Koniunktura na rynku nieruchomości wyraźnie się poprawia. Tendencje demograficzne, które jeszcze kilka lat temu sprzyjały umacnianiu się popytu na mieszkania, zaczęły jednak oddziaływać w przeciwnym kierunku. Niektóre prognozy wskazują wręcz na to, że może to niebawem doprowadzić do całkowitego zlikwidowania deficytu mieszkaniowego, co nie pozostałoby bez wpływu na ceny lokali.
(infografika Dariusz Gąszczyk)
Można by spodziewać, że niskie stopy procentowe oraz rosnące w najszybszym od kilku lat tempie realne dochody jakimi dysponują gospodarstwa domowe będą stymulować popyt na rynku nieruchomości. I rzeczywiście – zainteresowanie kupnem mieszkań wyraźnie zwiększa się w ostatnim czasie. Świadczy o tym między innymi wzrost wartości transakcji na rynku pierwotnym w I kwartale 2015 r. o 5,7 proc. w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku.
Sprzedaż kredytów hipotecznych wciąż tkwi jednak w dołku, który jest jeszcze głębszy niż w kryzysowym roku 2009. Jak wynika z raportu AMRON-SARFiN w 2014 r. banki zawarły z klientami 174 tys. umów o kredyt mieszkaniowy, co było najgorszym wynikiem od 9 lat. Szacunki Narodowego Banku Polskiego wskazują, że obecnie niespełna dwie trzecie mieszkań na rynku pierwotnym jest nabywanych za gotówkę.
Kupowanie mieszkań na kredyt – w takiej formie, jak ma to miejsce obecnie – ma w Polsce bardzo krótką historię. Stało się ono powszechnym zjawiskiem w gruncie rzeczy dopiero mniej więcej w połowie poprzedniej dekady. Zaledwie 18 lat temu zadłużenie hipoteczne gospodarstw domowych wynosiło niewiele ponad 1 mld złotych. Na koniec 2005 r. było to już 50 mld zł, a obecnie – ok. 370 mld zł.
(infografika DG. Gąszczyk)
Do momentu wybuchu światowego kryzysu finansowego w 2008 r. wartość zadłużenia Polaków z tytułu kredytów mieszkaniowych rosła w wykładniczym tempie. Przez następne kilkanaście miesięcy rynek był pogrążony w zastoju, jednak ożywienie gospodarcze lat 2010-2011 przyniosło wyraźną poprawę dynamiki wzrostu wartości zobowiązań, dającą nadzieje na kontynuację dotychczasowego trendu. Tak jednak się nie stało, gdyż wraz z początkiem roku 2012 nastąpiła stagnacja. W przeciwieństwie do sytuacji sprzed kilku lat, marazm okazał się być zaskakująco długotrwały – trwa on w zasadzie do chwili obecnej.
Wartość zadłużenia z tytułu kredytów hipotecznych wynosi w Polsce ok. 20 proc. PKB – to wciąż znacznie mniej niż w państwach Europy Zachodniej. W Niemczech relacja ta kształtuje się na poziomie mniej więcej 45 proc., podczas gdy średnia dla Unii Europejskiej wynosi ok. 52 proc. Należy jednak pamiętać o tym, że w naszym kraju większością tego długu obciążone jest tylko jedno pokolenie. Co najmniej 85 proc. sumy obecnego zadłużenia zaciągnięto w ciągu ostatnich 9 lat. Nie można wykluczać, że kredytobiorcy zaczynają już zbliżać się do granicy swoich możliwości. Jak podaje prof. Jacek Łaszek z SGH i NBP, globalna zdolność kredytowa Polaków kształtuje się na poziomie 600-700 mld zł. Nie wszyscy zaś muszą chcieć ją wykorzystać.
