Gdy w Unii rośnie grupa pracujących w weekendy, w Polsce coraz więcej osób wtedy odpoczywa. Gorzej już u nas z możliwością pozwolenia sobie na chociaż tydzień urlopu w ciągu całego roku – wynika z danych Eurostatu. Co istotne, brak wolnego, to dla gospodarki strata dziesiątków miliardów złotych.
Dla blisko trzech czwartych Europejczyków letniego urlopu z dala od domu nie ograniczy brak budżetu na ten cel. Jeśli nie wyjadą, to z przyczyn innych niż finansowe. To całkiem dobra wiadomość. Nadal jednak 28,3 proc. mieszkańców UE nie może sobie pozwolić na choćby tygodniową podróż ze względów finansowych. W Polsce takich osób jest więcej. Co trzeci mieszkaniec Polski w ubiegłym roku nigdzie nie wyjechał, bo go nie było stać (34,6 proc.). Najczęściej były to samotne osoby w wieku 65+. W tej grupie nie mogło pozwolić sobie na wyjazd z dala od domu aż 51,1 proc. osób. Samotnych kobiet było 46 proc., ale samotnych mężczyzn już 39 proc. Różnice w wysokości wynagrodzeń w zależności od płci nie tylko nadal istnieją, ale i przekładają się na zdolność oraz realizację planów wakacyjnych.
Dziecko to nie powód braku wakacji
W Polsce rok temu niemal co druga samotna osoba z dzieckiem na utrzymaniu nie mogła wyjechać na wakacje na tydzień z dala od domu (45,3 proc.). Ale gdy opiekunów jest już dwoje, to „szanse” na wyjazd wzrastają ponad dwukrotnie – na urlop nie mogło sobie pozwolić już „tylko” 21,8 proc. Wcale też nie jest tak, że to dzieci stanowią wyraźną finansową przeszkodę do wyjazdów. Na podróż częściej nie stać gospodarstw domowych bez dzieci (37,7 proc.) niż tych z dziećmi na utrzymaniu (32,1 proc.).
Dwa etaty tracą na popularności
Część osób, których nie stać na choćby tydzień urlopu poza domem, rzadziej może być skłonna podjąć drugą pracę. Zwłaszcza, gdy łączny dochód nie zapewni szansy na wyjazd. W porównaniu z innymi krajami Unii Europejskiej, pracujący w Polsce od lat coraz rzadziej decydują się na dwa miejsca zatrudnienia. W I kw. 2005 r. posiadających dwie prace było 7,5 proc. (w Unii 3,6 proc.). W I kw. 2019 r. u nas ten odsetek spadł o 2,26 pkt. proc. a w UE-28 wzrósł o 0,34 pkt. proc.
Na przestrzeni blisko 20 lat w Polsce z drugiego miejsca pracy najczęściej rezygnowali pracujący z wykształceniem wyższym, a najrzadziej – z co najwyżej podstawowym. Od 2000 r. chętnych na dwie prace wśród absolwentów uczelni w I kw. 2019 r. było mniej o 57 proc. Dla tych ze średnim wykształceniem spadek wyniósł 41 proc., a z podstawowym – skurczył się zaledwie o 13 proc. Rynek pracownika dla pracujących o najsłabszej pozycji na rynku pracy pozostaje niczym więcej jak tylko mitem, jeśli patrzeć na dynamikę liczby miejsc pracy, w których poświęca się swój czas i energię.
Co czwarty Europejczyk i co dziesiąty Polak pracuje w weekendy
W Unii w weekendy najczęściej pracują Grecy – 42,5 proc. Co trzeci Włoch (36,1 proc.), Irlandczyk (34,0 proc.) i Holender (31,7 proc.). Najrzadziej w 2018 r. obowiązki w weekend wykonywali Węgrzy (8,8 proc.) i Portugalczycy (10,5 proc.). Potem byliśmy my.
Przed wejściem Polski do Unii co czwarty pracujący chodził do pracy w weekend (25 proc.) – 28 proc. mężczyzn i 22 proc. kobiet. 15 lat później nie dość, że w Unii odsetek ten wzrósł (o 7,5 pkt. proc.) a u nas spadł (o 12,8 pkt. proc.), to jesteśmy znacznie poniżej średniej UE – 12,4 proc. wobec 26,4 proc. Obecnie nadal częściej to mężczyźni pracują w weekend (14 proc.) niż kobiety (11 proc.). Brak wolnego w soboty i niedziele bardziej niż od płci, zależy jednak od profesji.
W 2003 r. co piąty menedżer w Polsce pracował w weekend. Obecnie odsetek wśród tej grupy zawodowej spadł o niemal dwie trzecie. Podobnie było w przypadku pracowników biurowych (spadek o 64 proc.). W przypadku tych grup zawodowych, kluczowe dla zmiany trendów mogło być pojawienie się nowego pokolenia na rynku pracy, które w większym stopniu szuka równowagi pomiędzy pracą zawodową a życiem prywatnym.
