(©PAP)
W artykule zasugerowano dwa sposoby, w jaki firmy mogą reagować na podwyżkę płacy minimalnej: część może przeprowadzić reformy w celu zwiększenia wydajności w odpowiedzi na podwyżkę, podczas gdy inne, mniej wydajne firmy mogą wypaść z rynku.
Argument, że podwyżki płac minimalnych przynoszą wzrost wydajności, zyskuje na popularności w Japonii (Atkinson 2019a). Czy zwiększenie płacy minimalnej rzeczywiście prowadzi do wzrostu produktywności?
Atkinson (2019a), były analityk Goldman Sachs, twierdzi, że podwyżki płac minimalnych przynoszą wzrost wydajności. Nawiązuje on do wyników niedawnych badań w Wielkiej Brytanii (Rizov i in. 2016), które cieszą się zainteresowaniem decydentów w Japonii. Atkinson uważa, że ważnym czynnikiem tłumaczącym stagnację produktywności w Japonii jest jakość zespołów kierowniczych przedsiębiorstw. U podstaw argumentacji Atkinsona leży pytanie, w jaki sposób przy pomocy inicjatyw politycznych można skłonić zespoły kierownicze do podjęcia koniecznych działań w warunkach, w których nie sprawdza się cykl wzrostu wydajności prowadzący do wzrostu płac. Atkinson podkreśla odwrócenie biegu tej kolistej przyczynowości i dochodzi do wniosku, że należy podnieść płacę minimalną, aby zmusić zespoły kierownicze do przeprowadzenia reform, które są niezbędne do zwiększenia wydajności.
Główne punkty wywodu Atkinsona na rzecz odwrócenia tej pętli przyczynowości możemy wyjaśnić, wykorzystując strategię opartą na zachętach. Jednym z możliwych sposobów opracowania polityki wzrostu płac jest stworzenie programu, w ramach którego firmy, które podnoszą płace, traktowane są preferencyjne. W tym przypadku rząd stawia pewien warunek i nagradza przedsiębiorstwa, które podejmą działania z nim zgodne. Podejście to zastosowano w Japonii w promowaniu wzrostu płac wspieranego przez wzrost wydajności. Problem jednak polega w tym wypadku na tym, że jeśli przedsiębiorstwa nie podejmą działań w odpowiedzi na tę politykę, status quo nie zmienia się wcale.
Jeżeli kierownictwu firmy pozostawi się swobodę działania, nic się nie zmieni, a to zmniejsza perspektywy wzrostu.
Z drugiej strony rząd może zażądać, aby przedsiębiorstwa podnosiły płace. Takie „żądanie” nie stanowi szczególnie istotnej zachęty dla przedsiębiorstw, nie jest też prawnie wiążące, a więc zakłada się, że ma ono jedynie ograniczony wpływ na wzrost płac. Ostatecznie argument Atkinsona wydaje się być taki, że jeżeli kierownictwu firmy pozostawi się swobodę działania, nic się nie zmieni, a to zmniejsza perspektywy wzrostu.
Podwyżka płacy minimalnej kojarzy się z nałożeniem kary, szczególnie w przypadku firm, które wypłacają pracownikom wyłącznie niskie wynagrodzenia. Taka strategia ma na celu zachęcenie mniej produktywnych firm do zwiększenia wydajności, aby znalazły one środki na dodatkowe wynagrodzenia. W sposób naturalny można oczekiwać, że podwyżka płacy minimalnej będzie miała silne skutki uboczne, a zatem pożądane jest, aby decydenci polityczni uważnie analizowali sytuację i korzystali jednocześnie ze specjalistycznej wiedzy w odpowiednich dziedzinach.
Należy najpierw przedstawić potencjalne mechanizmy, które mogą wyjaśnić, w jaki sposób podwyżka płacy minimalnej może doprowadzić do zwiększenia wydajności pracy.
Omawiając wpływ podwyżki płacy minimalnej na wydajność, musimy rozważyć, czy rośnie ona na poziomie poszczególnych przedsiębiorstw, na poziomie całej japońskiej gospodarki, czy też na obu poziomach.
