Polska pomaga, ale słabo

W 2006 r. Polska została uznana przez Bank Światowy za kraj "Graduation from Borrowing Countries" czyli taki, który już nie musi korzystać z pożyczek, bo jest wystarczająco bogaty. To tzw. „absolwent kredytowy”. W 2009 r. weszła do grupy krajów o wysokich dochodach. Kraje członkowskie ONZ z tej grupy mają obowiązek uczestniczenia w Oficjalnej Pomocy Rozwojowej dla państw słabiej rozwiniętych.
Polska pomaga, ale słabo

(infografika Dariusz Gąszczyk)

W 1970 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ zaleciło, by kraje bogate przekazywały rocznie na pomoc 0,7 proc. swojego PKB. W 2005 r. Rada Europejska nałożyła na nowe kraje UE obowiązek wydawania na pomoc rozwojową do 2015 r. 0,33 PKB. Polska jest daleka od spełnienia tej powinności.

Przeważa przekonanie, że jesteśmy krajem zbyt biednym, by pomagać innym. Wprawdzie sondaż przeprowadzony w 2013 r. na zlecenie MSZ pokazał, że 68 proc. Polaków chce, aby nasz kraj pomagał biedniejszym, ale w porównaniu z rokiem 2008 ten odsetek zmniejszył się.

Pomoc zgodna z ustawą

Przyjęta we wrześniu 2011 roku ustawa o współpracy rozwojowej definiuje, czym jest oficjalna pomoc państwa i określa jej formy. Współpraca rozwojowa to ogół działań podejmowanych przez organy administracji rządowej w celu udzielania pomocy państwom rozwijającym się. Ministerstwo Spraw Zagranicznych opracowuje wieloletni (co najmniej 4-letni) program współpracy rozwojowej, który określa cele oraz geograficzne priorytety pomocy. Priorytety uwzględniają interesy Polski. Chodzi między innymi o kształtowanie przyjaznego wizerunku naszego kraju lub utrzymywanie dobrych relacji.

Jeśli kraj, któremu możemy udzielić pomocy staje się ważnym partnerem gospodarczym (np. importujemy od niego surowce lub duża polska firma inwestuje w nim), jest prawdopodobne, że znajdzie się na liście priorytetów przygotowanej przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych. Co zrozumiałe priorytetem są przede wszystkim biedniejsze państwa byłego ZSSR.

Pomoc zagraniczna dzieli się na:

– pomoc humanitarną i

– pomoc rozwojową.

Pierwsza polega na zapewnieniu pomocy, opieki i ochrony dla ludności, która została poszkodowana w wyniku konfliktów zbrojnych, klęsk żywiołowych lub innych kryzysów humanitarnych.

Pomoc rozwojowa to promowaniu i wspieraniu rozwoju demokracji, parlamentaryzmu, zasad dobrego rządzenia i przestrzegania praw człowieka oraz podejmowaniu działań zmierzających do redukcji ubóstwa.

Polska ustawa przewiduje także działania na rzecz „edukacji globalnej”, czyli podnoszenia świadomości, zrozumienia problemów globalnych i współzależności między państwami.

Pomoc może przybierać różne formy. Może być bezpośrednia – rząd przekazuje pieniądze do budżetu kraju, będącego odbiorcą pomocy, udziela mu pożyczek i kredytów lub też umarza długi wobec Polski.

Pomoc pośrednia może polegać na wpłacaniu pieniędzy do międzynarodowych organizacji, pomagającym biednym krajom. Mogą to być na przykład składki do budżetu pomocowego Unii Europejskiej oraz wyspecjalizowanych organizacji, programów i funduszy międzynarodowych działających w obszarze współpracy rozwojowej. W ten sposób rozdzielane jest ¾ polskiej pomocy.

Ustawa dopuszcza także powierzanie zadań pomocowych podmiotom niepaństwowym – organizacjom pozarządowym, instytutom – i finansowanie ich działalności. Możliwe jest korzystanie ze środków UE dla finansowania celów, związanych z pomocą rozwojową. W tym przypadku konieczne jest częściowe finansowanie zadania ze środków krajowych.

Pomocą rozwojową zajmuje się przede wszystkim Ministerstwo Spraw Zagranicznych, ale także inne instytucje państwowe: Sejm, Senat, Ministerstwo Finansów.

Polskie priorytety pomocowe

W 2004 r. MSZ po raz pierwszy wybrało grupę państw, do których w pierwszej kolejności kierowano polską pomoc rozwojową. Były to Afganistan, Angola, Gruzja, Irak, Mołdawia oraz Wietnam. W 2005 r. do listy krajów priorytetowych dołączona została Autonomia Palestyńska, w 2006 r. Ukraina i Białoruś, a rok później Tanzania. Nie wszystkie te kraje są zaliczane do ubogich.