Najwięcej, bo co drugi wykwalifikowany pracownik rolnictwa pracuje w weekendy (55,8 proc.), a przez 15 lat ten odsetek spadł zaledwie o 10 proc. Zatrudnieni w usługach i sprzedaży też często mają zajęte soboty i niedziele – niemal co piąty w 2018 r. (19,5 proc.). Niemiej, i tak pracują wyraźnie rzadziej niż przed wejściem do UE. W 2003 r. w tej grupie zawodowej w weekendy pracowało 39,7 proc.
Odsetek pracujących w soboty albo w niedziele od 15 lat regularnie spada. W ubiegłym roku w soboty pracowało 51,5 proc., a w niedziele 26,2 proc. zatrudnionych. W porównaniu do 2003 r. liczba sobotnich wyjść do pracy spadła o 15,3 pkt. proc. (kobiety) i 15,5 pkt. proc. (mężczyźni). Pracujących w niedziele było w 2018 r. o 10,4 pkt. proc. mniej – 7,4 pkt. proc. mniej kobiet i 12,9 pkt. proc. mniej mężczyzn. Dynamika odsetka pracujących dla obu dni weekendu była podobna. Sam jednak wpływ zakazu handlu w niedziele wpłynął raczej na rzadszą pracę kobiet. W przypadku mężczyzn pobieżna analiza ograniczenia niedzielnych zakupów wskazywałaby nawet na nieznaczny wzrost.
Zdrowy rozwój i lenistwo wspierają PKB
Ostatnie lata pokazały, że choć mieszkańcy Polski więcej czasu odpoczywają (pomijając pracę niezarobkową), to wskaźnik wzrostu gospodarczego odzwierciedla in plus to krajowe „lenistwo”. Co prawda czynników decydujących o poziomie wzrostu PKB jest wiele, ale bez zdrowych pracowników o recesję nie tak trudno. Urlopy służą nie tylko fizycznej regeneracji. Badania mówią o tym, że niemal połowa pracujących nie jest gotowa wspomnieć w swoim miejscu pracy o ewentualnych problemach psychicznych, tylko co dwunasty pracownik opowiedziałby o kłopotach przełożonemu (8,3 proc.), a dyskomfortu nie odczuwa zaledwie 1,4 proc. badanych. Dobrze nie jest. Zaciskanie zębów i dobra mina do złej gry, bez urlopu, ostatecznie wygeneruje straty.
Według danych ZUS, od I kw. 2012 r. do I kw. 2019 r. liczba zaświadczeń lekarskich z tytułu chorób psychicznych wyniosła ponad 7,2 mln. Przekłada się to na 126,3 mln dni absencji. Mnożąc liczbę tych dni przez średnie dzienne PKB per pracujący dla każdego kwartału, straty gospodarcze wynoszą ponad 58 mld PLN. Koncerny farmaceutyczne, apteki, czy gabinety psychologiczne i psychiatryczne liczą zapewne coraz to wyższe zyski. Czy dalszy potężny wzrost gospodarczy warto opierać na leczeniu schorzeń? Nonsens.
Koło ratunkowe dla gospodarki albo miano legendarnej katastrofy.
Nie wszystkie choroby psychiczne dostępne w bazach ZUS oczywiście wynikają z nadmiaru pracy. Jakość samych danych może budzić wątpliwość – czy to po stronie raportujących, czy to po stronie pracujących, którzy nie zgłaszają swoich dolegliwości z różnych powodów. Straty rzędu ok. 60 mld PLN w ciągu 7 lat, jakkolwiek obarczone błędem, trzeba byłoby podnieść o pozostałe koszty bezpośrednie i pośrednie. Jedno jest pewne, bez wystarczająco długiego odpoczynku pracujących i bez odpowiednich funduszy na wyjazdy wakacyjne polskiej gospodarce trudno będzie pozostać długoterminowo na fali koniunktury.
Na początku października National Bureau of Economic Research (NBER) opublikował dokument roboczy zatytułowany „Why women won” autorstwa Claudii Goldin, podsumowujący niemal dwustuletnią historię nierówności, z którymi mierzą się kobiety w życiu publicznym, głównie na rynku pracy. Niespodziewanie tytuł ten mógłby być też uzasadnieniem tegorocznego komunikatu komitetu przyznającego Nagrodę Banku Szwecji im. Alfreda Nobla autorce tej publikacji „za pogłębienie naszej wiedzy na temat sytuacji kobiet na rynku pracy”.
Różnica między tym, ile czasu kobiety i mężczyźni poświęcają na pracę zawodową i obowiązki domowe zmniejszyła się w ostatnich dziesięciu latach – wynika z badania dobowego budżetu czasu ludności przeprowadzonego przez Główny Urząd Statystyczny. O ile bowiem w 2013 r. kobiety przeznaczały na te obowiązki 15 minut więcej niż mężczyźni, to teraz (w 2023 r.) było to tylko 7 minut więcej. W opisywanym czasie przeciętny Polak poświęcał na pracę i obowiązki domowe więcej czasu za to jednak mniej przeznaczał na odpoczynek. Urząd przeprowadza to badanie raz na 10 lat.
