Doktorant w Instytucie Politologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Zajmuje się problematyką środkowoeuropejską ze szczególnym uwzględnieniem Węgier.
Idea konsolidacji Europy Środkowej w opozycji wobec rosyjskich wpływów jest utopią. W doskonałych stosunkach z Rosją są Węgry, a to oznacza, że Polska nie miałaby po swojej stronie niezbędnego, silnego regionalnego partnera.
(Fot. PAP)
Rosyjski prezydent po raz kolejny w ciągu ostatnich kilku lat odwiedził Budapeszt. Stosunki rosyjsko-węgierskie wydają się doskonałe, za czym przemawiają czynniki ekonomiczne oraz polityczne.
Dla Budapesztu kluczową sprawą jest kwestia rosyjskiego gazu. Rząd utrzymuje bowiem relatywnie wysokie poparcie społeczne m.in. dzięki obniżkom kosztów komunalnych. Dlatego temat dostaw gazu był najważniejsza kwestią podczas rozmów z Władimirem Putinem, który 2 lutego złożył krótką wizytę w Budapeszcie. Uzależnienie od dostaw Gazpromu nie wydaje się Węgrom problemem, toteż konsekwentnie popierają oni budowę nowych gazociągów z Rosji. Transfer gazu przez Ukrainę obydwu stronom coraz bardziej nie odpowiada. Dlatego Węgrzy wykazują zainteresowanie gazociągiem Nord Stream 2 oraz budowanym Turkish Stream. Budapeszt zabiega też o rozpoczęcie prac nad planowanym od dawna South Stream, który miałby iść przez Bałkany i Węgry.
Orbán poinformował, że obydwa kraje prowadzą rozmowy na temat transferu rosyjskiego gazu na Węgry po 2021 roku. Wówczas bowiem upłynie ważność obecnego kontraktu, który został przedłużony w 2015 r. Zadeklarował również chęć udziału Węgier w Turkish Stream, co uważa za lepsze rozwiązanie niż dostawy z kierunku północnego. Prezydent Putin zapewnił z kolei, że rosyjski gaz będzie dostarczany na Węgry, a ten kraj odgrywa ważną role w kontekście dostaw Rosji do krajów Europy Zachodniej.
Putin wyraził również zainteresowanie powrotem do projektu South Stream, choć nie padły żadne konkretne deklaracje. Z perspektywy rosyjskiej nie wydaje się on jednak szczególnie istotny, gdyż to dwie nitki Nord Stream oraz budowany gazociąg Turkish Stream mają zagwarantować nieprzerwane dostawy rosyjskiego gazu do Europy Zachodniej z obejściem Ukrainy. Szacowany koszt South Stream miałby wynieść co najmniej 23 mld euro, podczas gdy budowany już Turkish Stream ma kosztować mniej niż 14 mld euro. Budowa kolejnego gazociągu stanowić może niepotrzebne obciążenie dla Gazpromu. Słowa Putina można zatem odczytywać raczej jako kurtuazję wobec Budapesztu.
Elektrownia w Paks
Niezwykle istotna dla Orbána jest również rozbudowa elektrowni jądrowej w mieście Paks przy udziale Rosatomu. Porozumienie w tej sprawie zostało zawarte w 2014 roku, co wobec konfliktu na Ukrainie nie spotkało się z pozytywnym odbiorem Unii. Za 12 mld euro rozbudowywane zostaną dwa bloki energetyczne. 80 proc. tej kwoty ma zostać pokryte z kredytu udzielonego przez Rosję, który ma zostać spłacony w 2047 roku.
Po finalizacji inwestycji Paks (do 2026 roku) ma zaspokoić większość zapotrzebowania kraju na energię, poza tym planowane jest stworzenie kilku tysięcy nowych miejsc pracy. Przeszkodą może być jednak ewentualne stanowisko Komisji Europejskiej, która bada zgodność umów pomiędzy Moskwą a Budapesztem z prawem unijnym. Na razie nie zostały wykazane poważne nieprawidłowości.
