Autor: Jacek Krzemiński

Dziennikarz ekonomiczny, publicysta.

W PPP samorządy się nie zadłużają, ale to nie oznacza braku zobowiązań

Brak pieniędzy na wkład do unijnych projektów przyniósł wysyp pionierskich projektów PPP. Samorządy w formule partnerstwa publiczno-prywatnego chcą albo już budują lokalne drogi, szpitale, instalacje recyklingu, żłobki i cmentarze. Ten rok może być przełomowy dla samorządowych inwestycji realizowanych z prywatnymi firmami.
W PPP samorządy się nie zadłużają, ale to nie oznacza braku zobowiązań

(graf. DD/CC BY-NC-SA MyTudut)

Dolnośląski urząd marszałkowski chce, by prywatni inwestorzy, w ramach partnerstwa publiczno – prywatnego, zmodernizowali (za swoje pieniądze) i utrzymywali przez lata setki kilometrów dróg wojewódzkich. Poznań jest w trakcie rozstrzygania przetargu na budowę w ramach PPP spalarni odpadów, której koszt szacuje się na 700 mln zł. Łódź, Szczecin, Olsztyn i Radom zamierzają na koszt prywatnych firm wznieść lub zmodernizować miejskie stadiony.

Kilka innych dużych miast, m.in. Warszawa, Katowice i Bielsko-Biała, ogłosiło w ostatnich miesiącach przetargi na budowę w formule PPP dużych parkingów podziemnych. Najbardziej spektakularny projekt ma stolica. Jej władze na początku października zaprosiły do negocjacji firmy, z którymi chciałyby wybudować aż 8 wielopoziomowych parkingów podziemnych w centrum miasta (łącznie na 2,5 tys. aut).

Przedsięwzięcie warte jest setki milionów złotych. I jak najbardziej realne, bo kilka miast, m.in. Kraków i Poznań, wybudowało już w ramach PPP (na koszt prywatnych inwestorów) podobne garaże, a Wrocław właśnie taką inwestycję kontynuuje.

Warszawa finalizuje również przetarg na wymianę, na koszt prywatnych inwestorów, 2 tys. wiat przystankowych. W przyszłym roku chce zaś wezwać do rozmów firmy, które także na swój koszt, wymieniłyby wszystkie latarnie uliczne w mieście.

Inwestycje z napędem PPP

Ostatnio różnorodność inwestycji, które polskie samorządy realizują w PPP, wyraźnie wzrosła. W Krapkowicach w zeszłym roku powstały w ten sposób dwa żłobki (to pierwszy tego typu projekt w kraju). Murowana Goślina za pieniądze prywatnego inwestora buduje i remontuje mieszkania komunalne, Radzionków wykonał termomodernizację czterech samorządowych szkół, a Żnin instalację do przerobu odpadów komunalnych na tzw. paliwo alternatywne.

W Ustce prywatna firma dołożyła się do modernizacji publicznej drogi, a teraz ją utrzymuje (remontuje, sprząta, a zimą odśnieża). Latem zeszłego roku krakowski samorząd miejski zawarł umowę z prywatnym konsorcjum, na mocy której wybuduje ono na własny koszt i będzie zarządzać cmentarzem komunalnym. Kilka samorządów, m.in. wielkopolskie Kiszkowo, zleciło prywatnej firmie prowadzenie gminnej sieci wodociągowo – kanalizacyjnej.

Trzeba też wspomnieć o dwóch spektakularnych i pionierskich projektach PPP z Żywca i Sopotu, które ruszyły w ostatnich miesiącach. Jesienią zeszłego roku władze powiatu żywieckiego podpisały warunkową umowę z kanadyjską spółką InterHealth Canada na budowę szpitala powiatowego. Umowa ostateczna będzie parafowana dopiero po zamknięciu finansowania tego przedsięwzięcia, co ma nastąpić jeszcze w tym roku. Koszt inwestycji szacuje się na 220 mln zł i ma go pokryć w całości spółka InterHealth – jej jedynym wynagrodzeniem będzie kontrakt z NFZ.

Z kolei w styczniu tego roku władze Sopotu i PKP podpisały umowę PPP z Bałtycką Grupą Inwestycyjną na budowę nowego dworca kolejowego (z małą galerią handlową) i zagospodarowanie terenów wokół niego. Przedsięwzięcie, na które potrzeba około 100 mln zł, obejmie m.in. budowę nowego placu miejskiego, podziemnego parkingu na 250 samochodów i hotelu.

Przetarta ścieżka do nowej kasy

Z raportów firmy doradczej Investment Support i Fundacji Centrum PPP wynika, że głównie za sprawą samorządów przybywa u nas od 2009 r. projektów partnerstwa publiczno-prywatnego. W latach 2009-2011 instytucje publiczne, w większości właśnie samorządy, ogłosiły w formie przetargów i zaproszeń do negocjacji 144 takie projekty (o łącznej wartości 5 mld zł). To kilka razy więcej niż we wcześniejszych latach.

