Firmy osadzone w międzynarodowych sieciach produkcyjnych mogą z łatwością zastąpić partnerów, których działalność została zakłócona wskutek klęski żywiołowej (Marc, CC BY-NC-ND).
Wraz ze wzmocnieniem wzajemnych powiązań światowych producentów, dostawców usług i międzynarodowych instytucji finansowych w wyniku rozwoju łańcuchów dostaw (Baldwin 2016), pojawiają się znacznie większe niż dotychczas obawy, że katastrofalne wstrząsy gospodarcze mogą się szybko rozprzestrzeniać pomiędzy krajami poprzez te złożone sieci powiązań. Wrażliwość globalnych sieci produkcyjnych jest szczególnie niepokojąca, ponieważ, zgodnie z przewidywaniami, częstotliwość i dotkliwość klęsk żywiołowych w przyszłości wzrośnie z powodu zmian klimatycznych (Milly i in., 2002) oraz zmieniających się tendencji zjawisk sejsmicznych (Beroza, 2012).
Łańcuchy dostaw mogą pozwalać na rozprzestrzenianie i wzmacnianie wstrząsów spowodowanych klęskami żywiołowymi. Skupiając się na amerykańskich firmach działających w okresie 1978-2013, Barrot i Sauvagnat (2016) wykazali, że po każdej katastrofie spadała sprzedaż krajowych dostawców firm dotkniętych klęską żywiołową. Podobnie Carvalho i in. (2016) stwierdzili, że wstrząsy wywołane wielkim trzęsieniem ziemi we wschodniej Japonii rozprzestrzeniły się na inne japońskie firmy zlokalizowane w regionach, które nie zostały bezpośrednio dotknięte klęską. Boehm i in. (2015) rozszerzyli zakres badań, obejmując nimi międzynarodową propagację wstrząsów i stwierdzili, że trzęsienie ziemi we wschodniej Japonii negatywnie wpłynęło także na zagraniczne oddziały japońskich firm bezpośrednio dotkniętych tą katastrofą.
W naszej pracy analizujemy międzynarodowy zasięg rozprzestrzeniania się wstrząsów za pośrednictwem globalnych łańcuchów dostaw, nie ograniczając naszej analizy do rozprzestrzeniania się wstrząsów pomiędzy firmami stowarzyszonymi (Kashiwagi i in., 2018). Porównaliśmy również wewnątrzkrajowe i międzynarodowe wzorce rozprzestrzeniania się wstrząsów spowodowanych klęskami żywiołowymi i stwierdziliśmy istnienie znacznych różnic.
Nasza analiza stała się możliwa dzięki nowym zestawom danych dotyczących przedsiębiorstw i pozyskanym przez FactSet Revere z otwartych źródeł, w tym sprawozdań finansowych, artykułów prasowych i stron internetowych. Dane FactSet Revere obejmują 110 000 światowych firm (w tym 17 656 firm ze Stanów Zjednoczonych) oraz ich sieci dostaw. Dane dotyczące łańcucha dostaw pozyskano częściowo ze sprawozdań finansowych, ponieważ w niektórych państwach (jak np. w Stanach Zjednoczonych) firmy notowane na giełdzie mają obowiązek zgłaszania swoich głównych klientów. W celu uzyskania większej ilości informacji o każdej firmie, uzupełniliśmy dane dotyczące łańcucha dostaw zestawem danych Osiris. Jest to zebrany przez Bureau van Dijk zbiór danych o zasięgu ogólnoświatowym, obejmujący głównie firmy notowane na giełdach.
Skupiliśmy się na wstrząsach gospodarczych spowodowanych przez huragan Sandy, który uderzył we wschodnie wybrzeże Stanów Zjednoczonych w październiku 2012 roku. Huragan spowodował straty gospodarcze sięgające 50 mld dolarów (Centrum Badań nad Epidemiologią Katastrof, 2017). W wyniku tej katastrofy eksport z portów morskich w Nowym Jorku i New Jersey był mniejszy przez następne kilka miesięcy (Agencja ds. Spisu Ludności Stanów Zjednoczonych, 2017).
