Pokolenie Baby Boomers (BB) to pod względem liczebności największa grupa mieszkająca na obszarze Unii Europejskiej – na koniec 2018 roku spośród 512,4 mln mieszkańców blisko co czwarty należał do pokolenia BB. Tymczasem, jak wynika z danych Eurostatu, z bankowości internetowej (BI) korzysta średnio tylko 38 proc. przedstawicieli tej generacji.
Zdecydowanie największy odsetek osób 55+ dokonuje operacji bankowych online w Danii (86 proc.), a oprócz niej w czołówce znajdują się dwa państwa nordyckie należące do UE – Finlandia i Szwecja. Liderem jest także Holandia. W zajmującej 5. miejsce Estonii odsetek ten jest już znacząco mniejszy i wynosi 59 proc.
Państwa z Europy Środkowej i Południowej generalnie mają niższy od średniej unijnej wskaźnik użytkowników BI. W Polsce, podobnie jak w Słowenii, z usług bankowych online korzysta 21 proc. osób z generacji BB i jest to więcej niż m.in. w Portugalii i Grecji.
Analizując dane dotyczące korzystania z BI w ramach pokolenia BB, warto zwrócić uwagę na niejednorodność. Generacja ta skupia zarówno osoby czynne zawodowo, jak i będące na emeryturze. A to oznacza odmienny poziom dochodów, wielkość i strukturę wydatków, a w efekcie także popyt na usługi bankowe.
Internet i technologie komputerowe pojawiły się, gdy osoby z pokolenia BB były już w średnim wieku. Młodsze generacje, zwłaszcza pokolenia Millenialsów i Z, dorastały w środowisku internetowym, więc intuicyjnie i bezproblemowo przyswajają dostępne w nim rozwiązania.
Tymczasem pokolenie BB musiało przełamać barierę psychologiczną związaną z nieznaną technologią i „nauczyć się z niej” korzystać. Niestety wraz z wiekiem obniża się sprawność intelektualna, co też jest czynnikiem hamującym eksplorację i akceptację „nowego”.
Baby Boomers w Polsce: pokolenie wykluczone z rynku e-commerce?
Dlatego w odniesieniu do generacji BB zasadniczą sprawą staje się przestrzeganie przez banki dobrych praktyk w zakresie projektowania serwisów internetowych zgodnie z międzynarodowym standardem Web Content Accessibility Guidelines 2.0. Podział pokolenia BB na frakcję „młodszych” (55-64 lata) i „starszych” (65-74 lata) pokazuje znaczące różnice w korzystaniu z BI. Średnia dla 28 państw UE w tych grupach wiekowych wynosi odpowiednio 44 proc. i 30 proc.
Największe różnice występują u południowych sąsiadów Polski, tj. w Czechach i na Słowacji oraz w dawnych republikach nadbałtyckich: Litwie, Łotwie i Estonii. W tych państwach odsetek osób korzystających z BI w wieku 55-64 jest o ponad 20 punktów procentowych (p.p.) wyższy w porównaniu z grupą „starszych” BB.
Znaczące różnice, wynoszące kilkanaście punktów procentowych, widoczne są także w największych pod względem liczby ludności krajach UE: w Hiszpanii (17 p.p.), Niemczech (15 p.p.) i we Francji (13 p.p.). W tej grupie państw znajduje się również Polska (14 p.p.). Najmniejsze różnice występują w Danii (6 p.p.), Luksemburgu (4 p.p.), Bułgarii (4 p.p.) oraz Rumunii (2 p.p.).
Należy jednak zwrócić uwagę na wartość będącą podstawą porównania tych dwóch grup. Przykładowo w Grecji z BI korzysta ogółem zaledwie 12 proc. osób z pokolenia BB, w tym 18 proc. w wieku 55-64 lata i tylko 5 proc. w wieku 65+.
To oznacza, że odsetek użytkowników z grupy „starszych” BB jest o 72 proc. mniejszy w porównaniu ze wskaźnikiem dla grupy „młodych” BB (mimo że różnica wynosi tylko 13 p.p.).
Z kolei w opuszczającej UE Wielkiej Brytanii usługi bankowe online realizuje 53 proc. osób z pokolenia BB, w tym 58 proc. osób w wieku 55-64 lata i 47 proc. w wieku 65+.
W Polsce odsetek osób w wieku 65-74 lata korzystających z bankowości internetowej wynosi 13 proc.
Tym samym przy różnicy wynoszącej 11 p.p., czyli porównywalnej do występującej w Grecji, wskaźnik dla „starszych” BB jest tylko o 19 proc. mniejszy w porównaniu ze wskaźnikiem dla „młodych” BB. W Polsce odsetek osób w wieku 65-74 lata korzystających z bankowości online wynosi 13 proc. i jest o ponad połowę mniejszy w stosunku do wskaźnika dla osób 55-64 lata (27 proc.).
Analizując sytuację w poszczególnych państwach generalnie obserwuje się prawidłowość, że im mniejszy odsetek osób z całego pokolenia BB korzysta z BI, tym większe są różnice pomiędzy młodszą i starszą grupą wiekową, oczywiście na korzyść grupy do 65. roku życia.
Analiza danych Eurostatu pokazuje, że choć płeć w nieco mniejszym stopniu niż wiek różnicuje użytkowników BI w pokoleniu BB, to w zdecydowanej większości państw UE z BI korzysta więcej mężczyzn niż kobiet.
