Lepiej nie sądzić gospodarki po pierwszym odczycie
Zpierwszych danych o wzroście gospodarczym w II kwartale wynika, że wyniósł on 3,1 proc. w porównaniu z drugim kwartałem 2015 r. Są to dane flash, czyli szybki odczyt na podstawie ograniczonego zbioru danych. Największy niepokój mogą budzić inwestycje, ale to jeszcze nie obraz całej gospodarki.
Na ostatnie dane o PKB można jednak spojrzeć z bardziej optymistycznym nastawieniem. Przede wszystkim, przy relatywnie dużym błędzie pierwszych odczytów danych o PKB nie ma co przywiązywać się do niespodzianek rzędu kilku dziesiątych punktu procentowego w skali rok do roku.
Obraz gospodarki to nie tylko PKB, ale również rynek pracy, nastroje konsumentów i menedżerów, impulsy napływające z otoczenia międzynarodowego i rynków finansowych, dane budżetowe itd. Niewiele wskazuje, by w polskiej gospodarce dochodziło do zmiany trendów z wcześniejszych kwartałów. Przypuszczenie, że firmy mogły trwale ograniczyć inwestycje na razie pozostaje w sferze hipotez, brak jest na to twardych dowodów.
Ponadto, wydatki konsumentów z programu 500+ pełną parą ruszą dopiero od trzeciego kwartału. Wtedy wzrost gospodarczy powinien być wyższy. Ten efekt popytowy będzie przejściowy, ale może on wystarczyć, by dać firmom pozytywny impuls do inwestycji.
Wracając do danych – w porównaniu z I kwartałem tego roku, PKB – po odjęciu czynników sezonowych – zwiększył się o 0,9 proc. Gospodarka zachowuje się niewątpliwie gorzej niż oczekiwano jeszcze kilka miesięcy temu. W marcu zarówno projekcja NBP jak i konsensus rynkowy wskazywały, że pierwsza połowa 2016 r. przyniesie wzrost rzędu 3,6 proc. Mamy tymczasem wynik o ponad pół punktu procentowego gorszy, bo średnia wyniesie najprawdopodobniej ok. 3 proc.
Nie jest to duża różnica, ale jeżeli oznacza ona jakieś trwałe pogorszenie trendu to może mieć to istotne konsekwencje np. dla budżetu państwa albo decyzji Rady Polityki Pieniężnej. Rząd przygotowuje plany budżetowe na kolejne lata przy założeniu, że potencjał wzrostowy gospodarki wynosi ok. 4 proc. A Rada Polityki Pieniężnej utrzymuje stabilne stopy procentowe w przekonaniu, że gospodarka utrzyma tempo wzrostu z poprzednich lat (czyli ok. 3,5 proc.). Jeżeli te założenia się nie spełnią, zarówno Ministerstwo Finansów jak i RPP będą musiały rozważyć zmianę swojej polityki.
Warto zauważyć, że po raz pierwszy od 2012 r., kiedy Polska doświadczała silnego spowolnienia gospodarki, PKB dwukrotnie z rzędu był niższy od konsensusu rynkowego (jeżeli dane publikowane na koniec sierpnia potwierdzą odczyt flash – to te dane będą najważniejsze). To może być przypadek, ale równie dobrze może to odzwierciedlać jakąś nieoczekiwaną słabość gospodarki, której nie wychwycili analitycy. Nie przypadkowo seryjne negatywne niespodzianki zdarzają się zwykle w okresach koniunktury, kiedy gospodarka ma więcej słabych punktów niż widać w danych miesięcznych.
Głównym słabym punktem gospodarki i najważniejszą zagadką na przyszłość są inwestycje. Spadły one w pierwszym kwartale (w ujęciu rok do roku) i mogły powtórzyć ten spadek w drugim. Wprawdzie nie mamy jeszcze danych, ale konsensus oczekiwań, który w odniesieniu do PKB i tak okazał się nader optymistyczny, wskazywał na stagnację inwestycji w okresie kwiecień-czerwiec.
