Infografika: Darek Gąszczyk
Respondenci lepiej rozumiejący cele Europejskiego Banku Centralnego na ogół wyrażają bardziej realistyczne oczekiwania inflacyjne. Banki centralne próbujące się zwracać do ogółu obywateli muszą brać pod uwagę różnice w wiedzy o polityce pieniężnej pomiędzy gospodarstwami domowymi i to, że nie wszędzie budzi ona podobne zainteresowanie.
Banki centralne coraz częściej wykorzystują komunikację jako integralną część polityki pieniężnej. Początkowo komunikaty kierowano przede wszystkim do rynków finansowych, ale w ostatnich latach coraz większą wagę przykłada się do informowania społeczeństw. Przyczyną jest to, że efekty polityki pieniężnej oddziałują głównie poprzez oczekiwania, a do zbioru tych, którzy mają na to wpływ, należą również gospodarstwa domowe. Np. przekonania o perspektywach gospodarczych mogą w istotny sposób wpływać na decyzje dotyczące konsumpcji i inwestycji, podejmowane przez gospodarstwa domowe każdego dnia.
Jak gospodarstwa domowe dochodzą do określonych oczekiwań i w jakim stopniu wykorzystują podczas tego procesu informacje o polityce pieniężnej? Niedawne ustalenia badawcze dowodzą, że tylko niektóre wśród amerykańskich gospodarstw domowych tworzą własne koncepcje dotyczące przyszłości w zgodzie z regułą Taylora (C. Carvalho, F. Nechio, Do people understand monetary policy?, „Journal of Monetary Economics” 66, 2014 r., s. 108-123).
Potwierdzamy te obserwacje (C. van der Cruijsen, D.-J. Jansen, J. de Haan, How much does the general public know about the ECB’s monetary policy? Evidence from a survey of Dutch households, „International Journal of Central Banking” 11[5], 2015). Wykorzystujemy do tego dane uzyskane podczas sondażu, aby dokładnie ustalić, co gospodarstwa domowe wiedzą o polityce pieniężnej EBC i jak te informacje uzyskują.
Pierwsza konkluzja przedstawiona w naszej analizie to stwierdzenie, że wiedza gospodarstw domowych o celach polityki EBC bardzo odbiega od ideału. Podstawą analizy prowadzącej do tego wniosku jest sondaż, który przeprowadziliśmy w reprezentatywnej grupie holenderskich gospodarstw domowych. Respondentom przedstawiliśmy 11 stwierdzeń dotyczących celów obranych przez EBC, prosząc o ocenę, czy te zdania są prawdziwe, czy niezgodne ze stanem faktycznym. Cztery zadania były prawdziwe, sformułowane na podstawie celów EBC, siedem natomiast – nieprawdziwych – wymyśliliśmy je.
Zamieszczony niżej wykres ukazuje odsetki poprawnych i niepoprawnych odpowiedzi na pytania o prawdziwość każdego z 11 stwierdzeń. Tylko kilka stwierdzeń zostało właściwie ocenionych przez większość respondentów. Średnia liczba poprawnie rozpoznanych celów jest niższa od pięciu.
Podobnie jak Wändi Bruine de Bruin i współpracownicy oraz Carlos Carvalho i Fernanda Nechio, uzyskujemy potwierdzenie, że różnice wiedzy wynikają z czynników demograficznych (zob. W. Bruine de Bruin i in., Expectations of inflation: The role of demographic variables, expectation formation, and financial literacy, „The Journal of Consumer Affairs” 44(2), 2010 r., s. 381-402; C. Carvalho, F. Nechio, praca cytowana wyżej). Np. lepiej wykształceni mężczyźni i o wyższym statusie społecznym częściej udzielali poprawnych odpowiedzi na pytania o nasze stwierdzenia.
Infografika: Darek Gąszczyk
Zaobserwowaliśmy również wielkie różnice między respondentami pod względem zainteresowania polityką pieniężną. Z jednej strony, prawie dwie trzecie badanych stwierdziło, że dobra orientacja w polityce EBC ma dla nich przynajmniej pewne znaczenie. Jednym z głównych powodów jest przekonanie, że EBC wpływa na gospodarkę.