Średnia unijna wynosi odpowiednio: panowie – 41 proc., panie – 34 proc. Gdyby wziąć pod uwagę wyłącznie różnicę pomiędzy odsetkiem kobiet i mężczyzn korzystających z internetowych usług bankowych, to największa jest w przypadku Belgii (14 p.p.) i Austrii (13 p.p.), a spośród dużych państw – w Niemczech i we Włoszech (po 12 p.p.). W Polsce wynosi zaledwie 1 p.p. – z BI korzysta 22 proc. mężczyzn i 21 proc. kobiet.
Dane dotyczące użytkowników BI ze względu na płeć doskonale odzwierciedlają różnice kulturowe występujące w UE pomiędzy państwami o odmiennym położeniu geograficznym. Pokazują emancypację w zakresie korzystania z internetowych usług bankowych kobiet w państwach skandynawskich i w sąsiadujących z nimi państwach nadbałtyckich oraz dominującą rolę mężczyzn w państwach Europy Południowej, na którą przekłada się mniejsza aktywność zawodowa, a więc i samodzielność finansowa kobiet.
Wykształcenie ma znaczenieCzynnikiem, który w znacznie większym stopniu niż płeć i wiek determinuje korzystanie przez generację BB z internetowych usług bankowych jest wykształcenie. Najgorzej jest wśród osób z niskim wykształceniem.
Średni odsetek słabo wykształconych użytkowników BI wynosi w UE 19 proc., ale różnice pomiędzy poszczególnymi państwami są bardzo duże. Tylko w 5 państwach z BI korzysta ponad 40 proc. osób z niskim wykształceniem.
Dominują wśród nich państwa skandynawskie, a liderem – jak i w innych zestawieniach – jest Dania, w której z BI korzysta aż 78 proc. osób z niskim wykształceniem. Dobry wynik ma także Holandia (66 proc.), Szwecja (63 proc.) i Finlandia (58 proc.). Stawkę państw z najwyższym odsetkiem osób słabo wykształconych, które korzystają z BI, zamyka Belgia (41 proc.).
Niestety w Polsce, podobnie jak na Węgrzech i w Grecji, wartość tego wskaźnika wynosi zaledwie 3 proc., co lokuje nasz kraj na jednym z ostatnich miejsc w UE.
Lepiej przedstawia się sytuacja wśród osób z wykształceniem średnim. Przeciętnie w całej UE z BI korzysta 39 proc. takich osób. Oczywiście najwięcej z BI korzystają osoby z wyższym wykształceniem. Średnia unijna wynosi 63 proc., a różnice pomiędzy poszczególnymi państwami są zdecydowanie mniejsze niż w przypadku pozostałych poziomów wykształcenia.
Porównanie wartości wskaźnika użytkowników BI dla osób ze średnim i wyższym wykształceniem pokazuje, że Polska znajduje się wśród trzech krajów o największej pomiędzy nimi różnicy. Wynosi 40 p.p., na Słowacji 41 p.p., a na Litwie 45 p.p. Dla porównania w Danii i Szwecji jest to tylko 5 p.p., a w Holandii 6 p.p.
Wśród państw o najmniejszej różnicy jest także Bułgaria (8 p.p.), ale ten obraz zmienia się, gdy analizuje się różnice względne. W Bułgarii z BI korzysta zaledwie 1 proc. osób z wykształceniem średnim i 9 proc. z wyższym, więc wartość tego wskaźnika dla osób ze średnim wykształceniem jest aż o 89 proc. mniejsza od wskaźnika dla osób z wykształceniem wyższym.
W pokoleniu Baby Boomers wśród użytkowników bankowości internetowej dominują osoby z wyższym wykształceniem.
W pokoleniu BB wśród użytkowników BI wyraźnie dominują osoby z wyższym wykształceniem, w wieku 55-64 lata. Polska należy do państw z niskim odsetkiem osób o takim profilu korzystających z BI. Rozwiązaniem administracyjnym, które może przyczynić się do poprawy, są obowiązujące od 1 stycznia 2019 roku zmiany w Kodeksie pracy (DZ.U. 2018 poz. 357), wprowadzające zasadę wypłaty wynagrodzenia na rachunek bankowy, a do rąk własnych tylko jeśli pracownik złoży taki wniosek.
Zachętą do korzystania z BI przez osoby z pokolenia BB, szczególnie jego młodszą, aktywną zawodowo część, ma być także możliwość otwierania darmowych kont przez osoby fizyczne. Wymóg oferowania takich kont nakłada na polskie banki i SKOK-i przeprowadzona w 2018 roku nowelizacja ustawy o usługach płatniczych (DZ.U. 2018 poz.1075). Jednak banki powinny przede wszystkim uważnie diagnozować potrzeby tej grupy klientów w odniesieniu do elektronicznych kanałów dystrybucji ich usług.
Mniejsza swoboda w poruszaniu się w środowisku wirtualnym w porównaniu z młodszymi generacjami powoduje, że jedną z najważniejszych potrzeb jest ograniczenie zakresu modyfikacji wprowadzanych przez banki w interfejsach serwisów transakcyjnych i dbałość o to, aby – zgodnie z koncepcją age-friendly banking – były dostosowane do ograniczeń psychofizycznych właściwych dla starszego wieku.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
