Pod względem udziału zatrudnionych w szeroko rozumianych usługach (od handlu i telekomunikacji, przez finanse, po edukację, służbę zdrowia, administrację, a także kulturę i rekreację) w relacji do wszystkich zatrudnionych Polska wyprzedza w Unii Europejskiej jedynie Bułgarię i Rumunię. W Polsce w 2017 r. w usługach – jak podaje Eurostat – pracowało łącznie 58,7 proc. pracowników, przy średniej unijnej sięgającej 73,9 proc.
W porównaniu z rokiem 2000 w usługach przybyło u nas ponad 2 mln miejsc pracy, o 7,8 pkt. proc., ale w wielu krajach unijnych następuje znacznie szybszy przepływ zatrudnienia z wytwarzania, a zwłaszcza z rolnictwa, do sfery usług. W całej Unii w latach 2000 – 2017 przybyło ponad 32,3 mln miejsc pracy, z czego najwięcej (wzrost o ponad 11 mln osób) w usługach określanych mianem profesjonalnych – w nauce, technice i wsparciu administracji. O ponad 7,7 mln więcej osób pracuje w Unii w porównaniu z 2000 r. w handlu, transporcie, usługach hotelarskich i gastronomii.
Podobne tendencje notowane są w Polsce – liczba profesjonalistów w tym czasie niemal się podwoiła – z 556,7 tys. w 2000 r. do 1 067,8 tys. w 2017 r., a liczba pracowników handlu, transportu, przy zapewnianiu noclegów i wyżywienia powiększyła się o jedną trzecią, z 2,8 do 3,7 mln osób.
Rzecz w tym, że w wielu krajach unijnych zmiany zatrudnienia zachodzą równie szybko. Znaczny jest np. w Polsce (od kilkunastu lat niezmiennie utrzymuje się na poziomie 24 proc.) udział zatrudnienia w przemyśle. Podobnie jest zresztą w Czechach, gdzie udział pracujących w przemyśle jest jeszcze wyższy niż u nas i wynosi 29 proc. Na naszą statystykę w znaczący sposób wpływa przede wszystkim jednak wysoki wciąż udział pracujących w rolnictwie (ponad 10 proc. w 2017 r.).
Wiele innych krajów, nie tylko tzw. nowych krajów unijnych, w dużym przyspieszeniu przeżywa obecnie strukturalne zmiany w zatrudnieniu. Wyraźne przesunięcie rąk do pracy w kierunku usług nastąpiło m.in. w Hiszpanii, Portugalii i w Irlandii. Najbardziej imponujących zmian w strukturze zatrudnienia doświadcza jednak Rumunia, w której w 2000 r. w usługach pracowało jedynie 28,2 proc. zatrudnionych. Rumunia ma nadal najniższy w UE poziom pracujących w usługach, ale do 2017 r. wzrósł on do 46,3 proc., aż o 18,1 pkt proc. O kilkanaście punktów procentowych wzrósł w ciągu ostatnich 17 lat udział zatrudnienia w usługach m.in. na Malcie (o 14,7 pkt proc.), w Hiszpanii i w Portugalii (w obu przypadkach o 13,4 proc.), Chorwacji (wzrost o 13,1 pkt proc.), Irlandii (o 12,6 pkt proc.), na Węgrzech (o 12,4 pkt proc.).
Najwyższy udział zatrudnienia w usługach mają kraje, w których proces przesuwania się zatrudnienia od produkcji i rolnictwa do usług (ma to związek ze wzrostem wydajności w przemyśle) rozpoczął się już znacznie wcześniej. Usługi, w tym zwłaszcza finansowe, najsilniej dominują w strukturze zatrudnienia w Holandii (83,5 proc.). Więcej niż cztery na pięć osób pracuje w usługach w jeszcze siedmiu innych krajach „starej” Unii, m.in. w Wielkiej Brytanii i Francji. W Niemczech, a nawet w znajdującej się poza Unią Szwajcarii, duże znaczenie ma nadal praca w przemyśle.
Z punktu widzenia gospodarczej efektywności istotne są nie tylko zmiany w zatrudnieniu, ale także wkład różnych jego kategorii w tworzenie PKB. W skali Unii można mówić o równowadze pomiędzy nakładem pracy a udziałem w tworzeniu wartości dodanej w postaci PKB. W 2017 r. 73,9 proc. zatrudnionych w Unii tworzyło 73,5 proc. unijnego PKB. W 2000 r. udział usług w zatrudnieniu i w tworzeniu PKB był w Unii niższy.
Dla porównania – w Polsce udział usług w tworzeniu PKB był w 2017 r. wyższy niż udział w zatrudnieniu (63,2 proc. w PKB i 58,7 proc. w zatrudnieniu). Od początku nowego wieku, a nawet tysiąclecia udział usług w tworzeniu PKB pozostawał w Polsce właściwie na tym samym poziomie (63,9 proc. w 2000 r. i 63,2 proc. w 2017 r.), podczas gdy ich udział w zatrudnieniu wyraźnie wzrósł (z 50,9 proc. do 58,7 proc.). Pracujący w szeroko rozumianych usługach tworzą u nas wciąż relatywnie większą wartość niż wynosi ich udział w strukturze zatrudnienia.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