Wskaźniki urodzeń spadają na całym świecie, lecz nigdzie bardziej niż w Korei. Ten artykuł poddaje analizie, w jaki sposób normy dotyczące płci, kultura pracy i inne cechy społeczne współdziałają ze sobą i powstrzymują płodność w tym kraju pomimo dużych inwestycji w politykę rodzinną.
Kraje Zachodu wyzbyły się kontroli nad gałęziami przemysłu o fundamentalnym znaczeniu dla transformacji cyfrowej, uzasadniając to chęcią ochrony środowiska. Skorzystały na tym zwłaszcza Chiny – zarówno gospodarczo, jak i politycznie.
Rozwój rynku inwestycji społecznie odpowiedzialnych w Polsce pozostaje na etapie początkowym. Wynika to m.in. z relatywnie krótkiej historii krajowego rynku kapitałowego oraz z faktu, iż inwestorzy koncentrują się przede wszystkim na osiąganiu zysków.
Nic nie trwa wiecznie. Czy pax dollar będzie trwał wiecznie? Zapewne nie, ale warto by przedłużyć okres królowania amerykańskiej waluty – przekonuje prof. Kenneth Rogoff w książce „Our Dollar, Your Problem”.
30 marca 1958 r. Amerykanie zażywali odpoczynku, niektórzy z gazetą w ręku. Ilu dotarło na 155 stronę niedzielnego „The New York Timesa”, gdzie zamieszczono jednoszpaltową notatkę o poszukiwaniu nowych zastosowań pierwiastków ziem rzadkich? Zapewne bardzo niewielu.
Czy za równowartość mniej niż 15 tys. zł zwykły śmiertelnik może stać się właścicielem banku centralnego? Tak, i to bardzo szacownego – Swiss National Bank (SNB), czyli banku centralnego Szwajcarii. Nie trzeba być nawet obywatelem tego kraju, bo jednym z najważniejszych prywatnych akcjonariuszy banku jest obecnie Theo Siegert – niemiecki przedsiębiorca, inwestor i wykładowca. Akcje SNB są bowiem notowane na giełdzie i zasadniczo może je nabyć każdy.
Światowe bezpieczeństwo kosztuje coraz więcej, a kolejne państwa przeznaczają rekordowe kwoty na wojsko i modernizację armii. To zjawisko, które nie omija również Polski, a jego konsekwencje gospodarcze, polityczne i społeczne są ogromne. Najnowsze wydanie kwartalnika „Obserwator Finansowy” — od dziś dostępne w kioskach — rzuca światło na te tematy.
Sztuczna inteligencja może nie tylko przejąć wiele zadań wykonywanych przez ludzi, ale też radykalnie zmienić fundamenty globalnego ładu. W optymistycznym scenariuszu oznaczać to może „w pełni zautomatyzowany luksusowy komunizm”. Jednak jeszcze bardziej prawdopodobne są mroczne wizje: podział ludzkości na kasty, neokolonializm technologiczny, ekstremalne nierówności czy cyfrowe dyktatury zarządzane przez ogólną sztuczną inteligencję. Utopia może łatwo przerodzić się w dystopię – przestrzega prof. Jakub Growiec, doradca ekonomiczny w Departamencie Analiz i Badań Ekonomicznych NBP i wykładowca SGH.
O obronie gotówki jako ważnego środka płatniczego w obrocie gospodarczym i roli państwa w tej wojnie mówił w rozmowie z „Obserwatorem Finansowym“ Rafał Górski, prezes Instytutu Spraw Obywatelskich.
Unia Europejska jako pierwsza na świecie wdrożyła kompleksowe przepisy regulujące sztuczną inteligencję. Czy AI Act wystarczy, by zapewnić bezpieczeństwo obywatelom, a jednocześnie nie zahamować innowacji? – Na pewno to dobry krok, ale wciąż brakuje nam technologicznego przywództwa – mówi dr Michał Nowakowski, radca prawny i ekspert ds. etyki AI.
Marketing miejsc długo uchodził za luksusowy dodatek – „ładne hasła i logotypy”. Dziś to narzędzie zniuansowanej rywalizacji o mieszkańców, inwestorów i turystów – mówi dr Jarosław Górski, adiunkt na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Rosnące napięcia geopolityczne, demontaż globalnych łańcuchów dostaw, protekcjonizm, wojny handlowe i ekspansja sztucznej inteligencji coraz mocniej kształtują nowy, wielobiegunowy ład gospodarczy. Najnowszy numer kwartalnika Narodowego Banku Polskiego stawia pytania o przyszłość światowej gospodarki.
