Problem nierówności będzie narastał (CC BY Cory M. Grenier)
Niektóre z umieszczonych na liście (można ją znaleźć tutaj) problemów są od dawna dyskutowane, inne będą dla Zachodu zaskoczeniem. Jakie zmiany mają się dokonać się w Chinach w ciągu najbliższych dwóch dekad i jak wpłyną one na resztę świata?
1. Urbanizacja
Wciągu nadchodzących dwóch dekad urbanizacja stanie się sprawą o największym znaczeniu dla Chin, siłą napędzającą konsumpcję, wzrost gospodarczy, zmieniającą styl życia… Będzie też jednak poważnym wyzwaniem. W 2030 r. 60 proc. ludności Państwa Środka będzie już mieszkać w miastach.
2. Globalizacja i wzrost znaczenia Chin
Chiny będą odgrywały coraz większą rolę w świecie, a ich doświadczenia będą coraz cenniejsze. Główne związane z tym zagrożenia to według autorów raportu m.in. tarcia na tle handlowym i walutowym, rywalizacja o zasoby i wyścig zbrojeń.
3. Wzrost znaczenia kapitału
Kapitał – zwłaszcza prywatny – będzie odgrywał coraz większą rolę w rozwoju gospodarczym Chin, stąd znaczenie rynku finansowego i umiejętnego zarządzania nim. Zwiększy się także rola Państwa Środka w dziedzinie międzynarodowych finansów.
4. Więcej demokracji w polityce, system oparty na nauce
Reformy polityczne w Chinach w najbliższym dwudziestoleciu wejdą na „niezbadane wody” – czytamy. Mimo że przed Chinami stoją trudne decyzje, to „perspektywy są przed nimi jasne”. Ważne, by podczas dalszego rozwoju gospodarczego zachować stabilność (harmonię) społeczną i polityczną.
5. Wyzwania w dziedzinie opieki zdrowotnej
W najbliższych 20 latach ponad połowę ludności Chin dotkną poważne problemy zdrowotne (nowotwory, choroby krążenia). Wpłynie to na ogromny wzrost liczby pacjentów. Głównym źródłem problemów będzie zanieczyszczone środowisko, zwłaszcza na najbardziej rozwiniętym gospodarczo wschodnim wybrzeżu. Dalsza masowa migracja ludności do tego regionu w poszukiwaniu lepszych warunków życia jeszcze bardziej pogorszy tam stan środowiska. W wyniku nagromadzonych w ciągu pół wieku zanieczyszczeń i degradacji środowiska na niemal 2/3 tego obszaru nie będzie odpowiednich warunków do życia – czytamy.
Kolejne problemy zdrowotne wynikną ze zmiany stylu życia Chińczyków: przejadania się, braku ruchu, stresu związanego z pogonią za pieniądzem. Źródłem poważnych problemów społecznych będą również starzenie się społeczeństwa (ludzie w podeszłym wieku będą większością), słaby system usług medycznych i zabezpieczeń socjalnych, bezpieczeństwo żywności i wody.
6. Narastanie problemu emerytalnego
Za 20 lat jeszcze bardziej mogą dać o sobie znać wady polityki planowania rodziny (jednego dziecka) wprowadzonej w latach 70. XX w. Ma zniknąć demograficzna dywidenda, a starzenie się społeczeństwa jeszcze przyspieszy. Problem ten najmocniej dotknie ludzi urodzonych w latach 50., 60., a nawet 70. XX w., którzy „staną się starzy, zanim się dorobią” – piszą autorzy raportu. Wzrośnie także deficyt w ubezpieczeniach społecznych, dlatego wiek emerytalny trzeba będzie wydłużyć przynajmniej o pięć, a może nawet 10 lat.
7. Centrum produkcji luksusu
Chiny zmniejszą produkcję i eksport towarów nisko przetworzonych (np. odzieży), a zwiększą sprzedaż wyrobów i usług o wysokiej wartości dodanej (elektronika, oprogramowanie komputerowe i cała branża IT, urządzenia telekomunikacyjne, samochody, samoloty, szybka kolej). Akumulacja kapitału, technologii i talentów oraz nacisk na badania i rozwój sprawią, że Chiny staną się światowym centrum produkcji high-end (towarów luksusowych). „Do 2030 r. wzrost wartości dodanej sektora wytwórczego w Chinach może doprowadzić do kompleksowych zmian w światowej strukturze przetwórstwa przemysłowego” – czytam w raporcie.
