Polacy wciąż wolą gotówkę niż karty

W ciągu dekady liczba transakcji bezgotówkowych statystycznego Polaka wzrosła ponad sześciokrotnie - z 12,85 w 2000 r. do 61,16 w 2010 r. Polacy ciągle wolą jednak płacić gotówką niż kartą, mimo że korzystanie z kart coraz częściej wiąże się z dodatkowymi profitami. Pieniądze dają poczucie anonimowości, są postrzegane jako bezpieczniejszy, szybszy i tańszy środek płatniczy.
Polacy wciąż wolą gotówkę niż karty

(Fot. KM/OF)

Czterech ekonomistów: Michał Polasik i Piotr Fiszeder z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Jerzy Marzec z  Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie oraz Jakub Górka z Uniwersytetu Warszawskiego dokładnie sprawdzało jak Polacy płacą za towary i usługi. Kompleksowe badanie zostało zrealizowane w ramach konkursu Komitetu Badań Ekonomicznych NBP.

Karty w grze, to 1 proc. PKB

Zmiany w systemie płatniczym są równie szybkie jak transformacje w gospodarce. W ciągu ostatnich lat wyraźnie wzrosła liczba transakcji bezgotówkowych, choć nadal dominuje gotówka. W Unii Europejskiej średnio używa się jej w 80 proc. transakcji. W Szwecji, Finlandii i Norwegii w mniej niż co drugiej. W Polsce transakcje bezgotówkowe to zaledwie 10,5 proc. wszystkich, choć udział ten szybko rośnie (w 2007 r. odsetek ten szacowano na 5,5 proc.)

Systemy płatności są wdzięcznym tematem badań dla ekonomistów. Wpływają na koszty w gospodarce i wszystkim podmiotom: klientom indywidualnym, bankom, handlowcom i sektorowi publicznemu pozwalają na ich ograniczenie. Badania przeprowadzone w innych krajach wskazują, że przejście w 100 proc. na płatności bezgotówkowe dałoby korzyści (monetarne i niemonetarne) rzędu 1 proc. PKB.

Podstawą polskiego badania była ankieta, przeprowadzona przez renomowaną wywiadownię, na 600 osobowej, reprezentatywnej próbie Polaków.

W ciągu dekady liczba transakcji bezgotówkowych jaką wykonywał statystyczny Polak wzrosła ponad sześciokrotnie, z 12,85 w 2000 r. do 61,16 w 2010 r. Ogromną większość stanowiły polecenia przelewu: 87 proc. ogółu transakcji bezgotówkowych w 2000 r. i 63 proc. w 2010 r.

Częściej w supermarkecie niż w internecie

Najbardziej dynamiczną częścią rynku płatności bezgotówkowych były karty płatnicze. Ich udział z 11 proc. skoczył do 36 proc. w ciągu tego dziesięciolecia. Czeki praktycznie zniknęły. A 1 proc. udział w rynku płatności bezgotówkowych w 2010 r. miały polecenia zapłaty (jest to płatność inicjowana przez wierzyciela – w ten sposób właściciele rachunków bankowych opłacają regularne należności np. z tytułu czynszu, za media, telewizje, telefon itp.).

Większość kart płatniczych, prawie 70 proc., stanowią karty debetowe. Wprawdzie w latach 2004 – 2009 bardzo dynamicznie rozwijał się rynek kart kredytowych, ale ta tendencja odwróciła się w 2010 r. Powodem było zaostrzenie kryteriów  wydawania takich kart przez banki, które zauważyły szybkie psucie się portfela kredytów na kartę.

Warto zauważyć, że nie wszystkie karty płatnicze są aktywne. Banki automatycznie wysyłają karty klientom, którzy mają u nich rachunki bankowe, lecz ci ich nie aktywują, nie widząc takiej potrzeby. Ok. 3 proc. społeczeństwa nie wie nawet czym jest karta debetowa. Uważa iż jest to karta bankomatowa, który służy wyłącznie do wypłacania gotówki z bankomatów.