Sytuację na rynku nieruchomości oraz kredytów hipotecznych kształtują również długookresowe tendencje. Każdego roku przybywa w Polsce ok. 140 tys. nowych mieszkań. Liczba ludności utrzymuje się zaś na względnie stabilnym poziomie. W efekcie systematycznie poprawiają się kluczowe wskaźniki mieszkaniowe. W latach 2002-2013 przeciętna powierzchnia użytkowa przypadająca na jedną osobę powiększyła się o 18,5 proc., osiągając poziom 26,3 metra kwadratowego. Jak prognozował w 2012 r. RedNet Consulting, do 2018 r. deficyt mieszkaniowy powinien wręcz zmienić się w nadwyżkę.
Największy popyt na rynku nieruchomości jest generowany przez osoby stosunkowo młode, które nie zaspokoiły jeszcze swoich potrzeb mieszkaniowych. W latach 90. ubiegłego wieku systematycznie ich jednak ubywało ze względu na relatywnie niską liczbę urodzeń na przełomie lat 60. i 70. Sytuacja zmieniła się w latach 2000., kiedy to w okres dorosłości zaczęło wchodzić bardzo liczne pokolenie wyżu demograficznego z przełomu lat 70. i 80. To właśnie przede wszystkim ono brało na siebie ciężar kredytów hipotecznych, konkurując między sobą o mieszkania, których wciąż panował ogromny niedobór, co przyczyniało się do wzrostu ich cen – w drugiej połowie 2007 r. drożały one nawet o 47 proc. rok do roku.
(infografika DG)
Począwszy od 2012 r. – a więc momentu, gdy na rynku mieszkaniowym zaczął panować zastój – zmniejsza się liczba osób w wieku 20-40 lat. Początkowo ubytek ten wyniósł 23 tys. osób rocznie, jednak już w 2014 r. przyspieszył do 99 tys. osób, a – jak wynika z prognoz GUS – już w 2017 r. osiągnie 216 tys. osób rocznie. Liczba zawieranych każdego roku małżeństw zmalała zaś z 258 tys. w 2008 r. do 180 tys. w roku 2013.
Należy więc liczyć się z tym, że na rynku będzie coraz mniej kupujących, chcących zostać właścicielami swojego pierwszego lokum. W związku ze starzeniem się społeczeństwa przewiduje się również wzrost liczby zgonów, co może wpłynąć na zwiększenie podaży mieszkań na rynku wtórnym. W najbliższych latach wzrost ten nie będzie jednak spektakularny. Z prognoz GUS wynika, że w 2025 r. umrze niemal 398 tys. mieszkańców Polski – o ok. 12 tys. więcej niż w ubiegłym roku.
(infografika DG)
Co może w takim razie – pomimo fatalnej sytuacji demograficznej – zapobiec załamaniu cen nieruchomości w przyszłości? Wiele wskazuje na to, że będzie to chęć uwolnienia się od ścisku. W 2013 r. aż 44,8 proc. Polaków mieszkało w przeludnionych lokalach. Nawet jeżeli w przyszłości celem stawianym przed budownictwem mieszkaniowym nie będzie już zapewnienie dachu nad głową setkom tysięcy młodych ludzi rozpoczynających samodzielne życie, to wciąż może być nim wydobycie naszego społeczeństwa z deprywacji mieszkaniowej.
Nawet zakładając, że każdego kolejnego roku przybywać będzie w Polsce 130 tys. nowych lokali, dopiero w 2044 r., podobnie jak obecnie w Niemczech, na 1000 osób przypadać będzie ok. 500 mieszkań – i to po części dzięki temu, że liczba ludności zmaleje do 35,7 mln osób. Powyższe fakty skłaniają do refleksji nad tym, jaka jest rzeczywista skala deficytu mieszkaniowego w Polsce.
Autor jest doktorantem w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie oraz ekspertem ekonomicznym organizacji Pracodawcy RP.