Bardzo niewielu badanych wyraziło jednak przeświadczenie, że od tego banku zależą ich osobiste finanse. Z drugiej strony, znaczna część społeczeństwa nie stwierdza jednoznacznie, że chce być poinformowana o polityce pieniężnej EBC. Wynika z tego, że bankowi centralnemu trudno będzie dotrzeć do całego społeczeństwa.
Przechodząc do tego, jak społeczeństwo zdobywa wiedzę o polityce pieniężnej, znaleźliśmy jednoznaczne dowody znaczenia mediów. Podczas sondażu prosiliśmy respondentów o wskazanie, czy informacje o EBC czerpią z prasy, programów telewizyjnych, czy internetu. Różnorodnie wykorzystaliśmy te dane, analizując, jak wiedza zależy od tych właśnie mediów.
Podobnie jak Alan Blinder i Alan Krueger, obliczamy miarę pozwalającą ustalać intensywność informacji oraz miarę do wyznaczania zróżnicowania tych informacji (A.S. Blinder, A.B. Krueger, What does the public know about economic policy, and how does it know it?, „Brooking Papers on Economic Activity 1, 2004 r., s. 327-387). Pierwsza miara to odsetek źródeł, z których respondent często czerpie wiadomości o polityce pieniężnej, a drugą jest odsetek mediów, z których badany nigdy nie dostaje informacji o EBC.
Używamy tych dwóch miar w zbiorze regresji, które mają wyjaśnić zróżnicowanie respondentów pod względem wiedzy. Okazuje się, że te dwie miary mają spore znaczenie, co podkreśla ważną rolę środków masowego przekazu. Przekonaliśmy się także, że respondenci wykorzystujący informacje więcej wiedzą o celach EBC od 8 proc. badanych, którzy nie używają żadnych informacji.
Ostatnia konkluzja naszej analizy to obserwacja, że wiedza o polityce pieniężnej ma związek z tym, jakiej stopy inflacji spodziewają się respondenci. Przekonaliśmy się np., że prawdopodobieństwo wyrażania przez respondentów realistycznych oczekiwań inflacyjnych wykazuje zdecydowaną korelację z liczbą udzielanych przez nich właściwych odpowiedzi na pytania o cele polityki prowadzonej przez EBC. Jedna poprawna odpowiedź więcej odpowiada spadkowi absolutnych błędów prognoz prawie o 0,1 punktu procentowego.
Uzyskane przez nas wyniki świadczą o tym, że inwestycje w wiedzę o polityce pieniężnej przynoszą istotne korzyści, gdyż umiejętność formułowania realistycznych oczekiwań inflacyjnych jest czynnikiem w znaczącym stopniu wpływającym na decyzje finansowe gospodarstw domowych.
W sumie zbierany od jakiegoś czasu materiał empiryczny świadczy o sporej fragmentacji wiedzy gospodarstw domowych o polityce pieniężnej. Ciekawe jest to, że ta konkluzja wyłania się z dwóch różnych analiz, przeprowadzonych w USA (to cytowana wyżej praca Carlosa Carvalho i Fernandy Nechio) oraz w strefie euro (nasze badania).
Należałoby rozszerzyć zakres tych badań, aby objąć nimi więcej krajów. Dalsze analizy zróżnicowania społeczeństw pod względem zarówno wiedzy, jak i zainteresowania polityką pieniężną przydałyby się ponadto tym bankom centralnym, którym zależy na kształtowaniu oczekiwań członków tych społeczeństw.
Jakob de Haan jest szefem działu badań w De Nederlandsche Bank (holenderski bank centralny) i profesorem wykładającym ekonomię polityczną na Uniwersytecie Groningen
David-Jan Jansen pracuje w dziale badań De Nederlandsche Bank
Carin van der Cruijsen pracuje w dziale badań De Nederlandsche Bank
Wyrażone tu przekonania nie muszą być zgodne z poglądami De Nederlandsche Bank ani Eurosystemu.
Artykuł po raz pierwszy ukazał się w VoxEU.org (tam dostępna jest pełna bibliografia) i można go przeczytać tutaj. Tłumaczenie i publikacja za zgodą wydawcy
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
