Skąd pochodzili, na czym się dorobili, jak żyli i jak się bawili najbogatsi Polacy II RP – opisuje Krzysztof Szujecki w książce „Milionerzy przedwojennej Polski”.
Foto okładki książki
Wielkie kamienice i futra z norek. Dym z cygar i relaks na polu golfowym. Podróże autami po Europie, białe szaleństwo w Tatrach. Biznesowe trudy, wojenne przejścia i powojenne represje.
To wszystko znajdziemy w książce Krzysztofa Szujeckiego „Milionerzy przedwojennej Polski” (Księży Młyn Dom Wydawniczy, Łódź 2021). Bohaterami są – jak wskazuje tytuł – najzamożniejsi obywatele II RP, a konkretnie 10 osób: Marian Dąbrowski, Bogusław Herse, Feliks Jabłkowski, Antoni Jaroszewicz, Leopold Kronenberg, Jakub Mortkowicz, Józef Pfeiffer, Janusz Regulski, Zbigniew Rozmanit oraz Kordian Tarasiewicz.
Jak żyli bogacze w II RP
Magnat prasowy, właściciel domu mody, słynny finansista, współtwórca potęgi polskiego przemysłu papierniczego, król kawy – opis ich życia i działalności biznesowej znajdujemy na kartach omawianej książki. Łączy ich to, że byli milionerami w przedwojennej Polsce – tej nieodżałowanej, do dziś z sentymentem portretowanej. Różni ich pochodzenie, źródło majątku (jedni go wypracowali niemal od podstaw, a inni odziedziczyli), a przede wszystkim, różni ich los – wojenny i powojenny.
Dla czytelników Obserwatora Finansowego z pewnością jedną z najciekawszych postaci będzie Leopold Julian Kronenberg. Odziedziczył wielką fortunę po ojcu. Początkowo zarządzał petersburską filią Banku Handlowego, a po chorobie najstarszego brata także oddziałem warszawskim. Kierował również spółkami kolejowymi, m.in. Koleją Nadwiślańską i Koleją Warszawsko-Wiedeńską. Kronenbergowie to żydowski ród bankierów, mieszkający w stolicy Polski od końca XVIII w. Leopold Julian współtworzył pierwszą warszawską uczelnię ekonomiczną – Wyższą Szkołę Handlową, której absolwenci założyli Szkołę Główną Handlową.
Godna uwagi jest również postać Antoniego Jaroszewicza. Z wykształcenia prawnik i farmaceuta, powszechnie podziwiany self-made man II RP. Urodził się i wychował w malutkim Simnie na Litwie, miał aż czternaścioro rodzeństwa. Dorobił się m.in. uzdrowiska w Druskiennikach oraz pokaźnej kolekcji obrazów autorstwa m.in. Canaletta, Chełmońskiego czy Kossaków.
Czytelnicy interesujący się modą z pewnością z zaciekawieniem poczytają o Bogusławie Hersem oraz Feliksie Jabłkowskim. Pierwszy – warszawiak o francuskich korzeniach – prowadził najsłynniejszy warszawski dom mody. „Jak coś jest od Hersego, to ma swój styl i szyk” – mówiły przedstawicielki polskiej elity: szlachcianki, hrabianki oraz żony biznesmanów i polityków (stałą klientką była m.in. żona prezydenta RP Michalina Mościcka). Salon na ul. Marszałkowskiej 150 w Warszawie był jednym z najbardziej reprezentacyjnych i najchętniej odwiedzanych miejsc na początku XX w.
Był też inny, równie renomowany adres – Bracka 25. Znajdował się tam najnowocześniejszy i największy w Europie Środkowej dom handlowy – Dom Towarowy Bracia Jabłkowscy. Czego tam nie było – w ofercie: łóżka, lampy, galanteria, bielizna, dywany, konfekcja męska i damska, porcelana, futra. Wszystko, oczywiście, najwyższej jakości i modne. Na ostatnim piętrze dla strudzonych zakupami dostępny był taras z kawiarnią i teatrzykiem dla dzieci. Założycielem tego domu mody był Józef Jabłkowski, a w dwudziestoleciu międzywojennym zarządzał nim jego syn Feliks, któremu udało się rozbudować firmę.