(oprac.graf. DG/CC BY-NC bourgeoisbee)

(oprac.graf. DG/CC BY-NC bourgeoisbee)

Powody przyspieszenia są trzy.

Pierwszy, to uchwalone na przełomie 2008 i 2009 r. ustawy: o partnerstwie publiczno-prywatnym oraz o koncesji na roboty budowlane lub usługi. Nowe przepisy ułatwiły realizację tego typu przedsięwzięć.

Drugim, jest spowolnienie gospodarcze i trudniejsza sytuacja finansowa polskich samorządów. Sięgają one po PPP głównie dlatego, że mają za mało środków na inwestycje i są zbyt zadłużone, by mogły brać na nie kolejne kredyty. A projekty partnerstwa publiczno-prywatnego (pod pewnymi warunkami, wykluczającymi niektóre przedsięwzięcia) nie zwiększają wskaźnika zadłużenia samorządów. Potwierdza to Ministerstwo Finansów – ta jego wykładnia ma znaleźć się w projektowanej, rządowej ustawie o redukcji obciążeń administracyjnych.

Po trzecie wreszcie, jest u nas coraz więcej zrealizowanych już i udanych samorządowych projektów PPP. To najlepsza zachęta dla innych – sięgać po przetestowane rozwiązania, unikając błędów prekursorów.

Według raportu firmy doradczej Investment Support tylko w zeszłym roku w Polsce instytucje publiczne ogłosiły 42 projekty partnerstwa publiczno-prywatnego. Z tego aż 27 w IV kwartale 2011 r. Były to prawie w całości przedsięwzięcia samorządów. W 33 projektach podano ich szacunkową wartość, na łączną sumę 1,48 mld zł.

Z kolei jak podaje Fundacja Centrum PPP, wartość już planowanych przedsięwzięć PPP w Polsce to 15 mld zł. W tej statystyce także dominują samorządy.

Z drugiej strony nie brakuje poważnych prywatnych inwestorów zainteresowanych takimi przedsięwzięciami. Np. do przetargu na budowę parkingu podziemnego w Bielsku-Białej stanęły portugalska Mota-Engil, jedna z największych firm budowlanych w Europie, a także dwie duże polskie spółki – Mostotal Warszawa i Pol-Aqua.

Dla prywatnych inwestorów, a także banków finansujących takie inwestycje, mają one jeden walor nie do przecenienia: udział partnera publicznego znacznie obniża ich ryzyko oraz koszt. Poza tym są to często przedsięwzięcia, w których określone w biznesplanie przychody są niemal pewne (tak jest choćby w przypadku eksploatacji sieci wodociągowo-kanalizacyjnych). Często samorząd wręcz je gwarantuje, np. ustalając w umowie z partnerem prywatnym stałe wynagrodzenie za wykonywanie usługi, np. za zarządzanie mieszkaniami komunalnymi.

Polskie drogi do partnerstwa

Niektóre przedsięwzięcia polskich samorządów mogą doprowadzić do przełomu w rozwoju partnerstwa publiczno-prywatnego w Polsce. Świadczą o gruntownej zmianie podejścia wielu samorządowców do realizacji zadań gmin.

Krapkowice posiłkując się partnerstwem publiczno-prywatnym, postanowiły zmierzyć się z brakiem w mieście żłobka. Te publiczne zlikwidowano w latach 90. ze względu na wysoki koszt ich utrzymania. Prywatne nie powstały. Zamiast wydawać grube miliony na budowę nowych, publicznych placówek (a tak zwykle samorządy rozwiązują ten problem), Krapkowice wybrały – w drodze przetargu – prywatne osoby, dysponujące własnymi budynkami. Wydzierżawiły je od nich. Na końcu ogłosiły przetarg na firmy, które zaadaptują domy na żłobki i poprowadzą je, ponosząc koszt dzierżawy budynków.

Władze miasta zaoferowały im ze swej strony dotacje na wyposażenie i adaptację pomieszczeń, pozyskane z rządowego programu „Maluch”, oraz comiesięczne dopłaty do każdego przebywającego w żłobku dziecka (około 200 zł). Tak, żeby opłaty dla rodziców były zbliżone do tych, jakie obowiązują w placówkach publicznych w regionie. Przedsięwzięcie zakończyło się otwarciem dwóch nowych żłobków na 50 miejsc, z umiarkowanym czesnym. Teraz wiele innych samorządów rozważa powielenie krapkowickiego modelu.

Samorządowców zelektryzował również, pionierski w skali kraju, projekt PPP, który latem zeszłego roku ogłosiła Dolnośląska Służba Dróg i Kolei (DSDiK), podległa dolnośląskiemu urzędowi marszałkowskiemu. Przetarg obejmuje przebudowę i utrzymanie przez partnera prywatnego 10 km z drogi wojewódzkiej nr 342. Dolnośląski samorząd wojewódzki zarządza aż 2,3 tys. km dróg i na wszystkie potrzebne inwestycje środków w budżecie nie ma. Dlatego postanowił na 10 km odcinku przetestować kapitał prywatny.