Budapeszt o sankcjach wobec Rosji
Węgry oczekują zniesienia sankcji unijnych wobec Rosji. Według Orbána od czasów ich nałożenia jego kraj stracił 6,5 mld dolarów. Premier Węgier kilkukrotnie już wyraził nadzieję zbliżenia Unii oraz Rosji. Zdaniem Andrzeja Sadeckiego z Ośrodka Studiów Wschodnich ta kwota jest jednak znacząco zawyżona, a poza tym ostatnie lata przyniosły znaczący wzrost węgierskiego eksportu. 80 proc. odbiorców to kraje Unii Europejskiej.
Rząd węgierski unika oceny konfliktu na Ukrainie i dyplomatycznie mówi o konieczności stabilizacji tego kraju, wprowadzenia tzw. porozumień mińskich itd. Do tej pory Węgrzy podporządkowywali się decyzjom Unii wobec Rosji, choć czynili to niechętnie. Ze względu na unijne dotacje będą musieli nadal się im podporządkowywać. Warto podkreślić, że zacieśniania stosunków z Moskwą domaga się nie tylko rządzący Fidesz, lecz również druga najpopularniejsza partia Węgier – umiarkowanie nacjonalistyczny Jobbik.
Słowa „interes narodowy” (węg. nemzeti érdek) są odmieniane przez Viktora Orbána chyba we wszystkich przypadkach, choć język węgierski ma ich kilkadziesiąt (językoznawcy wciąż nie ustalili jednej wersji co do dokładnej liczby). Orbán nie zamierza zbawiać Europy i uwalniać kogokolwiek od „rosyjskiego jarzma”, liczą się tylko węgierskie interesy (oraz interesy środowiska politycznego samego premiera). Budapeszt nie łudzi się, że Unia Europejska może zagwarantować Węgrom bezpieczeństwo, w tym energetyczne. Idea „otwarcia się na Wschód” zaczyna się więc nad Balatonem urzeczywistniać.
Zresztą nie tylko Węgry nie są zainteresowane prężeniem muskułów wobec Moskwy. Również Czesi oraz Słowacy woleliby dojść do porozumienia z Rosją i nie zamierzają rzucać jej kłód pod nogi. Dlatego idee budowy Europy Środkowej (tudzież tzw. Międzymorza), gdzie Warszawa grałaby pierwsze skrzypce, a blok państw stanowiłby barierę wobec rosyjskich wpływów w Europie, wydają się nierealne.
Michał Kowalczyk jest doktorantem w Instytucie Politologii UKSW. Specjalizuje się w tematyce węgierskiej oraz środkowoeuropejskiej.
Wywołany przez Rosję i sterowany przez Gazprom kryzys na europejskim rynku energetycznym w założeniu miał uderzyć w gospodarkę krajów unijnych, uzależnionych od importu rosyjskiego gazu, osłabiając ich wolę oporu i krytykę wobec działań wojennych w Ukrainie. W efekcie jednak to Rosja, z kolejnej „wojny gazowej” wychodzi jako totalnie przegrana, nie tylko bez osiągnięcia zamierzonych celów, ale ze znamionami nieuchronnego końca gazowego imperium i wyraźnej autodestrukcji niepodważanego przez dziesięciolecia „cara” światowego rynku gazowego Gazpromu.
Od rozpoczęcia wojny w Ukrainie duża część handlu węglowodorami między Rosją a państwami Unii Europejskiej (UE) została zablokowana, a rosyjskie firmy przekierowały swoją produkcję do wąskiej grupy państw, w tym głównie do Chin, Indii czy Turcji.
Bieżący okres grzewczy przyniósł silny spadek zapasów gazu ziemnego w Europie, co przełożyło się na przejściowy wzrost cen błękitnego paliwa do najwyższego poziomu od lutego 2023 r. Niski poziom zapasów, który szacowany jest na koniec bieżącego okresu zimowego na blisko 30 proc., może utrudnić proces ich ponownego gromadzenia i przekładać się na powrót do wzrostów cen, szczególnie przed nowym okresem grzewczym 2025–2026. Sytuację rynkową mogą jednak łagodzić spekulacje, że Europa może powrócić do zakupów rosyjskiego gazu poprzez gazociąg Nord Stream 2.