W 2007 r. z grupy krajów priorytetowych wyłączony został Wietnam, na rzecz którego nadal realizowane są projekty w ramach systemu małych grantów. W 2008 r. krajem priorytetowym polskiej pomocy przestał być Irak. Wiązało się to z niebezpieczną sytuacja w tym kraju. Pewne działania pomocowe dalej są prowadzone poprzez ambasadę polską w Bagdadzie. W 2011 r. krajem priorytetowym przestała być Angola ze względu na koncentrację polskiej współpracy rozwojowej w Afryce Wschodniej. Angoli umorzyliśmy długi wartości kilkunastu milionów dolarów, zaciągnięte jeszcze przed 1989 rokiem.

Wieloletni program współpracy rozwojowej został opracowany w roku 2012 i obejmuje lata 2012-2015. Geograficznymi priorytetami dla Polski są:

– Kraje Partnerstwa Wschodniego – Armenia, Azerbejdżan, Białoruś, Gruzję, Mołdawię i Ukrainę.

– Afryka Wschodnia: Burundi, Etiopia, Kenia, Ruanda, Somalia, Sudan Południowy, Tanzania, Uganda.

– Dwa arabskie państwa Afryki Północnej: Libia i Tunezja,

– Trzy kraje Azji środkowej: Afganistan, Kirgistan i Tadżykistan

– Autonomia Palestyńska.

Lista nie jest zamknięta. Niektóre kraje są do niej dopisywane, inne znikają. Na przykład, z listy zniknęły Sudan Południowy i Somalia, w których Polska Akcja Humanitarna od dawna prowadzi wiercenia studni, w poszukiwaniu wody.

Do listy dopisano dodatkowo Senegal, znajdujący się w Afryce Zachodniej. Zapewne miało to związek z inwestycją polską w tym kraju. W Senegalu w 2014 r. Grupa Azoty zaczęła wydobywać fosforyty i zamierza tam zbudować zakład produkcji nawozów sztucznych z przeznaczeniem na rynek afrykański. Pomoc rozwojowa dla Senegalu przychylnie nastawi do polskich inwestorów władze senegalskie.

Polska współpraca rozwojowa obejmuje także kraje nie zaliczane do priorytetowych, w których realizowany jest program Wolontariat Polska Pomoc. Obejmuje on swym zasięgiem około 150 krajów uprawnionych przez Komitet Pomocy Rozwojowej OECD (DAC OECD)do otrzymania oficjalnej pomocy rozwojowej.

Jak pomagamy

Polskie środki na pomoc zagraniczną finansują projekty, które są wyłaniane w konkursach organizowanych przez MSZ. Zasady są podobne, jak przy konkursach o granty, o które w Polsce ubiegają się instytucje naukowe. Przy rozstrzyganiu konkursu bierze się pod uwagę to, czy program jest adresowany do kraju, znajdującego się na liście priorytetowej MSZ i czy będzie realizował cele, które określa ustawa o współpracy rozwojowej oraz DAC OECD).

Do składania propozycji projektów uprawnione są w szczególności organizacje pozarządowe, jednostki samorządu terytorialnego, publiczne i niepubliczne szkoły wyższe, instytuty badawcze, Polska Akademia Nauk i jej jednostki organizacyjne. Wymagane jest, aby podmiot zgłaszający wniosek konkursowy był zarejestrowany w Polsce.

Departament Współpracy Rozwojowej MSZ co roku organizuje kilka konkursów dotacyjnych. Do najważniejszych należą:

„Polska pomoc rozwojowa” – konkurs w ramach którego wyłaniane są projekty dotyczące wsparcia procesów transformacyjnych oraz rozwoju społeczno-gospodarczego;

„Wolontariat Polska Pomoc” – konkurs dający możliwość wykorzystania potencjału polskich wolontariuszy;

„Edukacja globalna” – konkurs, w ramach którego wspierane są działania mające na celu zwiększenie zbiorowej świadomości problemów globalnych i wyzwań rozwojowych na świecie;

„Pomoc humanitarna” – konkurs ogłaszany po to, by nieść pomoc ludności poszkodowanej w wyniku konfliktu zbrojnego, klęski żywiołowej lub innego kryzysu humanitarnego.

Całkowita wartość każdego projektu obejmuje dotację polskiego rządu oraz wkład własny zadeklarowany przez wykonawcę projektu – finansowy, rzeczowy i osobowy.

W 1997 roku została powołana z inicjatywy Prezydenta RP Polska Fundacja Transformacji Rynkowej „Wiedzieć Jak”. Od 2013 roku zmieniła nazwę na Fundacja Solidarności Międzynarodowej. Została dofinansowana przez Skarb Państwa i również wspiera projekty, wybierane drogą konkursów. Dotyczą one przede wszystkim działań na rzecz demokracji w takich krajach jak: Azerbejdżan, Białoruś, Gruzja, Mołdawia, Ukraina, Tadżykistan, Tunezja i Birma.

