Ubezpieczenia jako recepta na kryzys

Jednym z kryteriów poświęcania czasu publikacjom naukowym może być nagroda przyznana przez kompetentne grono ekspertów. Za takie grono można uznać pracowników banku centralnego Austrii.  Przyznali oni nagrodę  im. Klausa Libschera w wysokości 10 tys. EUR niespełna 35-letniemu Antonowi Korinkowi, profesorowi ekonomii na uniwersytecie stanu Maryland.
Ubezpieczenia jako recepta na kryzys

Anton Korinek, Systemic Risk: Amplification Effects, Externalities, and Policy Responses, OeNB, Working Paper 155/2009, s. 24

Zalew publikacji o globalnym kryzysie finansowym powoduje, że szalenie trudno wyłonić te, które powinny przykuć naszą uwagę. Jednym z kryteriów poświęcania czasu publikacjom naukowym może być nagroda przyznana przez kompetentne grono ekspertów. Za takie grono można uznać pracowników banku centralnego Austrii.  Przyznali oni nagrodę im. Klausa Libschera w wysokości 10 tys. euro  niespełna 35-letniemu Antonowi Korinkowi, profesorowi ekonomii na uniwersytecie stanu Maryland.

Autor ostrzega bankierów centralnych przed orientowaniem się w swych rozstrzygnięciach na wskazania swobodnie kształtującej się równowagi rynkowej. Nie uwzględnia ona, twierdzi, efektu rozedrgania wywołanego podejmowanymi przez uczestników rynku działaniami, i prowadzi wprost do przeceniania korzyści społecznych dostarczenia płynności na rynek i nadmiernego absorbowania ryzyka systemowego.

Efekt rozedrgania to kumulujące się sprzężenia zwrotne, tworzące „spiralę śmierci”: gwałtownej obniżki cen aktywów w wyniku „pożarowej sprzedaży” i pogorszenia dostępu do zewnętrznego finansowania, zmniejszenia inwestycji i aktywności gospodarczej, spadku zagregowanego popytu.

Perspektywa indywidualnego inwestora pomija efekt rozedrgania, traktując go jako równoznaczny z ryzykiem systemowym, nieredukowalnym ryzykiem rynkowym. Są to koszty zewnętrzne sposobu zarządzania ryzykiem. Im większe są to koszty dla gospodarstw domowych, tym bardziej rośnie apetyt na ryzyko w instytucjach finansowych (s. 14).

Przedstawiony w publikacji model ekonometryczny pokazuje, że ryzyko systemu finansowego istnieje niezależnie od tego, jak wiele i jakich banków jest zagrożonych upadłością. Również zwiększanie dyscypliny finansowej nie zniesie sprzeczności racjonalności jednostkowej i systemowej.

Powrót do poznawczych podstaw zarządzania ryzykiem systemu finansowego jest krokiem we właściwym kierunku. Kalkulacja ryzyka jednostkowego oraz ryzyka systemu finansowego jest odmienna. Do kalkulacji jednostkowej ceny przyjmuje się jako dane przez rynek. W trakcie panicznej wysprzedaży pojedynczy uczestnik rynku nie zastanawia się, że jego cena może być uznana za ceną godziwą ze względu na zanik obrotu na danym rynku lub danym instrumentem finansowym.   Do ograniczenia ryzyka systemowego dojdzie, gdy ograniczy się pole do wyprowadzenia z rachunku ekonomicznego instytucji finansowych kosztów zewnętrznych zwiększania tego typu ryzyka.

Najcenniejszym elementem koncepcji Antona Korineka jest wprowadzenie kategorii ubezpieczeń do zarządzania ryzykiem systemu finansowego. Z jednej strony oznacza to, że G-20 jest politycznym reasekuratorem działań podejmowanych w poszczególnych krajach. Z drugiej, że tolerowanie uczestników globalnych rynków finansowych nie posiadających buforu na ubezpieczenie swojego ryzyka prowadzi do wzrostu zagrożenia „spiralą śmierci”.

Rozkręcanie się spirali kosztów zewnętrznych odbywa się przez dwa kanały: wartości godziwej aktywów wymaganej przez międzynarodowe standardy rachunkowości oraz przez zatory płatnicze instytucji finansowych. Specjalne wehikuły finansowe zarażają uczestników rynku, bo są bytami wirtualnymi, pozbawionymi zabezpieczenia przed ryzykiem swej działalności.

Kierunek rekomendacji wynikających z teorii młodego ekonomisty jest jednoznaczny. Trzeba zwiększyć wymogi kapitałowe wobec instytucji kredytowych. Muszą one uwzględnić trend do narastania ryzyka systemu finansowego w warunkach zdecentralizowanej globalizacji, niskich oczekiwań deflacyjnych i niskich oczekiwań inflacyjnych oraz kosztów zewnętrznych świadomie i nieświadomie przyjmowanego ryzyka systemu finansowego.

Publikacja banku centralnego Austrii stanowi zwieńczenie kolejnego etapu dyskursu o istocie ryzyka systemowego. Początkowo była to dyskusja o odchyleniach od stanu tak czy inaczej definiowanej równowagi makroekonomicznej. Przywiązywano nadmierną uwagę do prewencji utrzymania stabilności finansowej. Później zajmowano się instytucją pożyczkodawcy ostatniej instancji w warunkach otwartej gospodarki i swobodnego przepływu kapitału. Spór o to, kto ma płacić za umiędzynarodowienie zysków i nacjonalizację strat, przysłonił różnicę między ryzykiem systematycznym a ryzykiem systemowym.

Poprawa teoretycznych podstaw badania odporności systemu finansowego na szoki asymetryczne doprowadziła do analizy powiązań między sprawozdaniami finansowymi instytucji zbyt dużych, aby ich upadłość mogła być sfinansowana. Ustalono bezspornie, że jedynie przeciwdziałanie procyklicznym zachowaniom instytucji finansowych może uzdrowić sytuację.

Uznanie, że językiem zarządzania kryzysowego w warunkach globalnej recesji może być jedynie teoria ubezpieczeń, stanowi przełom w myśleniu o sposobach wyjścia z globalnego kryzysu finansowego. W ubezpieczeniach nie ma instytucji za dużych, aby mogły upaść ani pożyczkodawców ostatniej instancji. Są reasekuratorzy działający na zasadach rynkowych. Katastrofy naturalne i akty terrorystyczne mogą doprowadzić do wymiany jednej grupy reasekuratorów na inną. Stale istnieje gotowość do dostarczenia nowego kapitału.

—————

Jan Krzysztof Solarz – absolwent wydziału filozofii i wydziału ekonomii Uniwersytetu Warszawskiego. Od początku transformacji systemowej ściśle współpracuje ze Związkiem Banków Polskich. Przez 15 lat był doradcą kolejnych prezesów NBP, odpowiedzialnym za sprawy dostosowania banku centralnego do funkcjonowania w ESBC. Prorektor do spraw badań w Akademii Finansów.

Reprezentuje nurt ekonomii instytucjonalnej w badaniu procesów podejmowania decyzji w korporacjach oraz przedsiębiorczości. Autor wielu publikacji , m.in.: ” Narodowe style zarządzania”, „Zarządzanie strategiczne w bankach”, „Rozwój systemów bankowych”.  Nagrodzony oznaką honorową ZBP oraz nagrodą Komietetu Nauk o Finansach za książkę: „Zarządzanie ryzykiem systemu finansowego” WNPWN, Warszawa 2008.

Anton Korinek, Systemic Risk: Amplification Effects, Externalities, and Policy Responses, OeNB, Working Paper 155/2009, s. 24