Emerytury: Polska nie pójdzie drogą Łotwy

Forum Obywatelskiego Rozwoju przedstawiło raport z  wdrożenia reformy na rynku pracy i w systemie emerytalnym na Łotwie. Dzięki nim zwiększyła się aktywność zawodowa Łotyszy i podniesiony został efektywny wiek emerytalny.  Różnice między Łotwą a Polską są jednak tak duże, że trudno byłoby nam pójść śladami Łotyszy.
Emerytury: Polska nie pójdzie drogą Łotwy

(CC By-NC-SA vtornick)

Reformy na Łotwie doprowadziły do zwiększenia aktywności zawodowej mężczyzn w wieku okołoemerytalnym z 52,8 proc. (2001) do 69,1 proc. (2008). Po 2008 r. zaczęła ona jednak spadać na skutek globalnego finansowego, który z wielką siłą uderzył w gospodarkę łotewską. W 2010 r. aktywność zawodowa mężczyzn spadła do poziomu 58,9 proc. Aktywność zawodowa to wykonywanie lub gotowość do wykonywania pracy zarobkowej.

Między 1998 r. a 2009 rokiem aktywność zawodowa kobiet w wieku okołoemerytalnym z 29,2 proc. do 59,7 proc. czyli aż o 30,5 pkt. proc.

Starzy nie zabierają pracy młodym

Doświadczenia Łotwy przeczą popularnej opinii, że zwiększanie aktywności zawodowej osób starszych powiększa problem bezrobocia wśród młodych. Okazuje się, że w dużym stopniu pracę którą wykonują starsi nie może być wykonywana przez młodych – np. ze względu na brak doświadczenia.

Na poniższym wykresie widać, że bezrobocie wśród osób starszych i dopiero wchodzących  na rynek pracy zmienia się w tym samym kierunku w cyklu koniunkturalnym.

W jaki sposób doszło do tych zmian? Reformy na rynku pracy, jakie podjął łotewski rząd były dosyć typowe: bezpłatne porady dotyczące kariery zawodowej, zmniejszanie różnic regionalnych w zakresie rozwoju i infrastruktury; zachęcanie do ujawniania długookresowego bezrobocia; mobilizacja pracodawców do terminowych płatności wynagrodzeń; zmniejszenie skali wykluczenia społecznego; zapewnienie równości płci; wzmacnianie bodźców do aktywności zawodowej osób starszych; kształcenie ustawiczne i inwestycje w kapitał ludzki; zwiększenie mobilności przestrzennej na rynku pracy; tworzenie miejsc pracy i promocja zatrudnienia; utrzymanie bezrobotnych w aktywności, dostosowanie edukacji średniej do potrzeb rynku pracy, skrócenie okresu pobierania zasiłków dla bezrobotnych.

W wielu innych krajach, w tym w Polsce, prowadzone były podobne działania – ze znacznie słabszymi wynikami. To pokazuje jedynie, że słuszna idea za którą nie idzie dyscyplina we wdrożeniu nie przyniesie zauważalnych efektów.

Od początku lat 90 łotewski rząd reformuje system emerytalny. Podobnie jak w Polsce jest on oparty na 3 filarach. Konsekwentnie był podwyższany wiek emerytalny. Ustawowy wiek emerytalny kobiet był podwyższany o 6 miesięcy na rok od, z 55 lat w 1994 r. do 62 lat w 2008 roku. Wiek emerytalny mężczyzn został podniesiony z 60 do 62 lat.

To jednak nie koniec. Wiek emerytalny dla obu płci będzie pdowyższany dalej począwszy od 2016 roku do 2021 r. w tempie 6 miesięcy na rok. Na skutek tych decyzji  oraz stopniowej likwidacji możliwości przechodzenia na wcześniejszą emeryturę, nieznacznemu (o 0,5 roku) podwyższeniu uległ przeciętny efektywny wiek emerytalny mężczyzn (z 60,4 w 1996 r. do 60,9 lat w 2009 r.). W przypadku kobiet podwyższanie ustawowego wieku emerytalnego spowodowało opóźnienie momentu przejścia na emeryturę aż o 4,5 roku (wzrost z 55,1 w 1996 r. do 59,6 lat w 2009 r.)

nedzynski 1

FOR 2FOR 3FOR 4

Kryzys finansowy bardzo mocno uderzył w Łotwę. Jej PKB w 2008 r. roku spadło o 3,3 proc. a w 2009 r. o 17,7 proc. Dla ratowania gospodarki i finansów publicznych Łotwa wprowadziła bardzo drastyczne oszczędności. Na przykład Łotysze pracujący w sektorze publicznym zaakceptowali redukcję płac o 50 proc. O 70 proc. została zmniejszona wartość emerytur dla osób, które łączyły emeryturę z pracą zarobową. Emerytury emerytów niepracujących spadły o 10 proc. Wcześniejsze emerytury spadły o 50 proc.

