Chińskie podejście do pomocy i współpracy rozwojowej
Model pomocy rozwojowej Północ-Południe oparty na wytycznych ODA Komitetu Pomocy Rozwojowej OECD stoi wobec bariery niewystarczających środków finansowych, ale również sam jej system i zasady, na których jest oparty oraz skuteczność udzielanej pomocy rozwojowej są poddawane krytyce, zwłaszcza przez nowych „wschodzących darczyńców”, wśród których znajdują się Chiny.
Getty Images
Większość chińskich dokumentów prezentuje dychotomiczny obraz świata opierający się na rywalizacji między bogatym Zachodem a dążącą do rozwoju i zwiększania wpływów grupą państw globalnego Południa. W tej rywalizacji ChRL uznaje siebie za najstarszą istniejącą cywilizację, największe z państw rozwijających się, nastawione na współpracę i wsparcie postulatów tej grupy.
Pekin opowiada się za bardziej sprawiedliwymi stosunkami międzynarodowymi. Jednym z aspektów tych transformacji powinna być zmiana w praktykach udzielania pomocy rozwojowej. Z perspektywy Państwa Środka, kraj oferuje alternatywny model pomocy rozwojowej w ramach współpracy Południe-Południe oparty na wzajemnym szacunku, równości, dotrzymywaniu obietnic, wzajemnych korzyściach i zasadzie win-win. Łączy pomoc we wspieraniu krajów słabo rozwiniętych i rozwijających się w ich wysiłkach na rzecz rozwoju gospodarczego oraz społecznego z handlem i inwestycjami. To chińskie podejście zyskuje na znaczeniu w takim stopniu, że jest postrzegane jako konkurencyjne wobec modelu pomocy rozwojowej OECD oraz jako atrakcyjna opcja dla państw globalnego Południa. Generuje szanse, ale również wyzwania dla funkcjonującej architektury pomocy rozwojowej i międzynarodowej współpracy na rzecz rozwoju.
Chiny wobec modelu pomocy rozwojowej Północ-Południe
Chiny przyjmują coraz bardziej stanowcze podejście do promowania zmian w międzynarodowej pomocy rozwojowej. Ich zdaniem, dominujący model pomocy rozwojowej Północ-Południe oparty na wytycznych Oficjalnej Pomocy Rozwojowej (ODA) Komitetu Pomocy Rozwojowej OECD nie jest właściwy. Dlaczego? Po pierwsze, model ten opiera się na błędnym przekonaniu, że państwa rozwijające się – odbiorcy, nie mają zdolności do samodzielnego osiągnięcia pełnego rozwoju. Po drugie, model ten oddziela pomoc od handlu i inwestycji, a tym samym utrudnia państwom globalnego Południa wzmacnianie ich potencjału, wykorzystanie ich przewag komparatywnych i włączania w międzynarodowy podział pracy, co według władz w Pekinie zmniejsza efektywność pomocy rozwojowej. Po trzecie, sposób udzielania tej pomocy jest niewłaściwy, powoduje złe traktowanie państw rozwijających się (nie są postrzegani jako partnerzy, nie uwzględnia się ich potrzeb i priorytetów, stawiane są im trudne do spełnienia warunki). Po czwarte, według Państwa Środka, należy się stanowczo sprzeciwiać upolitycznieniu uwarunkowań praw człowieka od oferowanej pomocy rozwojowej. Chiny uważają, że „dobre rządy” i inne kwestie związane z prawami nie powinny mieć pierwszeństwa przed kwestiami „czysto rozwojowymi”. Po piąte, państwa globalnej Północy nie wywiązują się ze swoich zobowiązań zwiększania finansowania w ramach ODA, a wręcz zmniejsza się skala tego finansowania (w 2024 r. całkowita ODA wyniosła 212,1 mld dol., czyli 0,33 proc. łącznego DNB państw – członków Komitetu Pomocy Rozwojowej OECD).
Pekin opowiada się za traktowaniem współpracy rozwojowej jako partnerstwa, w której zakłada się horyzontalność wymiany doświadczeń między współpracującymi państwami, a także działania łączące pomoc z handlem i inwestycjami, aby wzmacniać siłę gospodarczą partnerów. Według Chin, takimi cechami odznacza się ich współpraca z innymi państwami rozwijającymi się, a w szerszym ujęciu, współpraca Południe-Południe.
Chiński model międzynarodowej współpracy na rzecz rozwoju w nowej erze
Państwo Środka nie jest członkiem OECD, nie odnosi swojej pomocy rozwojowej jako do ODA. Pomoc chińska nie jest regulowana kategoriami i zasadami Komitetu Pomocy Rozwojowej OECD i nie jest liczona w statystykach międzynarodowych jako ODA. W zamian oferuje własne podejście oparte na tzw. modelu międzynarodowej współpracy na rzecz rozwoju w nowej erze, rozumianej jako dwustronne i wielostronne wysiłki ChRL, w ramach współpracy Południe-Południe, ukierunkowane na wspieranie i promowanie rozwoju gospodarczego oraz społecznego. Chiny pozycjonują się jako reprezentant państw globalnego Południa, jako orędownik współpracy Południe-Południe oraz wspólnych wysiłków społeczności międzynarodowej w dążeniu do osiągnięcia globalnych Celów Zrównoważonego Rozwoju ONZ przy ich znaczącym wkładzie.