Nic nie trwa wiecznie. Czy pax dollar będzie trwał wiecznie? Zapewne nie, ale warto by przedłużyć okres królowania amerykańskiej waluty – przekonuje prof. Kenneth Rogoff w książce „Our Dollar, Your Problem”.
Amerykańska nadkonsumpcja rozumiana jako życie ponad stan wyznaczany przez produktywność własnej gospodarki, jest narzędziem, za pomocą którego Chiny dokonują dezindustrializacji Stanów Zjednoczonych.
Czy za równowartość mniej niż 15 tys. zł zwykły śmiertelnik może stać się właścicielem banku centralnego? Tak, i to bardzo szacownego – Swiss National Bank (SNB), czyli banku centralnego Szwajcarii. Nie trzeba być nawet obywatelem tego kraju, bo jednym z najważniejszych prywatnych akcjonariuszy banku jest obecnie Theo Siegert – niemiecki przedsiębiorca, inwestor i wykładowca. Akcje SNB są bowiem notowane na giełdzie i zasadniczo może je nabyć każdy.
Grecja przez lata zmagała się z poważnymi problemami ekonomicznymi, których głównym powodem było załamanie finansów państwa i odcięcie od rynków finansowych. Obecnie sytuacja makroekonomiczna tego kraju znacznie się poprawiła.
Waluty cyfrowe powiązane z pieniądzem fiducjarnym, czyli stablecoins, mierzą się z nieuniknionym w ich sytuacji napięciem pomiędzy wiarygodnością a konkurencyjnością – czyli „paradoksem stablecoina". By go lepiej zrozumieć, w artykule analizujemy konkurencyjne strategie USA i Chin.
O obronie gotówki jako ważnego środka płatniczego w obrocie gospodarczym i roli państwa w tej wojnie mówił w rozmowie z „Obserwatorem Finansowym“ Rafał Górski, prezes Instytutu Spraw Obywatelskich.
Sztuczna inteligencja może nie tylko przejąć wiele zadań wykonywanych przez ludzi, ale też radykalnie zmienić fundamenty globalnego ładu. W optymistycznym scenariuszu oznaczać to może „w pełni zautomatyzowany luksusowy komunizm”. Jednak jeszcze bardziej prawdopodobne są mroczne wizje: podział ludzkości na kasty, neokolonializm technologiczny, ekstremalne nierówności czy cyfrowe dyktatury zarządzane przez ogólną sztuczną inteligencję. Utopia może łatwo przerodzić się w dystopię – przestrzega prof. Jakub Growiec, doradca ekonomiczny w Departamencie Analiz i Badań Ekonomicznych NBP i wykładowca SGH.
Unia Europejska jako pierwsza na świecie wdrożyła kompleksowe przepisy regulujące sztuczną inteligencję. Czy AI Act wystarczy, by zapewnić bezpieczeństwo obywatelom, a jednocześnie nie zahamować innowacji? – Na pewno to dobry krok, ale wciąż brakuje nam technologicznego przywództwa – mówi dr Michał Nowakowski, radca prawny i ekspert ds. etyki AI.
Marketing miejsc długo uchodził za luksusowy dodatek – „ładne hasła i logotypy”. Dziś to narzędzie zniuansowanej rywalizacji o mieszkańców, inwestorów i turystów – mówi dr Jarosław Górski, adiunkt na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW.
Kwestią wywozu odpadów, będących wskaźnikiem globalnych nierówności, czyli transportem pod banderą „recyklingu” i skutkami dla państw trzecich, a także co wspólnego mają z tym oszustwa na afrykańskiego księcia zajął się w swojej książce „Wojna o śmieci. Globalne śledztwo w sprawie brudnego handlu twoimi odpadami” Alexander Clapp.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Rosnące napięcia geopolityczne, demontaż globalnych łańcuchów dostaw, protekcjonizm, wojny handlowe i ekspansja sztucznej inteligencji coraz mocniej kształtują nowy, wielobiegunowy ład gospodarczy. Najnowszy numer kwartalnika Narodowego Banku Polskiego stawia pytania o przyszłość światowej gospodarki.