Niektóre historie są bardzo smutne. Marian Dąbrowski zapisał się w historii II RP jako twórca największego koncernu prasowego, stworzył najchętniej czytany przed II wojną światową dziennik – „Ilustrowany Kurier Codzienny”. Był człowiekiem twórczym, ale o trudnym charakterze. Zaczynał jako redaktor naczelny „Przeglądu Gimnastycznego”, był bowiem miłośnikiem sportu oraz uczniem słynnego Henryka Jordana. Niestety, wybuch wojny – który zastał go zupełnie nieprzygotowanego, na wakacjach we Francji – zmienił jego życie w pasmo klęsk. Sprzedał swój francuski dom i uciekł z żoną do USA. Próbował tam uruchomić hodowlę kur rasowych, ale upadła z powodu epidemii. Końca swych dni dożył na Florydzie, w ubóstwie, cierpiąc na depresję.
Golf, Afryka i sok z 10 pomarańczy
Szujecki stara się jak najlepiej przybliżyć postaci przedwojennych milionerów. Prześwietla ich życie osobiste, pokazuje, jakie mieli hobby, przytacza anegdoty. Dowiadujemy się m.in., że Marian Dąbrowski każdy dzień zaczynał w kawiarni Grand Hotelu od kawy i soku z 10 pomarańczy, a Antoni Jarosiewicz został wydalony z gimnazjum w Mariampolu za werbalny atak na księdza, który nauczał religii po rosyjsku. Sporo miejsca Szujecki poświęca pokazaniu, co milionerzy robili w wolnym czasie – otrzymujemy na przykład obszerny opis podróży Janusza Regulskiego po Czarnym Lądzie czy wojaży Kordiana Tarasewicza po Grecji i Francji.
Wielką zaletą książki są liczne zdjęcia oraz reprodukcje. Pomagają przenieść się w epokę, poczuć klimat II RP. Przedstawiają opisywanych milionerów, ich biznesy, a także czasy, w których żyli i działali. Leopold Kronenberg grający w golfa, wnętrza Domu Towarowego Jabłkowskich, Janusz Regulski w saloniku prezydenta RP Ignacego Mościckiego – te obrazy przykuwają uwagę i zapadają w pamięć.
„Milionerzy przedwojennej Polski” to książka nieźle napisana, choć nie jest to literatura z najwyższej półki. Autor czasami sięga po cytaty z epoki (artykuły prasowe, przemówienia, listy, książki), co wychodzi publikacji na dobre. Czytelnik otrzymuje też sporo faktów, ale nie ma się wrażenia, że trzeba przebrnąć przez encyklopedię – i dobrze, bo nie o to w takich książkach chodzi. Omawiana publikacja autorstwa Krzysztofa Szujeckiego była potrzebna i nie zawodzi – jest godna polecenia.
W okresie dwudziestolecia międzywojennego polski system bankowy przechodził różne etapy rozwoju. Z pewnością był to bardzo burzliwy czas. W krótkiej przerwie między dwoma wielkimi wojnami mieliśmy bowiem hiperinflację, panikę bankową i wielki kryzys gospodarczy. Narastał też etatyzm, a sektor bankowy stał się obiektem walki politycznej. Niestety wraz z wybuchem II wojny światowej rozwój polskiej bankowości komercyjnej został gwałtownie przerwany. Na ponowną jej odbudowę musieliśmy czekać prawie pół wieku, bo aż do 1989 r.
Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK) to dzisiaj publiczny bank rozwoju, którego głównym celem jest wspieranie polityki gospodarczej rządu. To także jednostka współtworząca system instytucji rozwoju.
Indie zachwycają tempem wzrostu gospodarczego – ponad dwukrotnie szybszym niż w Chinach. Wciąż jednak daleko im do poziomu Państwa Środka, jeśli chodzi o udział w światowej produkcji. Budowie kapitalizmu towarzyszy rozwarstwienie społeczne.
Polska stoi u progu największej zmiany w systemie energetycznym od dekad. – Bez elektrowni jądrowych nie da się odejść od węgla w sposób bezpieczny i stabilny – powiedział prof. Michał Kowal z Narodowego Centrum Badań Jądrowych. W rozmowie z „Obserwatorem Finansowym” tłumaczył, dlaczego atom to już nie opcja, lecz fundament transformacji energetycznej oraz jakie wyzwania stoją przed realizacją tej wizji.