Ta słabość inwestycji to częściowo efekt czynników przejściowych, jak przesunięcia w wydawaniu funduszy europejskich czy zmiany w zarządach spółek skarbu państwa. Ale nie można wykluczyć, że sektor prywatny również ograniczył swój apetyt na rozbudowę potencjału wytwórczego, m.in. w wyniku redukcji ratingu Polski.
Autor pracuje w Fundacji Warszawski Instytut Studiów Ekonomicznych (WiseEuropa), gdzie pełni funkcję kierownika programu Polityki publiczne i governance.
Gospodarcze konsekwencje starzenia się społeczeństw są przedmiotem coraz większej liczby badań. W niniejszym artykule dowodzimy, że konwencjonalna miara wieku produkcyjnego, która tak samo klasyfikuje starość dla każdego pokolenia, nie uwzględnia postępu w dziedzinie zdolności funkcjonalnej pod względem umieralności, niepełnosprawności, siły i funkcji poznawczych, wynikającego ze zdrowego starzenia się. Przyjęcie „prospektywnej” metody pomiaru struktury wiekowej społeczeństwa opartej na przewidywanej liczbie lat dalszego życia sugeruje, że ekonomiczne skutki starzenia się społeczeństw będą mniej dramatyczne, niż szacunki oparte na samej strukturze kohorty.
Ekonomia była zawsze nauką żywą, starającą się nadążyć za zmianami. Gdy Keynesowi zarzucono, że zmienia poglądy, dał prostą odpowiedź, zmienia, bo zmieniają się fakty. Z drugiej strony naukowe podejście popychało ekonomistów do stosowania formalizacji matematycznej. Posługiwanie się matematycznymi modelami stało się wręcz koniecznością, gdy zaczęto je łączyć z danymi statystycznymi. Ekonometria – wynalazek ekonomistów i statystyków – na trwale zapisała się w rozwoju badań ekonomicznych.
Wybitny amerykański ekonomista John Kenneth Galbraith w napisanej w wieku 96 lat, dwa lata przed śmiercią, ostatniej swej książce „Gospodarka niewinnego oszustwa: prawda naszych czasów”, zauważa, że w ekonomii i polityce rzeczywistość bardziej niż w jakiejkolwiek innej dziedzinie jest zaciemniana przez obiegowe i nawykowe poglądy. Tak naprawdę jest inaczej niż się powszechnie i zwyczajowo mówi – mamy zatem do czynienia z rutynowym zakłamaniem rzeczywistości. Oszustwem jest, jak twierdzi, że mamy kapitalizm, bo władzę nad gospodarką dzierżą nie właściciele kapitału, lecz menedżerowie; nie istnieje system rynkowy, bo jest poddawany takim manipulacjom, że faktycznie nie istnieje; a w ogóle kłamstwem są opowieści o gospodarce rynkowej, w której konsument jest suwerenem – bo przecież jest manipulowany przez wyrafinowane systemy sterujące jego wyborami.
Na październikowym posiedzeniu Rada Polityki Pieniężnej (RPP) obniżyła stopy procentowe NBP o 0,25 pkt. proc. w tym referencyjną do 4,50 proc. Co dalej? „Członkowie Rady widzą przestrzeń do obniżek, ale kiedy to nastąpi jeszcze nie wiedzą” - poinformował prof. Adam Glapiński.
Nie istnieje jedna ponadczasowa i prawdziwa historia o inflacji; ceny potrafią rosnąć z różnych powodów, a podnoszenie stóp procentowych to nie jedyne remedium – o czym starają się przekonywać Mark McGann Blyth i Nicolo Fraccaroli w „Inflation: A Guide for Users and Losers”.
Waluty cyfrowe powiązane z pieniądzem fiducjarnym, czyli stablecoins, mierzą się z nieuniknionym w ich sytuacji napięciem pomiędzy wiarygodnością a konkurencyjnością – czyli „paradoksem stablecoina". By go lepiej zrozumieć, w artykule analizujemy konkurencyjne strategie USA i Chin.