Zbadaliśmy, w jaki sposób poziom sprzedaży firm, które nie zostały bezpośrednio dotknięte skutkami huraganu, w okresie po katastrofie zależał od tego, czy ich dostawcy i klienci mieli swoje siedziby na obszarach dotkniętych katastrofą. Nasze wyniki wskazują, że po przejściu huraganu dynamika sprzedaży amerykańskich firm powiązanych z dostawcą lub klientem działającym na obszarach dotkniętych klęską żywiołową była średnio o 10 proc. niższa niż dynamika sprzedaży przedsiębiorstw niezwiązanych z żadną firmą działającą na obszarze dotkniętym katastrofą. Wskazuje to na znaczne wewnątrzkrajowe rozprzestrzenianie się wstrząsów. Jest to zgodne z wynikami uzyskanymi w pracach Barrota i Sauvagnata (2016) oraz Carvalho i in. (2016).
Stwierdziliśmy jednak, że wzrost sprzedaży firm spoza Stanów Zjednoczonych, powiązanych z dostawcą lub klientem działającym na obszarach dotkniętych klęską, nie był niższy niż w odniesieniu do innych firm. Innymi słowy, wydaje się, że negatywny wstrząs wywołany przez huragan nie rozprzestrzenił się poza Stany Zjednoczone. Brak międzynarodowej propagacji jest wyjątkowy, zwłaszcza jeśli weźmiemy pod uwagę, że szkody spowodowane przez huragan Sandy były znacznie większe niż w odniesieniu do ogromnej większości analizowanych klęsk żywiołowych w Stanach Zjednoczonych z lat 1978-2013, które według badań wywoływały wstrząsy u krajowych partnerów bezpośrednio dotkniętych firm (Barrot i Sauvagnat, 2016). Prowadzi nas to do wniosku, że jeżeli tak wielka katastrofa jak huragan Sandy nie wywarła znaczącego wpływu na zagranicznych partnerów, niewiele klęsk żywiołowych mogłoby mieć taki wpływ.
Dlaczego wstrząsy związane z klęskami żywiołowymi rozprzestrzeniały się na terenie Stanów Zjednoczonych, ale nie poza ich granicami? Bardziej szczegółowa analiza mechanizmu propagacji wstrząsów wykazała, że skutki huraganu nie rozprzestrzeniły się na amerykańskie firmy, które miały zagranicznych dostawców lub klientów. Innymi słowy, negatywne wstrząsy nie miały wpływu na firmy powiązane z partnerami działającymi na obszarach dotkniętych klęską żywiołową, jeśli sieć produkcyjna tych firm była umiędzynarodowiona, niezależnie od tego, czy firmy te były zlokalizowane w Stanach Zjednoczonych czy za granicą. Ogólnie wiadomo, że firmy umiędzynarodowione są bardziej produktywne (Bernard i in., 2007) i mają lepszy dostęp do informacji na temat rynków globalnych (Chaney, 2014). W związku z tym prawdopodobne jest, że firmy osadzone w międzynarodowych sieciach produkcyjnych mogą z łatwością zastąpić partnerów, których działalność została zakłócona wskutek klęski żywiołowej.
Mocno powiązane sieci dostawców i klientów, występują w postaci grup przemysłowych, znanych jako „keiretsu” i są typowe dla japońskich producentów, takich jak Toyota Motor Corporation oraz ich bezpośrednich i pośrednich dostawców (Aoki, 1988). Mimo że gęste sieci wzajemnie powiązanych firm zazwyczaj sprzyjają wzajemnemu zaufaniu między organizacjami członkowskimi, zachęcają do dzielenia się informacjami i tym samym zwiększają produktywność, rezultaty naszych badań pokazują, że są one podatne na wstrząsy gospodarcze.
Ustalenia nasze nie wydają się być ograniczone do huraganu Sandy – pozytywny wpływ zróżnicowanych łańcuchów dostaw i powiązań wykraczających poza obszar lokalny na odporność firm na klęski żywiołowe zaobserwowano również w innych badaniach (Todo i in., 2015) prowadzonych po wielkim trzęsieniu ziemi we wschodniej Japonii.
Yasuyuki Todo – profesor na Wydziale Nauk Politycznych i Ekonomii, Uniwersytet Waseda
Yuzuka Kashiwagi – pracownik naukowy Japońskiego Towarzystwa Promocji Nauki (Japan Society for the Promotion of Science), doktorantka na Uniwersytecie Waseda
Petr Matous – prodziekan, Wydział Inżynierii i Informatyki, Uniwersytet w Sydney
Artykuł po raz pierwszy ukazał się w VoxEU.org (tam dostępna jest pełna bibliografia). Tłumaczenie i publikacja za zgodą wydawcy.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
