Europejski Kongres Finansowy fot. OF
Rekomendacje przygotowała Rada Programowa Kongresu, której przewodniczył Jan Krzysztof Bielecki. Oto te rekomendacje wraz z krótkimi eksperckimi komentarzami ich współautorów:
Rekomendacja 1. Polska powinna aktywnie uczestniczyć w budowaniu nowych, unijnych ram zarządzania w sytuacji kryzysu w sektorze finansowym. W szczególności powinna współtworzyć regulacje dotyczące kontrolowanej likwidacji banku działającego w skali transgranicznej. W tym, zakresie powinna dążyć do:
– Zakazu transferu aktywów w ramach transgranicznych grup bankowych bez gwarancji bezpieczeństwa dla spółek transferujących lub systemowego rozwiązania w UE podziału kosztów transgranicznego kryzysu (burden sharing),
– Wdrożenia obligatoryjnych planów naprawczo-restrukturyzacyjnych,
– Utworzenia zharmonizowanej sieci funduszy restrukturyzacyjnych (resolution funds),
– Utworzenia odrębnych regulacji (resolution regime) dla banków spółek zależnych notowanych na giełdzie papierów wartościowych i posiadających mniejszościowych akcjonariuszy oraz banków systemowo ważnych,
– Ograniczenia możliwości utrzymywania przez banki podlegające procesom naprawczym, pozycji dominującej wobec banków zależnych posiadających innych akcjonariuszy oraz banków systemowo ważnych,
– Ograniczenie możliwości w pełni swobodnego i transgranicznego prowadzenia działalności za pośrednictwem oddziałów instytucji kredytowych w oparciu o przyjmowane depozyty z rynku goszczącego przez wprowadzenie wymogu fizycznej alokacji kapitału przez instytucję kredytową w kraju goszczącym na pokrycie ryzyka tej działalności.
Leszek Pawłowicz: Rekomendacja ta dotyka polskiego stanowiska wobec budowy nowej architektury sieci bezpieczeństwa w Unii Europejskiej. Polska powinna aktywnie uczestniczyć w budowaniu nowych unijnych ram zarządzania w sytuacji kryzysowej. W szczególności powinna współtworzyć regulacje dotyczące kontrolowanej likwidacji takich banków, które generują ryzyko systemowe i które są zbyt duże żeby upaść. Polska nie powinna zgadzać się na propozycje Komisji Europejskiej związane ze swobodnym transferem aktywów w ramach transgranicznych grup kapitałowych, ponieważ grozi to zarażaniem się w miarę bezpiecznych polskich banków kryzysem od banków, które są w znacznie gorszej sytuacji. Polska powinna wyjść z inicjatywą utworzenia obligatoryjnych planów naprawczo-restrukturyzacyjnych. Propozycje takie są, ale na razie mają charakter fakultatywny.
Rekomendacja 2. Polska powinna uczestniczyć w wypracowywaniu rozwiązań przenoszących na grunt europejski postanowienia Bazylei III, dotyczących m.in. makroekonomicznej roli narzędzi makronadzorczych.
Rekomendacja 3. Głównym wyzwaniem dla banków (zwłaszcza w Polsce) wynikających z nowego ładu regulacyjnego (Bazylea III) będzie zwiększenie udziału stabilnych i długoterminowych źródeł finansowania – konieczne jest aktywne promowanie, edukacja klientów, zachęty podatkowe w zakresie długoterminowych form oszczędzania oraz stworzenie korzystnych ram prawnych dla upowszechnienia długoterminowych instrumentów zabezpieczonych wierzytelnościami hipotecznymi (m.in. listów zastawnych). W obszarze długookresowych źródeł finansowania działalności należy:
– Rozwijać konserwatywne modele prowadzenia biznesu w oparciu o bankowość specjalistyczną (banki inwestycyjne, banki hipoteczne, kasy budowlano-oszczędnościowe)
– Uelastyczniać przepisy w zakresie budowania jednorodnych portfeli kredytowych przez banki i ich łatwego przenoszenia w sposób neutralny podatkowo do instytucji emitujących długoterminowe zabezpieczone papiery dłużne.
