W 2016 r. małe firmy zwiększały inwestycje, eksport i chętnie korzystały z finansowania zewnętrznego. (CC By Ken Hawkins)
Przypomnijmy, że mikrofirmy to takie, które zatrudniają do 9 osób, a małe – do 49 pracowników. Łącznie zysk tego sektora stanowi 56 proc. zysków polskich przedsiębiorstw, a ich przychody – 36 proc. całkowitych przychodów. Zatrudniają 52 proc. wszystkich pracowników w kraju, wytwarzają 38 proc. wartości dodanej.
W ciągu kilku minionych lat eksport był jednym z trzech motorów gospodarki, a swój udział w nim stale zwiększają małe i mikrofirmy. Równocześnie nieprzerwanie rośnie odsetek eksporterów w tej populacji – z 7 proc. w 2013 roku do 16 proc. w 2015 roku i do 18 proc. w roku ubiegłym. Deklaracje na ten rok wskazują, że eksportować będzie blisko co piąte z najmniejszych przedsiębiorstw.
Jaki jest model podboju zagranicznych rynków przez mikrofirmy? Rzez jasna nie tworzą strategii wejścia na rynek, nie budują sieci sprzedaży. Sposób jest prosty, ale w wielu przypadkach skuteczny – przyzwoitej jakości towar w dobrej cenie sprzedawany przez internet.
Najmniejsze firmy z roku na rok stabilnie zwiększają inwestycje. Tak też było w roku ubiegłym, choć nie mogło to zaważyć na inwestycjach w całej gospodarce ze względu na skromny wciąż udział tego sektora, który realizuje w niej zaledwie 22 proc. nakładów inwestycyjnych.
W ubiegłym roku projekty inwestycyjne zrealizowało 49 proc. badanych firm, o 3 pkt. proc. więcej niż w roku poprzednim, z czego 65 proc. małych firm i 48 proc. mikrofirm. Prognozy na ten rok są porównywalne, jeśli chodzi o dynamikę. Wzrosły też wyraźnie wydatki inwestycyjne – inwestycje o najwyższej wartości w tym sektorze, czyli przekraczające 100 tys. zł, podjęło 18 proc. inwestujących przedsiębiorstw, co oznacza wzrost o 4 pkt. proc.
Słabością sektora są natomiast innowacje. Jeśli chodzi o innowacje produktowe, odsetek firm wdrażających je niemal co roku od początku badań się obniża. W zeszłym roku spadł do 24 proc. z 26 proc. rok wcześniej. Innowacje procesowe, czyli polegające na usprawnianiu działalności i poprawie efektywności wprowadza co roku ok. 17 proc. firm z tego sektora i odsetek ten jest od lat stabilny. Choć innowacje nie są priorytetem polskich niewielkich przedsiębiorstw, że lwia część (70 proc.) z planujących inwestycje stawia na inwestycje modernizacyjne.
Tam natomiast, gdzie innowacje są wprowadzane, są też w coraz większym stopniu finansowane kredytem lub leasingiem. Kredytem finansowało je w ubiegłym roku 16 proc. niewielkich firm, podczas gdy rok wcześniej – 10 proc., a leasingiem 8 proc. wobec 4 proc. Odsetek niedużych przedsiębiorstw finansujących bieżącą działalność kredytem wzrósł do 28 proc. z 26 proc. rok wcześniej, przy czym odsetek firm niechętnych finansowaniu zewnętrznemu znacząco spadł. Na relatywnie wysokim poziomie jest ocena dostępności finansowania zewnętrznego, wynosząca 99,1 pkt. W dwóch wcześniejszych latach była nieco lepsza i przekraczała 100 pkt.
Wszystko to jednak nie zapowiada boomu kredytowego. Firmy wciąż mają wystarczające środki własne przynajmniej na tę fazę ostrożnych inwestycji. Dopiero poprawa oczekiwań na przyszłość i decyzje o wyraźnym zwiększeniu skali działalności mogą dać silniejszy impuls popytowy.
– Na razie nie zakładam wzrostu popytu na kredyt. Może on się zacząć pojawiać za 2-3 lata, kiedy firmy będą w dalszej fazie cyklu inwestycyjnego – mówi Marcin Mrowiec, główny ekonomista Pekao.
Mimo że gospodarka w II połowie zeszłego roku rosła wolniej, obliczany w badaniu wskaźnik koniunktury mikro- i małych firm spadł zaledwie o 1,6 pkt w porównaniu z poprzednim rokiem, do 96,7 pkt. Był równocześnie drugim najwyższym w historii badań, po osiągnięciu maksimum w 2015 roku – 98,3 pkt. Wskaźnik może przybierać wartości od 50 do 150 pkt. Dopiero przebicie 100 pkt. oznacza oceny jednoznacznie pozytywne. A takiego poziomu wskaźnik nie osiągnął w historii tych badań.
Na wskaźnik składają się w równym stopniu oceny przeszłych 12 miesięcy i oczekiwania na kolejny rok. W historii badań wskaźnik oczekiwań był zawsze wyższy od ocen minionego roku. Tymczasem w ostatnim badaniu ten składowy wskaźnik spadł aż o 2,3 pkt, podczas gdy odnoszący się do przeszłości – o 1 pkt. Taki spadek spowodowany był słabszą oceną ogólnej sytuacji gospodarczej i niepewnością co do otoczenia zewnętrznego – interpretuje raport.
Im większe firmy, im na większą skalę działają, krajową czy też międzynarodową – niepewność jest większa. To odczucie koresponduje z wynikami z niedawnego raportu Deloitte, który zbadał nastroje 1148 dyrektorów finansowych (CFO) korporacji z 17 krajów Europy, w tym z Polski. Wynikało z niego, że dla ponad dwóch trzecich CFO niepewności zewnętrznych warunków finansowych i gospodarczych najlepiej opisywała otoczenie, w jakim funkcjonują ich firmy, pomimo dobrej oceny ich indywidualnej kondycji.
W Polsce w przypadku niewielkich przedsiębiorstw zaistniała jeszcze jedna okoliczność mająca duży wpływ na nastroje – niefortunna zapowiedź (następnie odwołana) wprowadzenia jednolitego podatku, co przedsiębiorcy odebrali jako zapowiedź zwiększenia ich obciążeń fiskalnych. Z raportu wynika jednak, że mikrofirmy działające lokalnie postrzegają przyszłość w jaśniejszych barwach niż firmy małe, które operują na większą skalę.
Ponad 500-stronnicowy raport Pekao zawiera ogromną liczbę danych i przekrojów – sektorowych, branżowych, regionalnych, wojewódzkich, a nawet powiatowych. Bank przyznaje, że zamierzając opisać najważniejsze zjawiska w sektorze najmniejszych firm, chciał równocześnie dostarczyć materiał do analiz, komparatystyki oraz wyciągania wniosków.
Pekao prowadzi badania sektora małych i najmniejszych firm siódmy rok z rzędu. W minionym roku wzięło w nich udział 6903 właścicieli takich przedsiębiorstw. Wywiady przeprowadzono we wrześniu i październiku 2016 roku, czyli w okresie, kiedy znane były już dane o spowolnieniu gospodarki w porównaniu z wcześniejszymi kwartałami oraz o spadku inwestycji.
Pełny raport dostępny jest tutaj
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