FOR 5

Wnioski dla Polski

Tytuł analizy przygotowanej przez eksperta FOR sugeruje, że łotewską drogą mogłaby pójść także Polska. Nie mogłaby.

Polacy nie zgodzą się na takie wyrzeczenia jak Łotysze. I nie chodzi tu tylko o to, że Łotysze są surowym, wytrzymałym narodem, a Polacy nie. Na Łotwie jest szczególna sytuacja polityczno-społeczna, która pozwoliła wprowadzić bolesne reformy bez ostrego sprzeciwu społeczeństwa.

Analiza sugeruje, że Łotysze popierają wyżej opisane reformy. Na przykład mimo ostrej recesji dali reformatorskiej koalicji premiera Dombrovskovisa kolejną kadencję u steru rządów.

– Rzeczywiście ludzie są wdzięczni Dobrovskisowi, za to co zrobił w trakcie kryzysu. Ale byłoby mu dużo trudniej na przykład w kwestii podnoszenia wieku emerytalnego, gdyby łotewskie społeczeństwo miało reprezentację polityczną w postaci partii  lub związków zawodowych broniących interesów społecznych  – mówi dr Monika Michaliszyn, specjalistka ds. krajów bałtyckich  z Uniwersytetu Warszawskiego.

Związki zawodowe na Łotwie są słabe. Nie ma tam partii socjaldemokratycznej, która reprezentowałaby stronę społeczną. Racje prospołeczne podnosi partia Centrum Zgody, na której  ciąży odium prorosyjskości. Inne partie stosują wobec Centrum kwarantannę – mimo pierwszego miejsca w wyborach nie weszła do rządu. Łotysze nie mają więc jak wyrazić swojego niezadowolenia z bolesnych reform w sposób formalny.

Łotysze, w szczególności młodzi, zagłosowali przeciwko polityce rządu za pomocą nóg. Zagłosowali gremialnie. Brak jest dokładnych danych, ale z kraju wyjechało bardzo wielu ludzi w wieku produkcyjnym. Badacze mówią o exodusie. Analiza FOR zupełnie pomija ten bardzo istotny fakt.

Trzeba też pamiętać, że emerytury na Łotwie są tak niskie, że wielu ludzi i tak musi pracować, żeby związać koniec z końcem. Emerytura jest dla nich dodatkiem. Minimalna emerytura dla osób, które przepracowały od 10 do 20 lat wynosi  49,5 łata (ok. 300 złotych), dla osób które przepracowały  więcej niż 41 lat – 76,5 łata (460 złotych) – przy podobnym poziomie cen jak w Polsce.

Te okoliczności skłaniają do wniosku, że Polska najprawdopodobniej nie pójdzie łotewską drogą. Nie jest to chyba powód do smutku.

Opracował Krzysztof Nędzyński

>Mateusz Guzikowski, FOR: Łotewska droga, czyli jak podwyższyć efektywny wiek emerytalny

(CC By-NC-SA vtornick)
nedzynski 1
FOR 1
FOR 2
FOR 2
FOR 3
FOR 3
FOR 4
FOR 4
FOR 5
FOR 5

Tagi


Artykuły powiązane

Polski rynek pracy w obliczu fali uchodźczej z Ukrainy

Kategoria: Analizy
Fala uchodźcza wywołana atakiem Rosji na Ukrainę 24 lutego 2022 r. przybrała rozmiary niespotykane w Europie od czasu II wojny światowej, a jej główny impet zaabsorbowany został przez Polskę.
Polski rynek pracy w obliczu fali uchodźczej z Ukrainy

Najważniejsze wyzwania gospodarcze przyszłości

Kategoria: Trendy gospodarcze
Globalne wyzwania związane ze zmianami klimatycznymi, nierównościami i zmianami demograficznymi są w wielu przypadkach bardzo kosztowne i społecznie niepopularne.
Najważniejsze wyzwania gospodarcze przyszłości