Bogusław Grabowski: Polska nie jest członkiem G20, nie jest członkiem Komitetu Bazylejskiego. Jedynym w tej sytuacji kanałem oddziaływania Polski na regulacje ogólnoświatowe jest aktywne uczestnictwo w wypracowaniu stanowiska w tym zakresie Unii Europejskiej. Wielu uczestników Kongresu wyraziło obawy o przeregulowanie i obawy o niską efektywność niektórych rozwiązań w różnych otoczeniach makroekonomicznych, czy instytucjonalnych. Bardzo ważna jest odmienność w oddziaływaniu niektórych regulacji, w tym i kapitałowych, czy płynnościowych na kraje goszczące i na kraje z bankami dominującymi.
Rekomendacja 4. Jeżeli Polska chce wykorzystać szansę, jaką stanowią potencjalnie bogate zasoby gazu łupkowego, powinna przygotować się do tego z odpowiednim wyprzedzeniem. Potrzebna jest polska strategia wykorzystania zasobów gazu łupkowego. Najważniejsze jej elementy powinny obejmować m.in.:
– Uwzględnienie perspektywy wzrostu znaczenia gazu naturalnego w polskiej polityce energetycznej oraz w planowanym bilansie energetycznym kraju,
– Wpisanie gazu łupkowego w europejską politykę energetyczno-klimatyczną i przekonanie partnerów w UE o roli tego surowca w budowie gospodarki niskoemisyjnej.
Krzysztof Rozen: W Unii Europejskiej toczy się dyskusja jak zapewnić gospodarkom europejskim bezpieczeństwo energetyczne. Równolegle toczy się druga dyskusja o pakiecie klimatycznym. Ma ona dla nas duże znaczenie, gdyż paliwa nam dostępne nie są preferowane przez Unię. Dlatego dla nas strategiczne znaczenie ma gaz łupkowy, który – jak dowodzi przykład USA – jest alternatywą w zabezpieczeniu bezpieczeństwa energetycznego dla Polski.
Rekomendacja 5: Należy skupić prawa korporacyjne Skarbu Państwa w spółkach z jego udziałem w jednym organie dążącym do zaszczepienia tym podmiotom zasad gospodarki rynkowej i wysokich standardów corporate governance. W tym celu należy:
– Zarządzać wartością w przedsiębiorstwach o znaczeniu strategicznym dla bezpiecznego i zrównoważonego rozwoju kraju w sposób zapewniający atrakcyjną stopę zwrotu dla wszystkich akcjonariuszy,
– Wprowadzić dla spółek z udziałem Skarbu Państwa wskaźniki sukcesu (KPIs), jak zwrot z kapitału (TSR), zysk operacyjny, relacja kosztów do dochodów (cost/income ratio) czy udziały w rynku, które doskonaliłyby relacje inwestorskie i zwiększały atrakcyjność inwestycyjną. Tak zdefiniowane cele i wskaźniki sukcesu byłyby podstawą oceny zarządów i rad nadzorczych.
– Rozważyć powołanie „Funduszu Majątku Narodowego”, opartego o koncepcję Sovereign Wealth Fund, który przejąłby od państwa udziały w spółkach i zarządzałby nimi na zasadach funduszu inwestycyjnego nastawionego na tworzenie wartości w średnim i długim horyzoncie.
Andrzej Nartowski: Rekomendacja nie przewiduje potrzeby ingerowania w rynek. Rynek ma duże doświadczenia samoregulacyjne w tej dziedzinie i doskonale sobie radzi. Przewidujemy natomiast potrzebę ingerowania w państwo. Modyfikacji jego ustroju i to bardzo dalekiej modyfikacji. Zalecamy skupienie w jednym organie praw korporacyjnych Skarbu Państwa w spółkach z jego udziałem. Chodzi o to, by każdy resort, który ma jakieś spółki nie próbował grać swojej polityki. Organ ten powinien dążyć do zaszczepienia podmiotom z udziałem skarbu państwa zasad gospodarki rynkowej i wysokich standardów corporate governance. Wartością przedsiębiorstw o znaczeniu strategicznym należy tak zarządzać aby zapewnić atrakcyjną stopę zwrotu dla wszystkich akcjonariuszy. Bardzo ważne jest też wykorzystywanie w spółkach z udziałem skarbu państwa pewnych nowych wskaźników. Chodzi o to, żeby udoskonalić relacje inwestorskie i zwiększyć atrakcyjność inwestycyjną. Wskaźniki te byłyby podstawą do oceny zarządu i rad nadzorczych. Do tej pory nie ma ocen rad nadzorczych co bardzo poważnie rzutuje na jakość nadzoru.