Nazywany był bankierem bankierów. Mowa o Enrico Cucci, legendzie, a jednocześnie nieco tajemniczej postaci włoskiego kapitalizmu. Po II wojnie światowej współtworzył słynny bank inwestycyjny – Mediobanca i kierował nim żelazną ręką przez ponad trzy dekady. Od jego śmierci 23 czerwca 2000 r. minęło właśnie 25 lat.
Polska zbyt mocno koncentruje się na redystrybucji, zaniedbując predystrybucję, czyli działania zapobiegające powstawaniu nierówności – przekonują Jakub Sawulski, Michał Brzeziński i Paweł Bukowski w książce „Nierówności po polsku”.
Po gwałtownym choć krótkotrwałym epizodzie inflacyjnym z lat 2021-2023 walka z inflacją w strefie euro zasadniczo zakończyła się zwycięstwem. Nasz artykuł przekonuje, że inflacja była w większym stopniu kształtowana przez ceny energii niż politykę stóp procentowych EBC.
Konflikt między Izraelem a Iranem jest kolejną fazą Wielkiej Wojny Bliskowschodniej, która miała swój początek 7 październiku 2023 r., gdy Hamas zaatakował Izrael w pobliżu Strefy Gazy. Jaka była reakcja rynków surowców strategicznych na eskalację tej wojny? Jakie też są przewidywania w tym zakresie na najbliższy okres?
Inflacja CPI w 2025 r. ma być aż o 1 punkt procentowy niższa niż zakładana w marcowej projekcji i wyniesie 3,9 proc. W 2027 r. spadnie nawet do 2,4 proc. – wynika z lipcowego „Raportu o inflacji”. Co roku wolniejszy będzie także wzrost PKB Polski.
Rosnące napięcia geopolityczne, demontaż globalnych łańcuchów dostaw, protekcjonizm, wojny handlowe i ekspansja sztucznej inteligencji coraz mocniej kształtują nowy, wielobiegunowy ład gospodarczy. Najnowszy numer kwartalnika Narodowego Banku Polskiego stawia pytania o przyszłość światowej gospodarki.
„Ambitna etyka nie prywatyzuje, ona polityzuje” – przekonuje niemiecki filozof i matematyk Rainer Mühlhoff w książce, która na nowo stawia pytanie o to, kto i w jaki sposób ma prawo kształtować przyszłość technologii.
Główny doradca ekonomiczny prezydenta Trumpa, Stephen Miran, stwierdził, że międzynarodowy system monetarny, w którym Stany Zjednoczone zapewniają reszcie świata bezpieczne i płynne aktywa, jest „niesprawiedliwy”, ponieważ rzekomo uniemożliwia USA wyeliminowanie deficytu na rachunku obrotów bieżących. Proponowanym przez niego rozwiązaniem jest obniżenie wartości dolara poprzez skoordynowaną interwencję na rynku walutowym przez zagraniczne banki centralne.
Liczba imigrantów z Ukrainy w Polsce mocno się już nie zwiększy, bo granicą jest choćby demografia Ukrainy. A trudno znaleźć inne kierunki, z których napływ do Polski byłby tak oczywisty – powiedzieli „Obserwatorowi Finansowemu” dr Beata Dudek, dr hab. Paweł Strzelecki i Adam Panuciak z Departamentu Statystyki NBP.
Mija blisko trzydzieści lat od chwili, gdy Narodowy Bank Polski przeprowadził denominację złotego. Jej przygotowanie było złożonym procesem – należało bowiem wszystko zaplanować, zaprojektować nowe monety i banknoty, zlecić ich produkcję, przygotować całą logistykę, a na koniec przekazać je przy pomocy banków do portfeli wszystkich Polaków.
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
Rosnące napięcia geopolityczne, demontaż globalnych łańcuchów dostaw, protekcjonizm, wojny handlowe i ekspansja sztucznej inteligencji coraz mocniej kształtują nowy, wielobiegunowy ład gospodarczy. Najnowszy numer kwartalnika Narodowego Banku Polskiego stawia pytania o przyszłość światowej gospodarki.