Polskie placówki zagraniczne organizują samodzielnie lub we współpracy z miejscowymi partnerami projekty rozwojowe, finansowane przez System Małych Grantów. Priorytetem jest walka z ubóstwem, wsparcie edukacji i ochrony zdrowia.

Od 2008 r. MSZ realizuje program Wolontariat Polska Pomoc, którego celem jest wspieranie bezpośredniego zaangażowania polskich obywateli w pomoc mieszkańcom państw rozwijających się. Jest wzorowany na podobnych programach, funkcjonujących w USA, Japonii i Europie Zachodniej.

Dzięki dotacji MSZ wolontariusze biorący udział w programie mają zapewnione finansowanie kosztów podróży, pobytu i ubezpieczenia. Na miejscu wolontariusze przebywają pod opieką organizacji przyjmującej. Ich praca trwa od 6 tygodni do 3 miesięcy i polega m.in. na przygotowaniu zajęć edukacyjnych, rehabilitacji osób niepełnosprawnych, szkoleń zawodowych dla nauczycieli i pracowników służby medycznej.

W 2011 roku podczas polskiej prezydencji w Unii Europejskiej została powołana Akademia Administracji Publicznej Partnerstwa Wschodniego (AAPPW). Jej celem jest organizowanie szkoleń dla pracowników administracji w państwach Partnerstwa Wschodniego. Program jest finansowany ze środków MSZ. W szkoleniach wzięło udział kilkaset osób.

MSZ finansuje też sześć programów stypendialnych dla zagranicznych studentów, przede wszystkim z krajów należących do Partnerstwa Wschodniego.

Kilka przykładów

W Południowym Sudanie polscy specjaliści przeszkolili strażaków. W ramach pomocy dostarczono też sprzęt strażacki wartości 169 tys. zł. Inny projekt, realizowany w tym kraju dotyczył szkolenia dziennikarzy.

W Irbilu, mieście w północnym Iraku będącym stolicą Kurdyjskiego Okręgu Autonomicznego, w ramach projektu sfinansowanego przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP zakupiono najpotrzebniejszy sprzęt szkolny, a także drukarki i skanery. Całkowita wartość projektu wyniosła 100 tys. PLN.

W Birmie polska ambasada zakupiła za 15.874 USD wózki inwalidzkie i inny sprzęt dla osób niepełnosprawnych.

W slumsie Kibera w Nairobi, stolicy Kenii, za grant z polskiego MSZ organizacja Polska Zielona Sieć zbudowała – we współpracy z lokalnym stowarzyszeniem Amani Kibera – centrum doskonalenia zawodowego i bibliotekę. Zaczęli ją budować Słowacy ze swojego funduszu rozwojowego SlovakAid. Polacy ją powiększyli, kupili komputery i podłączyli je do internetu. Zdaniem Adama Leszczyńskiego – polskiego dziennikarza, specjalizującego się w problemach Afryki – biblioteka jest oblegana przez ludzi ze slumsu, którzy widzą w niej szansę na podniesienie kwalifikacji i wyrwanie się z nędzy. Cały projekt, włącznie z organizacją igrzysk futbolowych w Kiberze, został sfinansowany dwoma grantami po 250 tys. zł.

– Igrzyska są tam organizowane co roku. Mają przede wszystkim wymiar edukacyjny. Młodzi ludzie z 30 drużyn piłkarskich dowiadują się, że nie należy pić, palić i zabijać przedstawicieli innej grupy etnicznej – twierdzi Leszczyński.

W szpitalu w Betlejem (Autonomia Palestyńska) zakupiono specjalistyczny sprzęt dla oddzialu położniczego. Autonomia Palestyńska jest jednym z priorytetowych kierunków polskiej pomocy rozwojowej. W 2013 r. MSZ dofinansowało w kwocie blisko 1,5 mln zł ze środków rezerwy celowej. W ubiegłym roku pomoc została zwiększona do 1,7 mln PLN.

(infografiki: Dariusz Gąszczyk)

(infografiki: Dariusz Gąszczyk)

Wielkość-oficjalnej

OF

 

(infografika Dariusz Gąszczyk)
(infografiki: Dariusz Gąszczyk)
Wielkość-oficjalnej

Otwarta licencja


Tagi


Artykuły powiązane

Building Ukraine forward better, czyli jak skutecznie pomóc w odbudowie Ukrainy?

Kategoria: Trendy gospodarcze
Powojenna odbudowa Ukrainy będzie wymagać ogromnych nakładów finansowych. Społeczność międzynarodowa, w tym przede wszystkim Unia Europejska, musi się zmobilizować, aby wesprzeć Ukraińców w tym procesie, równocześnie przygotowując kraj do członkostwa w UE.
Building Ukraine forward better, czyli jak skutecznie pomóc w odbudowie Ukrainy?