Rekomendacja 6: W obliczu globalnej konkurencji należy zadbać o jak najwyższą jakość regulacji przy jak najniższych obciążeniach dla podmiotów regulowanych
Dariusz Filar: Przedsiębiorstwa konkurują na rynku globalnym. W takim razie warunki regulacyjne także powinny być globalnie porównywalne, gdyż warunki regulacyjne są elementem konkurencyjnego otoczenia. Równocześnie nie jest możliwe ustanowienie wszystkich wymogów globalnych na takim poziomie jak obecnie proponują to regulatorzy z krajów najwyżej rozwiniętych zachodu. Polska i inne kraje regionu Europy Środkowo-Wschodniej powinny występować z własnymi propozycjami regulacyjnymi odpowiadającym ich własnym ocenom sytuacji. Pożądane są rozwiązania regulacyjne uzależniające wysokość premii od wyników spółki w dłuższym okresie czasu. Błędem jest, czy było, wiązanie menedżerskich bonusów wyłącznie w odniesieniu do wyników krótkoterminowych.
Rekomendacja 7: Należy stworzyć spójną „Narodową Strategię Rozwoju Infrastruktury”, która w sposób poprawny określi priorytety inwestycyjne ale przede wszystkim wskaże i zapewni również długookresowe oraz stabilne źródła finansowania. Przyszłe finansowanie rozwoju infrastruktury wymaga znaczącego wzrostu udziału sektora prywatnego (PPP). Skuteczna realizacja polityki/strategii wymaga utworzenia w ramach administracji rządowej centralnego „Ośrodka PPP” („PPP unit”). Wzrost pozabudżetowego finansowania inwestycji infrastrukturalnych wymaga stworzenia „infrastrukturalnego Funduszu Gwarancyjnego”, nieobciążającego budżetu i długu publicznego a pozwalającego na zabezpieczenie ryzyka na odpowiednim poziomie.
Mirosław Gronicki: Biorąc pod uwagę problemy budżetowe w Polsce, a także spodziewany mniejszy napływ środków unijnych, trzeba będzie znaleźć inne sposoby finansowania projektów infrastrukturalnych, w tym zwłaszcza sięgnąć po środki prywatne. Do tego niezbędna jest narodowa strategia rozwoju infrastruktury. Rekomendujemy, żeby była to strategia, która zostanie stworzona ponad podziałami politycznymi, będzie strategią narodową, a nie partyjną. Rekomendujemy zwiększenie zainteresowania partnerstwem publiczno-prywatnym. Rekomendujemy też stworzenie w ramach administracji rządowej czegoś w rodzaju centrum zarządzania takimi projektami.
Krzysztof Opawski: Mamy w świecie do czynienia z luką w zakresie finansowania infrastruktury. Potrzeba na to dużo środków, których nie ma. W Polsce trzeba wydać na infrastrukturę mniej więcej bilion złotych. Jedna piata środków powinna pochodzić ze źródeł prywatnych. Aby było możliwe sięgnięcie po te środki potrzebny jest nowy ład instytucjonalny dla inwestycji infrastrukturalnych. Dziś zajmują się nimi cztery ministerstwa. Stworzenie jednego ośrodka dla PPP dałoby możliwość wystandaryzowania formuł prawnych, formuł finansowych, na których takie projekty muszą bazować.
Rekomendacja 8. Należy stworzyć warunki dla rozwoju w Polsce komercyjnego budownictwa czynszowego, z wykorzystaniem funduszy prywatnych, poprzez zmianę zasad ochrony lokatorów w budynkach spoza zasobu publicznego oraz instrumenty podatkowe i instytucje funduszy nieruchomościowych. Zwiększenie skali budownictwa, w tym czynszowego, oraz prowadzenia racjonalnej urbanizacji miejskiej wymaga równoczesnego rozwoju infrastruktury. Będzie to możliwe tylko w drodze regulacji ustawowych tworzących nowe zasady finansowania oraz gdy zastosowany będzie racjonalny podział kosztów budowy pomiędzy gminą, inwestorami prywatnymi i użytkownikami, a także poprzez uruchomienie Funduszu Rozwoju Urbanistycznego.