Ostatni przegląd strategii polityki pieniężnej EBC, po którym przyjęto nową strategię, miał miejsce w 2021 r., tuż przed bezprecedensowym wzrostem inflacji. Po trzech latach i trzech kryzysach staram się w tym artykule ocenić, na ile skutecznie nowa strategia się sprawdziła w warunkach wysokiej inflacji. Nowa formuła celu inflacyjnego pomogła EBC wykonać główne zadanie, czyli opanować inflację w średnim okresie. Biorąc pod uwagę nieustanną ewolucję globalnych warunków, w tym środowiska geopolitycznego, EBC powinien regularnie poddawać rewizji swoją strategię polityki pieniężnej, opierając się na dokładnej analizie czynników kształtujących dynamikę inflacji.
Celem nauki – w tym także ekonomii – jest dążenie do prawdy, niezależnie od opinii. Jednym z takich nieoczywistych i nieczęsto spotykanych twierdzeń jest korzystna zależność między monarchią a stanem gospodarki. Monarchie mogą sprzyjać stabilności i rozwojowi ekonomicznemu, a tak się dzieje za sprawą ich podobieństwa do firm rodzinnych.
Odporność łańcuchów dostaw została osłabiona w wyniku silnych zaburzeń w światowych obrotach handlowych. Rozwój sztucznej inteligencji może być wsparciem w odbudowie zerwanych powiązań gospodarczych
W ciągu najbliższych pięciu lat powstanie na świecie 170 mln nowych miejsc pracy, a zlikwidowanych zostanie 92 mln. Netto ludzkość wyjdzie zatem na plus, ale i tak będziemy musieli ustąpić trochę miejsca maszynom i nauczyć się nowych umiejętności – wynika z raportu „Przyszłość pracy 2025” Światowego Forum Ekonomicznego.
Fei-Fei Li, profesor Stanford University, dzieli się perspektywą świata, który stworzył sztuczną inteligencję. W książce „Moje światy sztuczne i realne. Jak narodziła się AI najnowszej generacji” stara się odpowiedzieć na kilka pytań dotyczących tego, jak doszło do obecnej sytuacji i jak temu zaradzić?
Na przełomie czerwca i lipca 2025 r., czyli na zakończenie polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej, odbędzie się w Sewilli czwarta konferencja nt. finansowania rozwoju. Przed jej uczestnikami stoi niełatwe zadanie usprawnienia globalnej architektury finansowej w dość niesprzyjających warunkach politycznych i gospodarczych. To, co wydarzyło się w tym obszarze w 2024 r., będzie w dużym stopniu wpływać na rezultat tego spotkania.
W globalnej gospodarce 2025 r. zapowiada się jako czas pełen wyzwań i przełomowych zmian. Narastające wojny handlowe, napięcia geopolityczne na Bliskim Wschodzie, deflacja w Chinach, rozwój technologii – to zjawiska, które mogą przekształcić rynki na całym świecie. Eksperci wskazują na kluczowe trendy i zagrożenia, które zdominują przyszły rok.
Rosja przyjęła kolejny „wojenny” budżet na 2025 r. i lata 2026–2027. Wbrew wcześniejszym założeniom sytuacja się nie normalizuje, wydatki rosną w galopującym tempie, a deficyt narasta. Budżet nie jest w stanie wspierać innych sfer życia społeczno-gospodarczego decydujących o przyszłej pozycji Rosji, a jego stan pokazuje wymierne koszty wojny, te bieżące, jak również te, które będą obciążać rosyjską gospodarkę przez następnych wiele lat.
Przykładem jednej z najbardziej udanych transformacji gospodarczych na świecie jest Korea Południowa. Kraj zajmuje wysokie miejsce w globalnych rankingach konkurencyjności i innowacyjności. Czynniki zewnętrzne i wewnętrzne coraz bardziej będą jednak wymuszać zmianę jego modelu wzrostu. Wewnętrzna sytuacja polityczna może to utrudniać.