W przypadku zakupów na odległość (na przykład przez internet), w przeciwieństwie do zwyczajów jakie ukształtowały się w innych krajach, w Polsce w niewielkim zakresie stosuje się karty płatnicze. Znacznie częściej wykorzystuje się przelewy i płatność gotówką przy odbiorze.

(Opr. DG)

(Opr. DG)

Badacze stwierdzili, że wybór metody płatniczej w znacznej mierze zależy od miejsca dokonywania zakupów. Najwięcej transakcji bezgotówkowych jest przy zakupach w supermarketach i na stacjach benzynowych.

(Opr. DG)

(Opr. DG)

W obronie anonimowości

Najciekawsze wnioski z badania dotyczą tego jak Polacy postrzegają zalety i wady płatności gotówkowych z jednej i bezgotówkowych z drugiej strony. Okazuje się bowiem, że ponad 80 proc. respondentów uważa , że płacenie gotówką jest bezpieczne. W przypadku karty debetowej uważa tak mniej niż co drugi. Gotówka jest także, zdaniem respondentów, znacznie szybsza, wygodniejsza w użyciu i tańsza.

(Opr. DG)

(Opr. DG)

(Opr. DG)

(Opr. DG)

Polacy wybierają gotówkę z jeszcze jednego względu – płatności banknotami i monetami dają większą anonimowość niż płacenie kartą. Ta anonimowość jest ważna dla prawie 2/3 respondentów. Tylko dla 18 proc. respondentów anonimowość metody płatniczej nie miała znaczenia. Co ciekawe, ten trend się nasila – zachowanie anonimowości zakupów dziś jest bardziej istotne niż wykazywały wcześniejsze badania (w 2007 r. wskazało ją 47 proc. respondentów).

Dlaczego tak się dzieje?

– Wiemy na pewno, że nastąpiła polaryzacja opinii – mówi dr Jakub Górka, jeden z autorów badania. – W 2007 roku ok. 34 proc. respondentów stwierdziło, że „trudno powiedzieć”, czy cenią anonimowość gotówki. W 2010 roku było to już mniej niż 17 proc. Niezdecydowani z czasem uznali, że anonimowość gotówki jest jednak zaletą.

– Być może ludzie dostrzegli, że postęp technologiczny w coraz większym stopniu pozbawia ich anonimowości i zaczynają się przed tym bronić  – tłumaczy Górka. – Ponadto, mogą nie chcieć  ujawniać przed bliskimi informacji o zakupach „wrażliwych” i wolą pozostawać poza ewentualną kontrolą władz podatkowych czy, w ich odczuciu możliwą, kontrolą pracowników banków.

– Anonimowość gotówki jest ceniona, ponieważ ułatwia  działalność w szarej strefy, której wielkość w Polsce jest szacowana nawet na 25–27 proc. PKB – podkreśla Górka. Ale zaraz dodaje: – Jednak w moim odczuciu najważniejszym czynnikiem, który tłumaczy tak wysokie znaczenie anonimowości przy płatnościach w sklepie, jest chęć obrony swojej prywatności, danych osobowych i dbałość Polaków o osobistą wolność i niezależność. Te wartości zawsze były przez Polaków wysoko cenione.

Michał Polasik, Piotr Fiszeder, Jerzy Marzec, Jakub Górka „Modelowanie wykorzystania metod płatności detalicznych na rynku polskim

(Fot. KM/OF)
(Opr. DG)
Liczba-kart-płatniczych
(Opr. DG)
Łączna-liczba-transakcji
(Opr. DG)
Ocena-metod-płatności---gotówka
(Opr. DG)
Ocena-metod-płatności---karta

Otwarta licencja


Tagi


Artykuły powiązane

Zachowania płatnicze w Polsce — trendy i wyzwania

Kategoria: Analizy
Płacenie za zakupione towary oraz usługi to codzienność. Literatura naukowa wskazuje cały szereg czynników, które mają wpływ na wybór instrumentu płatniczego podczas dokonywania transakcji.
Zachowania płatnicze w Polsce — trendy i wyzwania