8. Powstanie klastra branży e-handlu
Szybki rozwój handlu internetowego w Państwie Środka pociągnie za sobą dalszy rozwój logistyki i usług finansowych, co będzie stymulować cały rynek wewnętrzny (niedawny sukces Alibaby – potentata e-handlu – na nowojorskiej giełdzie każe w tę prognozę wierzyć).
9. Wzrost roli klasy średniej
Na Zachodzie – twierdzą autorzy – znaczenie klasy średniej słabnie, natomiast w Chinach przybiera na sile, ponieważ rośnie szybko jej liczebność. Styl życia i reprezentowane przez tę klasę wartości (jak docenianie jakości życia) będą coraz powszechniejsze. „Klasa średnia stanie się najszczęśliwszym sektorem społeczeństwa – zapowiadają autorzy prognozy – a jej wpływy wzrosną”.
10. Wzrost indywidualizmu
„Nie ma wątpliwości, że kultura konsumpcyjna odmieni chiński styl życia” – czytamy. Rośnie świadomość praw jednostki, ludzie stają się bardziej zróżnicowani i skoncentrowani na realizacji swych osobistych potrzeb. Wzrośnie także tolerancja dla innych tożsamości, w tym seksualnych, odmiennych zachowań i nawyków. Trzonem owych zmian będzie „feminizm i prawa mniejszości”.
11. Skrajne pogorszenie się stanu środowiska naturalnego
Autorzy nie ukrywają, że szkody, jakie wyrządzono środowisku naturalnemu w Chinach, „wykraczają poza wszystko, co można sobie wyobrazić”. Degradacja wywołuje ekstremalne zjawiska pogodowe (katastrofalne susze w jednych regionach Chin i wielkie powodzie w innych), pustynnienie północnych obszarów kraju, brak czystej wody, rosnące góry odpadów.
Sytuacja w ciągu najbliższych 20 lat jeszcze się pogorszy, bo wysoki wzrost PKB wciąż odbywa się kosztem środowiska, zwłaszcza na lokalnym poziomie zarządzania. Do tego struktura gospodarcza kraju w zbyt dużym stopniu opiera się na branżach nieprzyjaznych środowisku, zaś jego ochrona „stała się długoterminowym sloganem i takim pozostaje”. Urzędnicy wciąż są pod presją wyników gospodarczych i fałszują dane, co powiększa w Chinach problemy ze środowiskiem.
12. Stabilizacja cen surowców
Autorzy przewidują, że w najbliższym dwóch dekadach pojawi się wiele alternatywnych źródeł energii, a ceny jej tradycyjnych nośników pozostaną stabilne lub nawet spadną, wyłączając inflację (prognoza powstała jeszcze przed wielkim spadkiem światowych cen ropy). Węgiel w ciągu 30 lat może nawet przestać być stosowany.
Coraz powszechniejsze będzie używanie substytutów metali, a ich ceny – z wyjątkiem metali ziem rzadkich i szlachetnych – spadną. Rosnąć natomiast będą ceny materiałów medycznych, zwłaszcza związanych z genetyką, która zrewolucjonizuje medycynę i doprowadzi do nowej ery bardziej zindywidualizowanego leczenia.
13. Wzrost pozostałych cen i kosztów utrzymania
Wyższa jakość życia w Chinach spowoduje wzrost cen, zwłaszcza żywności – przewiduje prognoza. Urbanizacja już teraz powoduje w Państwie Środka spadek całkowitej powierzchni użytków rolnych, przez co drożeją produkty rolne.
Duża liczba ludności wiejskiej migrującej do chińskich miast za pracą sprawi, że popyt na mieszkania będzie nadal duży, a ich ceny będą rosły (podobnie jak czynsze za wynajem mieszkań).
14. Ubożenie najniższych grup społecznych i wzrost przestępczości
Wzrost kosztów utrzymania w miastach, dalsza urbanizacja oraz to, że ludzie wykonujący najprostsze prace mogą łatwo stracić zatrudnienie i zostać szybko zastąpieni przez innych, grozi wzrostem przestępczości, która dla wielu może stać się jedynym sposobem na przetrwanie.
Rolą państwa jest egzekwowanie obowiązku kształcenia na poziomie podstawowym i pomoc w zdobyciu edukacji. Samo społeczeństwo musi bardziej zatroszczyć się o miejską biedotę „zamiast ją dyskryminować”.