Olgierd Dziekoński: W dyskusji wskazywano na bardzo dużą niespójność rozmaitych regulacji prawnych. Rekomendacja zmierza w kierunku jego porządkowania, w tym zwłaszcza eliminowania sprzeczności. Przykładem sprzeczność między art. 49 kodeksu cywilnego, a regulacjami prawa energetycznego. Kodeks cywilny umożliwia przyłączanie się inwestora do sieci infrastruktury prowadzonej przez przedsiębiorstwa użyteczności publicznej. Prawo energetyczne mówi z kolei, że nie można sobie wybudować dystrybucyjnej infrastruktury energetycznej bez otrzymania koncesji.
Wyraźnie też zwrócono uwagę, że konieczne jest znalezienie mechanizmu racjonalnego podziału kosztów budowy nowej infrastruktury pomiędzy gminą a inwestorami prywatnymi i użytkownikami. Dla obniżenia ryzyka inwestycyjnego spoczywającego dziś przede wszystkim na deweloperach konieczne jest stworzenie instytucji i regulacji wspomagających uzbrajanie terenów pod zabudowę, tworzenie infrastruktury technicznej i infrastruktury społecznej. Powinno się to odbywać poprzez fundusze rozwoju urbanistycznego
Rekomendacja 9: Przygotowanie harmonogramu i planu działania związanego ze wzrostem znaczenia wymiany transgranicznej energii elektrycznej w Polsce.
Rekomendacja 10: Polityka klimatyczna Unii Europejskiej powinna respektować specyfikę i różnorodność krajów członkowskich szczególnie w zakresie paliw dostępnych dla tych krajów na potrzeby sektora elektroenergetycznego. W przypadku Polski i wielu innych krajów naszego regionu energia elektryczna wytwarzana jest głównie z paliw kopalnych (węgla kamiennego i brunatnego). Otoczenie regulacyjne powinno stymulować do stosowania maksymalnie „czystych” i przyjaznych środowisku technologii, ale nie powinno wykluczać z zastosowania jedynego paliwa dostępnego w szeregu Państw członkowskich czyli węgla kamiennego czy brunatnego. Europejska polityka energetyczna wymaga rewizji, zwłaszcza w zakresie podejścia do CO2 (węgiel). Wspólny europejski rynek energetyczny oznacza możliwość rozliczenia przyjętych zobowiązań w ujęciu całego rynku, a nie poszczególnych rynków krajowych.
Krzysztof Rozen: Bezpieczeństwo energetyczne polega na tym, żeby mieć paliwa i móc wytwarzać u siebie energię. W momencie kiedy może zabraknąć mocy wytwórczych, trzeba być podłączonym do systemu, który by zapewnił dostawy paliw w sytuacjach kryzysowych. Zarazem konieczne jest zapewnienie pewnego ciśnienia konkurencyjnego na firmy działające w tym sektorze. Polska ma fizyczne możliwości eksportu i importu na poziomie 8 do 10 proc. zużycia energii elektrycznej. Taki udział nie wywiera żadnej presji cenowej na naszych wytwórców.
Ostatnia rekomendacja wskazuje, że pakiet klimatyczny realizowany przez Unię Europejską jest niesprawiedliwy dla krajów naszego regionu ze względu na bardzo ostre ograniczenia związane z emisją CO2 i duży udział węgla w produkcji energii. Koszty które będziemy musieli potencjalnie ponosić ze względu na emisję CO2 będą znacznie podrażały produkcję energii elektrycznej, a jak wiemy energia elektryczna jest kosztem dla wielu innych sektorów i dla ostatecznych konsumentów. Stąd propozycja, żeby zmodyfikować dyrektywy unijne w taki sposób, aby redukcja emisji CO2 nie odbywała się bezwzględnie w poszczególnych krajach, tylko żeby była rozpatrywana w skali całej Unii Europejskiej.
Europejski Kongres Finansowy odbył się w dniach 26 i 27 maja w Sopocie.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
