Powrót protekcjonizmu rozbudził zainteresowanie wpływem importu, zwłaszcza z Chin, na zatrudnienie. W artykule badamy związek między importem z Chin a zatrudnieniem w 17 branżach osiemnastu krajów OECD o różnych instytucjach rynku pracy.
W ciągu minionego dwudziestolecia nastąpił niebywały wzrost eksportu towarów przemysłowych z Chin do krajów wysoko rozwiniętych. Chiny zostały największym światowym eksporterem towarów. Złożyły się na to takie czynniki jak: liberalizacja rynku produktów i finansowego, wzrost wydajności w gospodarce Chin, a także przystąpienie tego kraju do WTO w 2001 r.
Zważywszy na nieprzebrane zasoby taniej pracy w Chinach, pojawia się pytanie, jakie konsekwencje gwałtownej ekspansji eksportowej Chin poniosą pracownicy w krajach OECD?
Pytanie to nabiera szczególnej wagi w kontekście niedawnych posunięć administracji Trumpa i UE zwiększających cła na towary importowane z Chin (Legge i in., 2018) – jak również stawianej gdzieniegdzie tezy, że ogromny import z Chin może wzmagać tendencje nacjonalistyczne i populistyczne (Colantone i Stanig 2017). Niedawne badania wykazują silne efekty redystrybucyjne chińskiej ekspansji handlowej na gospodarkę światową, widoczne na przykładzie pojedynczych krajów, w szczególności Stanów Zjednoczonych (Autor i in., 2013, Acemoglu 2016) albo np. Norwegii (Balsvik i in., 2015).
Analizujemy zmiany poziomu zatrudnienia w 17 sektorach przemysłowych osiemnastu krajów OECD pomiędzy rokiem 1990 a 2007 (Thewissen i Van Vliet, w przygotowaniu). Badanie poszerzamy następnie o analizę chińskiej konkurencji na zagranicznych rynkach eksportowych.
Hipotezy badawcze
Nasilona konkurencja z Chin może dwojako wpływać na sytuację pracowników w krajach OECD. Po pierwsze, import z Chin może zastępować rodzimą produkcję dóbr, powodując zmniejszenie zapotrzebowania na pracę. Po drugie, eksport chińskich towarów może wpływać na poszczególne branże poprzez generowanie presji konkurencyjnej w analogicznych sektorach na rynkach trzecich. Na przykład niemiecki eksporter z dużym udziałem w rynku francuskim może obserwować spadek zamówień z Francji z powodu zastępowania produktów importowanych z Niemiec produkcją chińską.
Wpływ eksportu z Chin dotyka przede wszystkim pracowników nisko wykwalifikowanych w sektorach przemysłowych, a to w związku z obfitością zasobów pracy nisko wykwalifikowanej w Chinach. Chińska konkurencja może natomiast podnieść zatrudnienie pracowników wysoko wykwalifikowanych (Bloom i in. 2016).
Rozwój technologii często wskazywany jest jako kolejna determinanta poziomu zatrudnienia i nierówności płacowych. Pozwala on bowiem zastąpić pracowników w zawodach rutynowych, okupujących głównie niskie i środkowe rejestry rozkładu płac w przemyśle. W przypadku pracowników wysoko wykwalifikowanych, technologia może być cennym uzupełnieniem ich aktywności (Michaels i in. 2014, Autor i in. 2015).
Dane
W badaniu obejmującym: okres 1990-2007, 17 sektorów w 18 krajach członkowskich OECD wykorzystujemy wystandaryzowane szeregi czasowe z bazy EU-KLEMS (O’Mahony i in. 2011), uzupełnione danymi z innych źródeł, głównie OECD. Wprowadzamy rozróżnienie między (bezpośrednią) konkurencją w postaci importu oraz konkurencją na rynkach zagranicznych. Miarą konkurencji bezpośredniej jest całkowita wartość towarów importowanych z Chin w danym sektorze w relacji do generowanej przezeń wartości dodanej.
Chińską konkurencję na zagranicznych rynkach eksportowych definiujemy jako wielkość eksportu z Chin do danego kraju w relacji do eksportu tego kraju do trzeciego kraju-partnera handlowego, ważoną względną pozycją tego partnera (wszystko na poziomie sektorów).
Wyniki badania
Chiny stają się coraz ważniejszym partnerem handlowym rozwiniętych krajów uprzemysłowionych. Jeśli potraktujemy łącznie wszystkie kraje i branże, udział Chin w handlu w latach 1990-2007 znacznie wzrósł.
Na podstawie badań modelowych stwierdzamy spadki zatrudnienia w sektorach narażonych na konkurencję ze strony towarów importowanych z Chin (OECD 2017). W ramach poszczególnych sektorów efekty zatrudnieniowe nie rozkładają się równo pomiędzy różnymi poziomami kompetencji. Nasze badania wskazują, że to nisko wykwalifikowani pracownicy ponoszą największe konsekwencje zastępowania produkcji krajowej importem z Chin, jak również nasilonej konkurencji na zagranicznych rynkach zbytu. Co więcej, obliczenia sugerują ujemną korelację między postępem technicznym a względnym poziomem zatrudnienia, zaś względny udział pracowników nisko wykwalifikowanych w zatrudnieniu zmniejsza się.
Reasumując, wnioskujemy, że szybka ekspansja Chin na światowej arenie gospodarczej przynosi zmniejszenie zatrudnienia w przemyśle oraz niewspółmierny spadek godzin przepracowanych przez pracowników nisko wykwalifikowanych w analizowanych krajach OECD.
Stefan Thewissen
Olaf van Vliet
Artykuł po raz pierwszy ukazał się w VoxEU.org (tam dostępna jest pełna bibliografia). Tłumaczenie i publikacja za zgodą wydawcy.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
