Promocja badań ekonomicznych we Włoszech

W ciągu ostatnich 40 lat Włochy wydały wielu wpływowych ekonomistów. W części jest to zasługą licznych programów stypendialnych, prowadzonych przez banki i fundacje. Programy te pomogły również w identyfikowaniu wysoce utalentowanych młodych ekonomistek.
Promocja badań ekonomicznych we Włoszech

(©Envato)

W literaturze ekonomicznej pojawia się coraz więcej prac poświęconych wpływowi stypendiów na osiągnięcia w nauce. W naszej niedawnej pracy badamy, w jaki sposób pomoc finansowa dla najlepszych studentów pomogła w ukształtowaniu całego pokolenia ekonomistów. Nasza analiza opiera się na unikatowej bazie danych obejmującej absolwentów uniwersytetów, którzy w latach 1978-1994 aplikowali do największego i najhojniejszego włoskiego programu stypendiów przyznawanych za osiągnięcia w nauce. Program dotyczył nauk ekonomicznych.

Ponieważ o przyznanie tego stypendium mogli ubiegać się tylko absolwenci kończący studia z wyróżnieniem, nasz zestaw danych skupia się na górnej części rozkładu talentów i umiejętności. W związku z tym, oprócz możliwości zbadania efektów programu stypendialnego, nasze dane pozwalają również na uzyskanie wglądu w prawą stronę rozkładu wyników edukacyjnych i przeanalizowanie charakterystyki najlepszych absolwentów, czyli grupy, która w większości badań jest niedostatecznie reprezentowana. Śledzimy również rozwój zawodowy najlepszych studentów ubiegających się o stypendium (czyli tych zakwalifikowanych na tzw. listę finałową) na przestrzeni czasu i rekonstruujemy rozwój ich kariery oraz analizujemy ich produktywność naukową.

Dlaczego w USA są najlepsze uniwersytety badawcze?

Badając charakterystykę naszej próby studentów z najlepszymi wynikami w nauce, skupiamy się na płci i statusie społeczno-ekonomicznym oraz na ich interakcji z mobilnością społeczną. Koncentrujemy się na pięciu głównych ustaleniach.

Po pierwsze pokazujemy, że studentom z gospodarstw domowych o niższych dochodach łatwiej jest osiągnąć najlepsze wyniki w nauce (i tym samym zostać uwzględnionym w naszej próbie), jeśli pochodzą oni z prowincji cechujących się wyższą mobilnością społeczną. Stwierdzamy jednak, że kandydaci o niższym statusie społeczno-ekonomicznym rzadziej kończą studia z wyróżnieniem, rzadziej studiują ekonomię lub prawo i częściej uczęszczają do szkoły średniej o profilu zawodowym.

Po drugie, kobiety rzadziej trafiały na finałową listę kandydatów do stypendium (tzw. shortlist). Badając przyczynę tej różnicy między płciami, stwierdzamy, że jest ona głównie związana z faktem, że kobiety otrzymały niższą punktację w najbardziej subiektywnych kryteriach stosowanych podczas wstępnej selekcji kandydatów, takich jak ocena tego, czy „ogólny profil” danego kandydata dobrze pasuje do programu stypendialnego. Zarazem nie znajdujemy żadnych różnic między płciami w całkowicie obiektywnych kryteriach, takich jak końcowa ocena uzyskana na uniwersytecie lub średnie oceny z egzaminów z przedmiotów ekonomicznych. Wyniki te wskazują na obecność tzw. ukrytych uprzedzeń (implicit bias) w systemie selekcyjnym.

Po trzecie, kiedy skupiamy się wyłącznie na kandydatach zakwalifikowanych na listę finałową, nie znajdujemy żadnych różnic między płciami w zakresie wyboru kariery naukowej, ale stwierdzamy, że kandydaci, którym przyznano stypendium, znacznie częściej wybierają karierę naukową niż inni kandydaci z listy finałowej. Stwierdzamy również, że ten „efekt stypendialny” jest dwukrotnie większy w przypadku kobiet niż w przypadku mężczyzn i że jest szczególnie duży w przypadku osób mieszkających w prowincjach o niskiej mobilności społecznej.

Po czwarte, badając kandydatów do stypendium, którzy zdecydowali się na karierę naukową, widzimy niższą liczbę cytowań w przypadku kobiet, które spędziły znaczną część swojej kariery we Włoszech, ale zarazem nie stwierdzamy różnicy między płciami w zakresie liczby cytowań w przypadku włoskich ekonomistów badawczych, którzy pracują poza Włochami.

Widzimy również, że nie ma różnic w zakresie produktywności akademickiej między kandydatami, którzy otrzymali stypendium, a kandydatami, którzy go nie otrzymali. Zarazem okazuje się, że różnica w liczbie cytowań między płciami jest mniejsza, gdy skupimy się wyłącznie na kandydatach, którzy otrzymali stypendium. Może to wynikać z faktu, że dla kobiet „poprzeczka” była ustawiona wyżej niż dla mężczyzn. Ta interpretacja byłaby zgodna z opisanymi wyżej ustaleniami dotyczącymi tzw. ukrytych uprzedzeń.

