stanowiących zagrożenie dla ich własnego zdrowia. Obecnie kluczowe znaczenie ma to, czy migranci będą w dalszym ciągu w stanie wysyłać pieniądze swoim rodzinom, utrzymując w ten sposób wysoki poziom przekazów.
Ponieważ pandemia nadal sieje spustoszenie na całym świecie, konieczne będzie wdrażanie przyjaznych dla migrantów rozwiązań w zakresie polityki publicznej, zarówno w krajach pochodzenia, jak i krajach przyjmujących. Biorąc pod uwagę fakt, że znaczna część przekazów pieniężnych kierowana jest do gospodarstw domowych o niskich dochodach, wspieranie stabilnego poziomu międzynarodowych przekazów pieniężnych jest skutecznym sposobem, aby uniknąć popadania przez gospodarstwa domowe w ubóstwo w trakcie obecnej pandemii i związanego z tym zaprzepaszczenia postępu osiągniętego w czasie ostatnich dziesięcioleci.
Kangni Kpodar
Zastępca Szefa Jednostki, Departament Strategii, Polityki i Kontroli, Międzynarodowy Fundusz Walutowy; Starszy pracownik naukowy, Foundation for Studies and Research on International Development
Montfort Mlachila
Zastępca Dyrektora, Departament Rynków Pieniężnych i Kapitałowych, Międzynarodowy Fundusz Walutowy
Saad Quayyum
Ekonomista, Międzynarodowy Fundusz Walutowy
Vigninou Gammadigbe
Badacz, Bank Centralny Państw Afryki Zachodniej
Artykuł ukazał się w wersji oryginalnej na platformie VoxEU, tam też dostępne są przypisy i bibliografia.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
