fot. Envato
Liczna klasa średnia jest niezbędna, by chronić społeczeństwa przed niestabilnością społeczno-ekonomiczną i polityczną (Thurow, 1984), oznacza też większe wsparcie dla demokracji (Barro, 1999), większą innowacyjność, przedsiębiorczość i produktywność (Acemoglu i Zilibotti, 1997), akumulację kapitału ludzkiego (Alesina i Perotti, 1996, Doepke i Zilibotti, 2005) oraz awans zawodowy (Easterly, 2001).
Nieoczekiwane wstrząsy ekonomiczne, jakie wystąpiły w efekcie globalnego kryzysu finansowego, mogą powodować „kurczenie się” klasy średniej. Szczególnie odnosi się to do wstrząsów związanych z zatrudnieniem, których część jest nieprzewidywalna.
Wpływ recesji na stan klasy średniej jest jednak uzależniony od aktywności krajowych instytucji zabezpieczenia społecznego. Niekorzystne wstrząsy dochodowe wynikające z bezrobocia mogą być amortyzowane ubezpieczeniem na wypadek utraty pracy, dotacjami i innymi wydatkami na opiekę społeczną. Pomocne mogą tu być także negocjacje płacowe wynikające z prawa pracy. Ważny jest tu także czas trwania recesji i jej głębokość.
Wielkość klasy średniej mierzy się za pomocą wskaźników uwzględniających dochody i konsumpcję oraz takich, które bazują na szerszym zestawie wskaźników socjologicznych (np. obejmujących status zawodowy lub klasowy oraz postrzeganie siebie przez pryzmat dochodów).
Definicje socjologiczne, które odzwierciedlają tożsamość indywidualną jako klasę średnią, są na ogół bardziej stabilnymi miernikami statusu zawodowego lub statusu subiektywnie postrzeganego, podczas gdy definicje oparte na dochodach są zazwyczaj bardziej zróżnicowane w czasie i różnorodne w zależności od przyjętej definicji „dochodu”.
W nowo opublikowanym artykule (Batinti i Costa-i-Font, 2019) wykorzystujemy dane instytutu Luxembourg Income Study (LIS) do oszacowania wielkości klasy średniej na podstawie całkowitego dochodu do dyspozycji, dochodu z pracy i dochodu rynkowego. Badamy, czy i w jaki sposób nasze szacunki zmieniają się w zależności od definicji dochodu.
Stosujemy również miernik subiektywnego postrzegania statusu klasy średniej, wykorzystując dane ze światowego badania nad wartościami (ang. World Value Survey) oraz europejskiego badania nad wartościami (ang. European Values Study) określane jako zintegrowane badanie nad wartościami (ang. integrated values study, IVS).
Nie znajdujemy dowodów na „kurczenie się” klasy średniej wynikające z nieoczekiwanego wstrząsu związanego z zatrudnieniem (w tym przypadku – recesji gospodarczej). Jednak wstrząs, jaki dała Wielka Recesja, wpłynął negatywnie na pozycję klasy średniej, poprzez spadek dochodów z pracy. Efekty tu są jednak zróżnicowane w zależności od przyjętego kryterium dochodowego przynależności jednostki do klasy średniej.
Skala „kurczenia się“ klasy średniej jest mniejsza, jeśli recesja uderza, gdy poziomy bezrobocia są wyższe. Podobny efekt występuje w krajach o najwyższych wydatkach na ubezpieczenia od bezrobocia. Co ważne, okazuje się również, że wzrost bezrobocia w okresie recesji przyczynia się do podniesienia odsetka ludności, który określa siebie jako klasę średnią.
Problemem dla polityków gospodarczych mogą być zatem wykazane w badaniu straty w dochodach klasy średniej, wynikające z nieprzewidzianych silnych wstrząsów w zakresie zatrudnienia. W szczególności, że skutkom, które wystąpiły w tym zakresie podczas Wielkiej Recesji, z reguły towarzyszyły cięcia w wydatkach na cele socjalne.
Dla kształtowania polityki gospodarczej istotnym jest to, że mechanizmy ochrony dochodów w postaci ubezpieczenia od bezrobocia osiągnęły zamierzony cel. Wpłynęło to pozytywnie zarówno na stabilność społeczno-ekonomiczną, jak i na wyrównywanie konsumpcji klasy średniej w czasie.
Recesje wywierają niejednorodny wpływ na rozkład dochodów w społeczeństwie.
Nasze wyniki wskazują, że recesje wywierają niejednorodny wpływ na rozkład dochodów w społeczeństwie, przesuwając przedstawicieli klasy średniej do grup o niższych dochodach, a jednocześnie spychając osoby o wyższych dochodach do grup o średnim dochodzie.
Joan Costa-i-Font – profesor nadzwyczajny w dziedzinie ekonomii politycznej, London School of Economics and Political Science
Alberto Batinti – profesor nadzwyczajny w dziedzinie ekonomii, International Business School Suzhou – Xi’an Jiaotong-Liverpool University
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