Po piąte, badając rozwój kariery ekonomistów akademickich, doszliśmy do wniosku, że kobietom więcej czasu zajmuje uzyskanie awansu na stanowisko profesora nadzwyczajnego, a zwłaszcza profesora zwyczajnego, nawet po uwzględnieniu wpływu produktywności akademickiej. Według naszych szacunków, 50 proc. włoskich ekonomistów akademickich płci męskiej awansuje na stanowisko profesora nadzwyczajnego w ciągu ośmiu lat po uzyskaniu swojego najwyższego stopnia naukowego, podczas gdy w przypadku kobiet osiągnięcie progu 50 proc. zajmuje około 12 lat.

Różnice między płciami są jeszcze większe, gdy skupiamy się na awansie na stanowisko profesora zwyczajnego. W tym przypadku okazuje się, że 50 proc. mężczyzn uzyskuje awans w ciągu 14 lat od ukończenia studiów II i III stopnia, podczas gdy kobietom osiągnięcie progu 50 proc. zajmuje 25 lat. To ustalenie jest zgodne z wynikami wcześniejszych badań, w których udokumentowano, że różnice między płciami rosną wraz ze stażem pracy w środowisku akademickim, podobnie jak w wielu innych profesjach zarówno w Europie, jak i w Stanach Zjednoczonych.

W ekonomii panuje skrzywienie proamerykańskie

Włochy radzą sobie stosunkowo dobrze pod względem badań ekonomicznych. Ponad 11 proc. prestiżowych grantów Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (European Research Council) w dziedzinie ekonomii, finansów i zarządzania przyznanych w latach 2007-2020 przypadło naukowcom z Włoch. Tymczasem udział badaczy włoskich w przypadku grantów przyznanych w dziedzinach socjologii, nauk politycznych i prawa wynosi mniej niż 6 proc.

Ponad 11 proc. prestiżowych grantów w dziedzinie ekonomii, finansów i zarządzania z lat 2007-2020 przypadło naukowcom z Włoch. Tymczasem udział badaczy włoskich w przypadku grantów przyznanych w dziedzinach socjologii, nauk politycznych i prawa wynosi mniej niż 6 proc.

Jest to dość zaskakujące, ponieważ ekonomia częściej niż inne nauki społeczne wymaga wykształcenia technicznego, a do lat 80. XX wieku we Włoszech nie było żadnego formalnego programu studiów doktoranckich z ekonomii. Całe pokolenie ekonomistów włoskich uzyskało formalne wykształcenie za granicą, dzięki licznym specjalnym programom stypendialnym dla ekonomistów, prowadzonym przez banki i fundacje. Nasza analiza największego z tych programów stypendialnych pokazuje, że program okazał się skuteczny w promowaniu badań ekonomicznych we Włoszech oraz w identyfikowaniu wysoce utalentowanych młodych ekonomistek.

Enrico Nano
Doktorant, Wydział Ekonomii w Instytucie Badań Międzynarodowych i Badań nad Rozwojem w Genewie
Ugo Panizza
Profesor ekonomii i kierownik katedry imienia Picteta w Instytucie Badań Międzynarodowych i Badań nad Rozwojem w Genewie; wiceprezes i pracownik naukowy CEPR
Martina Viarengo
Profesor nadzwyczajny, Wydział Ekonomii w Instytucie Badań Międzynarodowych i Badań nad Rozwojem w Genewie

 

Artykuł ukazał się w wersji oryginalnej na platformie VoxEU, tam też dostępne są przypisy i bibliografia.

(©Envato)

Tagi


Artykuły powiązane

Czego możemy się nauczyć z koreańskiej katastrofy demograficznej

Kategoria: Społeczeństwo
Wskaźniki urodzeń spadają na całym świecie, lecz nigdzie bardziej niż w Korei. Ten artykuł poddaje analizie, w jaki sposób normy dotyczące płci, kultura pracy i inne cechy społeczne współdziałają ze sobą i powstrzymują płodność w tym kraju pomimo dużych inwestycji w politykę rodzinną.
Czego możemy się nauczyć z koreańskiej katastrofy demograficznej

Co wyśpiewał porwany profesor ekonomii

Kategoria: Recenzje
Nastolatki tak głodne prawdy o ekonomii, że porywają profesora, by go przesłuchać? Takie rzeczy w „realu” są nie do pomyślenia, a szkoda, bo młodemu pokoleniu edukacja w tej materii z pewnością by się przydała. Może przyczyni się do tego książka słynnego polskiego naukowca, w którym taki szalony scenariusz zostaje opisany.
Co wyśpiewał porwany profesor ekonomii

O kobietach, dla kobiet

Kategoria: Społeczeństwo
Na początku października National Bureau of Economic Research (NBER) opublikował dokument roboczy zatytułowany „Why women won” autorstwa Claudii Goldin, podsumowujący niemal dwustuletnią historię nierówności, z którymi mierzą się kobiety w życiu publicznym, głównie na rynku pracy. Niespodziewanie tytuł ten mógłby być też uzasadnieniem tegorocznego komunikatu komitetu przyznającego Nagrodę Banku Szwecji im. Alfreda Nobla autorce tej publikacji „za pogłębienie naszej wiedzy na temat sytuacji kobiet na rynku pracy”.
O kobietach, dla kobiet