Tomas Sedlacek, David Orrell "Zmierzch homo economicus. Rozmowa z Romanem Chlupatym", Studia Emka 2012
To samo można powiedzieć o drugim rozmówcy czeskiego dziennikarza Romana Chlupatego, który przeprowadził wywiad. David Orrell, kanadyjski matematyk i pisarz uzupełnia filozoficzne rozważania Sedlacka doświadczeniem naukowca, który zjadł zęby na modelowaniu złożonych procesów, m.in. atmosferycznych.
Na niespełna 100 stronach „Zmierzchu” jest więcej świeżych i ważnych myśli niż niejednej książce.
Sedlacek twierdzi, że ekonomia jest taką samą wiarą, jak każda inna. Ma przez to na myśli, że nie ma wiedzy obiektywnej, pewnej, neutralnej. Dana gałąź wiedzy zawsze jest zbudowana na pewnych założeniach. W ekonomii bardzo często zakłada się, że ludzie są racjonalni a przyszłość gospodarki da się przedstawić matematycznym wzorem.
Problem polega, zdaniem Sedlacka, na tym, że ludzie nie mają świadomości istnienia tych założeń. Patrzą na świat przez pryzmat pewnych pojęć i bezkrytycznie przyjmują wnioski, które z nich wypływają. Na przykład, że PKB jest najważniejszą miarą dobrobytu i dlatego należy dążyć do jego maksymalizacji. Wzrost osiągnięty jednak kosztem zadłużenia nie musi być żadnym powodem do radości.
W tym sensie możliwe jest, że człowiek współczesny, a zwłaszcza ekonomista współczesny żyje w większej ciemności niż ludzie w średniowieczu. „Oni swojej wiary byli świadomi, przyznawali się do niej, co niedziela powtarzali, że wierzą w Boga, Stworzyciela nieba i ziemi. My nie potrafimy się do czegoś podobnego przyznać. My wierzymy, że nie wierzymy. A przy tym wierzymy znacznie bardziej niż kiedykolwiek wcześniej – wierzymy w o wiele więcej rzeczy. A wiara, kiedy prezentuje się jako prawda, jest niebezpieczna.
Warto zwrócić uwagę, że taki jest cel każdej ideologii, udawać, że jej nie ma, że nie istnieje, że jest w jakiś sposób naturalna. To właśnie musimy zmienić. Bo nasza wiara w ekonomię jest w tej chwili silna, nieuznana, nieuświadomiona – i właśnie dlatego błędna.”
Sedlacek i Orrell nie uchylają się od odpowiedzi na pytanie dlaczego powyższy model uprawiania ekonomii dalej trzyma się mocno, mimo teoretycznej słabości i faktycznej kompromitacji w postaci kryzysu. Problem, ich zdaniem, nie ma charakteru naukowego. Ma charakter polityczny.
To pieniądz kręci światem, a mainstreamowa ekonomia daje legitymizację dla dzisiejszego porządku społecznego. Uzasadnia dlaczego jest w porządku na przykład to, że menadżer funduszu hedgingowego może zarobić miliard rocznie, a miliardy ludzi żyją za mniej niż dolara dziennie.
W tym świetle można zrozumieć, że szczyt piramidy socjoekonomicznej nie jest zainteresowany zmienianiem czegokolwiek we współczesnej ekonomii. Podręczniki ekonomii całkowitym milczeniem pomijają kluczowe zagadnienia władzy w społeczeństwie. Zakładają że istnieje wolna konkurencja, każdy ma taką samą szansę, aby odnieść sukces, mimo iż w oczywisty sposób jest to nieprawda.
Orell opowiada jak na czołowych uniwersytetach „strażnicy istniejącego porządku”, m.in. wielkie instytucje finansowe starają się jak najszybciej przeciągnąć najlepszych studentów „na swoją stronę” oferując bardzo dobre pieniądze w zamian za lojalność. Nie muszą się wówczas martwić, iż ci znajdą luki w głównym nurcie ekonomii.
Orrell ze smutkiem zauważa, że kryzys nic w tej sprawie nie zmienił. Takie jest też zdanie Sedlacka, który uważa, że kryzys uświadomił ludziom pewne fakty, ale ból nie jest wystarczająco silny, żeby wymusić korektę zachowań.
Książka z pewnością jest warta przeczytania, zwłaszcza dla ekonomistów głównego nurtu. Nie jestem pewny, w szczególności biorąc pod uwagę jakość tłumaczenia, czy jest warta 34,90 zł.
OF
Rozwój rynku inwestycji społecznie odpowiedzialnych w Polsce pozostaje na etapie początkowym. Wynika to m.in. z relatywnie krótkiej historii krajowego rynku kapitałowego oraz z faktu, iż inwestorzy koncentrują się przede wszystkim na osiąganiu zysków.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