Firma, która wygrałaby przetarg, miała na swój koszt przebudować drogę, a potem przez 12 lat utrzymywać ją (remontować, sprzątać i odśnieżać). Otrzymywałaby za to od samorządu kwartalne, ryczałtowe wynagrodzenie. Do przetargu stanęło aż 13 firm, w tym cztery międzynarodowe koncerny budowlane: szwedzka Skanska, Eurovia z grupy Vinci, austriacki Strabag i portugalska Mota-Engil. Niestety, ich oferty były wielokrotnie wyższe od kwoty, jaką gotów był im wypłacać samorząd.

DSDiK unieważniła przetarg ale nie składa broni. – To doświadczenie uświadomiło nam, że musimy organizować przetargi na dużo dłuższe odcinki, od 100 do 200 kilometrów – mówi Krzysztof Kiniorski, rzecznik DSDiK. – Dopiero wtedy, naszym zdaniem, będziemy mogli uzyskać satysfakcjonujące nas ceny.

Dolnośląska Służba Dróg i Kolei chce więc ogłosić kolejny przetarg, na taki właśnie odcinek. Na razie zwróciła się o wytyczne do Ministerstwa Rozwoju Regionalnego.

Wszystkim musi się opłacać

Z doświadczeń samorządu Radzionkowa inne samorządy mogą już skorzystać. Miasto chciało zmniejszyć rachunki za ogrzewanie i energię elektryczną w swych szkołach. Jednak prowadzące do oszczędności inwestycje byłyby liczone w milionach złotych. Władze ogłosiły więc przetarg na firmę, która na własny koszt wykona w szkołach termomodernizację, wymieni oświetlenie na energooszczędne oraz zainstaluje system, sterujący urządzeniami grzewczymi, lampami i monitorujący zużycie energii.

A potem będzie nim zarządzać przez 10 lat, za co otrzyma od samorządu stałe, wcześniej ustalone wynagrodzenie. Pod warunkiem jednak, że zużycie energii w szkołach zmniejszy się o ustaloną w przetargu ilość. Projekt był tak skonstruowany finansowo, żeby wydatki na wynagrodzenie firmy przez cały okres trwania umowy zostały pokryte z oszczędności, osiągniętych dzięki mniejszemu zużyciu energii. Do przetargu stanęły dwie firmy, wygrał niemiecki koncern Siemens. Przedsięwzięcie jest w trakcie realizacji.

Równie ciekawy jest projekt samorządu Żnina, którego nie stać było na wyposażenie składowiska odpadów w instalacje recyklingu (a musiał je zainstalować, żeby spełnić unijne wymogi w tym zakresie). Władze miasta wyłoniły więc w drodze przetargu prywatną firmę, z którą założyły spółkę (samorząd ma w niej mniejszościowe udziały). Wniosły do niej aportem grunt pod inwestycję, której finansowanie miał zapewnić prywatny partner. Spółka wybudowała, a teraz eksploatuje sortownię i instalację do przetwarzania odpadów na tzw. paliwo alternatywne. Paliwo dostarcza pobliskiej cementowni. Spółka jest rentowna.

Kraków miał od lat zarezerwowany teren pod nowy cmentarz komunalny, na tzw. Podgórkach Tynieckich. Brakowało mu też tzw. spopielarni zwłok. Na obie inwestycje pieniędzy nie miał. Ratusz zdecydował więc, że zrealizuje je, angażując kapitał prywatny. Ogłosił przetarg na firmę, która z własnych środków wybuduje cmentarz i będzie nim zarządzać przez 30 lat. Jej wynagrodzeniem miały być wpływy z prowadzenia nekropolii. Do przetargu stanął jeden oferent, konsorcjum dwóch łódzkich firm pogrzebowych i Urciuoli Group, jednej z największych włoskich firm z tej branży. Władze Krakowa podpisały z nim umowę w lipcu 2011 r. Konsorcjum do końca tego roku ma zamknąć finansowanie projektu.

Spektakularne już projekty PPP polskich samorządów to podziemne, wielopoziomowe parkingi. W centrach wielu polskich miast jest ich za mało, bo są bardzo kosztowne w budowie. Partnerstwo publiczno-prywatne wydaje się dobrym rozwiązaniem, bo partner prywatny buduje taki parking na własny koszt (na gminnym gruncie), potem przez kilkadziesiąt lat nim zarządza, zarabiając na biletach za parkowanie. Po okresie przewidzianym w umowie, przekazuje parking na własność samorządowi. Jednak prywatny partner oczekuje zwykle, że samorząd zmniejszy w sąsiedztwie liczbę naziemnych miejsc parkingowych (np. grodząc chodniki), tańszych od tych podziemnych.

I to jest ta gorsza strona partnerstwa publiczno – prywatnego: partner prywatny musi na nim zarobić. Chodzi jedynie o to, aby w ostatecznym rozrachunku przedsięwzięcie opłacało się wszystkim, przede wszystkim mieszkańcom.

(graf. DD/CC BY-NC-SA MyTudut)
(oprac.graf. DG/CC BY-NC bourgeoisbee)
Rynek-PPP-w-Polsce

Otwarta licencja


Tagi