Jeśli poszczególne firmy przeprowadzą reformy mające na celu zwiększenie wydajności pracy w reakcji na podwyżkę płacy minimalnej, obserwowany będzie efekt zwiększenia produktywności w skali makro. Z drugiej strony, jeśli podwyżka płacy minimalnej doprowadzi jedynie do wypchnięcia z rynku mniej wydajnych przedsiębiorstw, efekt wzrostu wydajności nie wystąpi, ponieważ podwyżka nie doprowadzi do wzrostu wydajności poszczególnych przedsiębiorstw.
Ważną kwestią jest status zatrudnienia pracowników wcześniej zatrudnionych przez firmy wypchnięte z rynku. Jeśli w wysokowydajnych firmach powstają nowe miejsca pracy w związku ze zmianami na rynku wywołanymi upadłością mniej wydajnych firm, można powiedzieć, że nastąpiła pożądana realokacja zasobów. Dlatego kluczowe znaczenie ma to, czy pracownicy, którzy stracili pracę w mniej wydajnych firmach, są zatrudniani na nowe stanowiska w firmach bardziej wydajnych, czy też nie.
Melitz (2003), w ramach teorii ekonomicznej dotyczącej wyboru mniej wydajnych firm, jak w opisywanej tutaj sytuacji, przedstawia ważne implikacje polityczne w dziedzinie handlu międzynarodowego. Przeanalizował on skutki selekcji spowodowanej liberalizacją handlu, stosując podejście uwzględniające heterogeniczność w produktywności przedsiębiorstw. Ponieważ wysokowydajne przedsiębiorstwa zagraniczne wchodzą na rynek krajowy po liberalizacji handlu, przedsiębiorstwa mniej wydajne, które były w stanie konkurować jedynie na poziomie krajowym, są zmuszone do wyjścia z rynku ze względu na ujemne zyski. Ponieważ jednak wysokowydajne przedsiębiorstwa krajowe mogą następnie zwiększyć swoją produkcję poprzez eksport w wyniku liberalizacji handlu, pracownicy, którzy stracili pracę, mogą zostać wchłonięci. Przesunięcie zasobów z przedsiębiorstw mniej wydajnych do wysoko wydajnych w wyniku takiej selekcji zwiększa dobrobyt gospodarczy.
Chociaż oczekuje się, że mniej wydajne przedsiębiorstwa, które nie mogą osiągnąć progu płacy minimalnej, zostaną usunięte z rynku, jest mało prawdopodobne, że przedsiębiorstwa, które są już wysoce wydajne, natychmiast zwiększą wielkość produkcji i zatrudnienie. Debatując nad polityką, należy dokładnie zbadać, czy mechanizm selekcji prowadzi do osiągnięcia efektywnej struktury produkcji poprzez relokację zasobów z przedsiębiorstw mniej wydajnych do wysokowydajnych.
Ponadto w związku z wyższym poziomem płacy minimalnej można oczekiwać, że w krótkiej perspektywie zyski przedsiębiorstw spadną. Rzeczywisty wpływ podwyżki płacy minimalnej na wydajność będzie różny w zależności od kraju i przedsiębiorstwa.
Ponieważ zwiększenie wydajności jest najważniejszym wyzwaniem japońskiej gospodarki, uważam, że podnoszenie kwalifikacji poszczególnych pracowników jest tu szczególnie ważne. Jeżeli jednak firmy nie zaoferują wynagrodzeń proporcjonalnych do umiejętności personelu, nie będą w stanie przyciągnąć wykwalifikowanych pracowników ani zachęcić ich do inwestowania w zwiększanie własnego kapitału ludzkiego. Firmy starają się zmienić tradycyjne japońskie praktyki zatrudnienia – takie jak zatrudnienie na całe życie, wynagrodzenie oparte na stażu pracy i masowe zatrudnianie nowych absolwentów – w drastycznie zmieniającym się otoczeniu biznesowym.
Keisuke Kondo – Fellow, RIETI; Junior Research Fellow at RIEB, Kobe University
W ostatnich miesiącach ceny ropy naftowej utrzymywały się w relatywnie wąskim przedziale wahań. Główne czynniki wpływające na rynek tego strategicznego surowca to eskalacja działań wojennych w kilku regionach świata oraz polityka krajów OPEC.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