15. Coraz bardziej widoczne dysproporcje między płciami
Chińskie statystyki pokazują, że stosunek urodzeń mężczyzn do kobiet wynosi 116/100, ale na niektórych obszarach jest o wiele gorzej. Perspektywa, że dziesiątki milionów mężczyzn w Chinach nie znajdą sobie żony, tworzy ogromny problem społeczny (przestępczość seksualna, wzrost zachorowań na choroby zakaźne, w tym AIDS, itp.).
16. Rosnący niedobór wody i gwałtowny wzrost jej ceny
Skażenie środowiska i zanieczyszczenie wód powierzchniowych powodują coraz dotkliwszy brak wody pitnej. Wysycha Żółta Rzeka, to samo dzieje się z Jangcy. Wiele obszarów czeka poważny niedobór wody.
Gospodarka wodna i oczyszczanie wody będą w najbliższych latach priorytetem, zaś cena wody wzrośnie. Jeśli rząd nie zamknie przedsiębiorstw zanieczyszczających na dużą skalę środowisko – np. zakładów papierniczych czy chemicznych usytuowanych w głównych dorzeczach rzek – konsekwencje będą „straszne do wyobrażenia”, a skażona woda będzie ogniskiem masowych zatruć.
17. Nowy chiński kapitał a regionalne kryzysy finansowe
Chiński kapitał w następnych 20 latach coraz szerzej będzie wychodził poza granice i zwiększał zaangażowanie zwłaszcza w Afryce czy Ameryce Płd. Niesie to za sobą ryzyko zawirowań w różnych sektorach światowego rynku finansowego.
18. Zwiększone ryzyko pożarów, popyt na lepsze jakościowo budownictwo
Od końca XX w. spada jakość stawianych w Chinach budynków komercyjnych i mieszkaniowych. Zmuszeni do płacenia wysokich podatków inwestorzy tną koszty, co wraz ze wzrostem ilości sprzętu AGD powoduje przeciążenie sieci elektrycznej w wielu budynkach. W konsekwencji rośnie liczba pożarów (dodam, że w miastach większość Chińczyków mieszka w wielkich mrówkowcach, dlatego pożary pociągają za sobą dużą liczbę ofiar).
19. Lepsza ochrona własności prywatnej
Ochronę własności prywatnej wprowadzono częściowo w 2007 r., ale wciąż istnieje w Chinach wiele klauzul, rozporządzeń i niepisanych zasad będących w konflikcie z prawami właścicieli. Własność indywidualna w nadchodzących latach ma zostać o wiele lepiej zabezpieczona prawnie.
20. Odpływ z Chin osób zamożnych i o wysokich kwalifikacjach technicznych
Autorzy prognozy zauważają, że emigracja Chińczyków do innych państw nie jest niczym nowym. Wielu zamożnych mieszkańców Państwa Środka wyjeżdża z kraju w poszukiwaniu lepszych warunków życia oraz by zainwestować tam pieniądze. Również wielu pracowników z wykształceniem technicznym i znajomością angielskiego nie ma problemu ze znalezieniem pracy na obczyźnie. Jak pokazują badania, chińskie elity techniczne „nie czują się bardzo mocno przywiązane do swej tożsamości narodowej” i wybierają życie w większej wolności zamiast „poświęcać się dla ojczyzny”. Zjawisko to będzie się nasilało, co dla dłuższego rozwoju kraju „nie jest dobre” – twierdzą autorzy prognozy.
Jak widać w katalogu głównych tendencji rozwojowych i wyzwań stojących przed Chinami w najbliższych 20 latach znalazły się obok wyzwań fundamentalnych czy globalnych także i takie, które wydają się mieć drugorzędne znaczenie z naszego punktu widzenia. Np. zagrożenie pożarowe umieszczono przed reformą prawa mającego lepiej chronić własność prywatną czy przed problemem odpływu z Chin talentów za granicę. Trzeba jednak pamiętać hierarchia wyzwań wygląda z chińskiej perspektywy nieco inaczej niż np. z europejskiej, czy – ogólnie – zachodniej.
W ostatnich miesiącach ceny ropy naftowej utrzymywały się w relatywnie wąskim przedziale wahań. Główne czynniki wpływające na rynek tego strategicznego surowca to eskalacja działań wojennych w kilku regionach świata oraz polityka krajów OPEC.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