Przez ostatnie lata rynki wschodzące zmagały się z silnym kursem dolara i zdominowanym przez Wall Street rynkiem kapitałowym. Dziś, w obliczu zmian strukturalnych w światowej gospodarce, a także nastawienia Fed oraz ich własnego rozwoju, kraje rozwijające się stają się nie tylko motorem globalnego wzrostu, ale i magnesem dla kapitału, sygnalizując koniec ery „amerykańskiej wyjątkowości”.
Regulacje tworzone w dobrej wierze czasem stają się jednak dla firm biurokratycznym ciężarem. Unijna dyrektywa CSRD jest tego przykładem – zmusza duże przedsiębiorstwa do raportowania danych ESG, czyli informacji o wpływie na środowisko, społeczeństwo i ład korporacyjny. Ratunkiem dla spółek coraz częściej okazuje się sztuczna inteligencja.
O obronie gotówki jako ważnego środka płatniczego w obrocie gospodarczym i roli państwa w tej wojnie mówił w rozmowie z „Obserwatorem Finansowym“ Rafał Górski, prezes Instytutu Spraw Obywatelskich.
Sztuczna inteligencja może nie tylko przejąć wiele zadań wykonywanych przez ludzi, ale też radykalnie zmienić fundamenty globalnego ładu. W optymistycznym scenariuszu oznaczać to może „w pełni zautomatyzowany luksusowy komunizm”. Jednak jeszcze bardziej prawdopodobne są mroczne wizje: podział ludzkości na kasty, neokolonializm technologiczny, ekstremalne nierówności czy cyfrowe dyktatury zarządzane przez ogólną sztuczną inteligencję. Utopia może łatwo przerodzić się w dystopię – przestrzega prof. Jakub Growiec, doradca ekonomiczny w Departamencie Analiz i Badań Ekonomicznych NBP i wykładowca SGH.
Unia Europejska jako pierwsza na świecie wdrożyła kompleksowe przepisy regulujące sztuczną inteligencję. Czy AI Act wystarczy, by zapewnić bezpieczeństwo obywatelom, a jednocześnie nie zahamować innowacji? – Na pewno to dobry krok, ale wciąż brakuje nam technologicznego przywództwa – mówi dr Michał Nowakowski, radca prawny i ekspert ds. etyki AI.
Marketing miejsc długo uchodził za luksusowy dodatek – „ładne hasła i logotypy”. Dziś to narzędzie zniuansowanej rywalizacji o mieszkańców, inwestorów i turystów – mówi dr Jarosław Górski, adiunkt na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW.
Kiedyś skomplikowane operacje w sieci dla anarcho-kapitalistów, wkrótce forma aktywów inwestycyjnych dla amerykańskich emerytów dostarczana przez miliarderów z Wall Street – bitcoin przez prawie 17 lat przeszedł długą drogę.
Potrzebny jest nowy sposób myślenia o ekonomii politycznej, który odrzuca dychotomię „rynek kontra rząd”, zastępując ją wizją dotyczącą tego, w jaki sposób przedsiębiorczy liderzy mogą wykorzystać siłę rynków do osiągania celów politycznych i społecznych – przekonuje Chris Hughes w książce „Marketcrafters”.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Rosnące napięcia geopolityczne, demontaż globalnych łańcuchów dostaw, protekcjonizm, wojny handlowe i ekspansja sztucznej inteligencji coraz mocniej kształtują nowy, wielobiegunowy ład gospodarczy. Najnowszy numer kwartalnika Narodowego Banku Polskiego stawia pytania o przyszłość światowej gospodarki.
Głównym słabym punktem gospodarki i najważniejszą zagadką na przyszłość są inwestycje. Spadły one w pierwszym kwartale (w ujęciu rok do roku) i mogły powtórzyć ten spadek w drugim. Wprawdzie nie mamy jeszcze danych, ale konsensus oczekiwań, który w odniesieniu do PKB i tak okazał się nader optymistyczny, wskazywał na stagnację inwestycji w okresie kwiecień-czerwiec.