Ryzyko towarzyszy ludzkości od zawsze. Na świecie średnio ponad 80 tys. osób rocznie ginie na skutek klęsk żywiołowych, dodatkowo dochodzi ryzyko wypadków komunikacyjnych, chorób czy wojen. Jako gatunek jesteśmy narażeni każdego dnia na zdarzenia przypadkowe, mniej lub bardziej od nas zależne.
Ostatni przegląd strategii polityki pieniężnej EBC, po którym przyjęto nową strategię, miał miejsce w 2021 r., tuż przed bezprecedensowym wzrostem inflacji. Po trzech latach i trzech kryzysach staram się w tym artykule ocenić, na ile skutecznie nowa strategia się sprawdziła w warunkach wysokiej inflacji. Nowa formuła celu inflacyjnego pomogła EBC wykonać główne zadanie, czyli opanować inflację w średnim okresie. Biorąc pod uwagę nieustanną ewolucję globalnych warunków, w tym środowiska geopolitycznego, EBC powinien regularnie poddawać rewizji swoją strategię polityki pieniężnej, opierając się na dokładnej analizie czynników kształtujących dynamikę inflacji.
Kwestia wejścia Polski do strefy euro powraca regularnie. Temat na jakiś czas znika, po czym pojawia się ni z tego ni z owego. Czasami ma to związek z wypowiedziami polityków, wątek ten jest często poruszany przy okazji kampanii wyborczej. Innym razem publikowany jest jakiś sondaż pokazujący społeczne poparcie dla przyjęcia unijnej waluty. W ślad za tym pojawiają się opinie i komentarze o wadach oraz zaletach integracji monetarnej. Zarysowany powyżej schemat trwa nieprzerwanie w zasadzie od momentu wejścia Polski do Unii Europejskiej. Dlaczego zatem wątpliwości nie zostały rozwiane raz na zawsze, a pytania o euro wciąż są stałym elementem debaty publicznej w Polsce?
Kiedy świat wynurzył się z chaosu II wojny światowej, władzę objęli ludzie o przekonaniach makroekonomicznych, ukształtowanych w formacyjnym dla nich doświadczeniu lat 30. XX w.
Przełomowym pomysłem ekonomicznym zrywającym z dotychczasowym paradygmatem opieki społecznej okazuje się bezwarunkowy dochód podstawowy. Część osób uznaje go za klucz do pokonania bolączek stechnicyzowanej gospodarki. Zdaniem innych – to idea tyleż kosztowna co utopijna.
Cena złota osiągnęła w kwietniu najwyższy poziom w historii. W głównym stopniu przełożyły się na to zakupy dokonywane przez banki centralne, czynniki behawioralne oraz przejściowy wzrost ryzyka geopolitycznego, wynikający z walk na Bliskim Wschodzie.
W ostatnich latach, a szczególnie po rozpoczęciu wojny z Ukrainą, z Rosji płynie nieprzerwany przekaz o sukcesach. Ich skala narasta – gospodarka uodporniła się na sankcje i nawet się rozwija oraz restrukturyzuje, bieda spada, a zamożność rośnie, produkcja krajowa wypiera zaś import. Czy sukcesy mają jednak realny wymiar, czy głównie propagandowomedialny?
Banki centralne w 2023 r. kontynuowały politykę zwiększania rezerw złota. Trend ten trwa nieprzerwanie od globalnego kryzysu finansowego, pod wpływem którego nastąpiła decydująca zmiana nastawienia banków do złota.
Unia Europejska od ponad 20 lat prowadzi z Mercosur rozmowy o umowie handlowej, która pozwoliłaby zbliżyć gospodarczo obydwa regiony. Kolejna kilkuletnia tura rozmów zakończyła się fiaskiem. Na przeszkodzie stoją przede wszystkim aspekty środowiskowo-klimatyczne i dotyczące konkurencyjności wybranych branż. Szanse na wznowienie rozmów jednak istnieją, szczególnie w obecnych uwarunkowaniach geopolitycznych.