W oficjalnym chińskim dyskursie na temat pomocy rozwojowej, unikają też określeń „darczyńca – odbiorca”, który wzmacnia hierarchiczne i nierówne relacje władzy. Zamiast tego stosowane są takie określenia, jak współpraca rozwojowa, współpraca na rzecz rozwoju, wspólny rozwój, współpraca Południe-Południe, pomoc zagraniczna – określenie używane wyjątkowo w chińskich białych księgach. Chiny opublikowały jak dotychczas trzy białe księgi: w latach 2011, 2014 i 2021. Biała księga „China`s International Development Cooperation in the New Era” (styczeń 2021 r.) opisuje zasady, które Państwo Środka stosuje w swoim podejściu do pomocy i przyszłościowych priorytetów rozwojowych, uwzględnia również postępy i działania w zakresie pomocy zagranicznej od 2013 r.
Zasady
Podejście Chin do pomocy rozwojowej zmieniało się od czasu powstania ChRL w 1949 r. pod wpływem czynników wewnętrznych i zewnętrznych, ale jej zasady pozostały niezmienne. Zostały określone przez premiera Zhou Enlai w 1964 r. i stanowią artykulację wartości Chin. Obejmują: wzajemny szacunek w traktowaniu się jak równy z równym; uwzględnianie opinii i potrzeb partnerów; koncentrację na rozwoju i poprawie jakości życia ludzi; zapewnienie środków do niezależnego rozwoju; prowadzenie współpracy w różnych formach; zapewnienie realizacji i trwałości; otwartość i integrację w celu promowania wymiany i wzajemnego uczenia się; podążanie z duchem czasu i tworzenie nowych możliwości. Państwo Środka ma nadzieję zainspirować kraje globalnego Południa do przyjęcia ich modelu modernizacji, pokazując, że mogą osiągnąć stabilność i dobrobyt bez polegania na zachodnich praktykach. W porównaniu z modelem pomocy rozwojowej OECD, Chiny deklarują, iż nie uzależniają tego wsparcia od spełnienia określonych warunków, np. liberalizacji rynku czy przestrzegania praw człowieka. Podkreślają, że przestrzegają zasad nienarzucania żadnych warunków politycznych, nieingerowania w sprawy wewnętrzne państw, z którymi współpracują oraz w pełni respektowania ich prawa do niezależnego wyboru własnych ścieżek i modeli rozwoju.
Biała księga z 2021 r. opisuje formy pomocy w ramach zaangażowania Chin we współpracę na rzecz rozwoju. Obejmują one lata 2013–2018 i dotyczą takich form jak:
Ukończone projekty: Chiny podjęły się realizacji 423 projektów „pod klucz”, koncentrując się na obiektach użyteczności publicznej (m.in. szkoły, szpitale), infrastrukturze (m.in. transport, elektryczność, telekomunikacja), rolnictwie (m.in. pilotażowe centra rolnicze, przetwórstwo rolne).
Towary i materiały: Państwo Środka zrealizowało 890 dostaw towarów i materiałów obejmujących m.in. sprzęt mechaniczny, pojazdy transportowe, sprzęt medyczny.
Współpraca techniczna: Pekin zrealizował 414 takich projektów, obejmujących głównie produkcję przemysłową i zarządzanie, sadzenie i hodowlę w rolnictwie, kulturę i edukację, sport i szkolenia, opiekę medyczną, rozwój czystej energii, doradztwo.
Współpraca w zakresie rozwoju zasobów ludzkich: Chiny zorganizowały ponad 7000 sesji szkoleniowych i seminariów dla zagranicznych urzędników i personelu technicznego oraz programy kształcenia ustawicznego, szkoląc łącznie około 200 tys. osób. Szkolenia i seminaria obejmowały różne tematy, m.in. administrację publiczną, rozwój kraju, ograniczanie ubóstwa poprzez rozwój rolnictwa, opiekę medyczną, edukację i badania naukowe, kulturę i sport, transport.
Fundusz Wsparcia Współpracy Południe-Południe (South-South Cooperation Assistance Fund, SSCAF): do końca 2019 r. Państwo Środka uruchomiło 82 projekty w ramach SSCAF we współpracy z 14 organizacjami międzynarodowymi. Dotyczyły one rozwoju rolnictwa i bezpieczeństwa żywnościowego, ograniczania ubóstwa, opieki zdrowotnej dla kobiet i dzieci, reagowania na sytuacje kryzysowe związane ze zdrowiem publicznym, edukację i szkolenia, odbudowę po klęskach żywiołowych, ochronę migrantów i uchodźców.
Zespoły medyczne: do końca 2019 r. Chiny wysłały 27 484 pracowników medycznych do 72 krajów, w tym m.in. chirurgów, ginekologów, pediatrów, anestezjologów, laborantów klinicznych.
Wolontariusze zagraniczni: ChRL wysłała ponad 20 000 młodych wolontariuszy i nauczycieli języka chińskiego do pracy w ponad 80 krajach.
Nadzwyczajna pomoc humanitarna: Pekin realizował pomoc humanitarną w 60 krajach. Obejmowała ona dostarczanie zaopatrzenia i sprzętu, wysyłanie międzynarodowych zespołów ratowniczych i grup ekspertów medycznych, naprawę uszkodzonych obiektów.
Umorzenie długów: Chiny umorzyły 4,18 mld renminbi długów obejmujących 98 nieoprocentowanych pożyczek dla krajów najsłabiej rozwiniętych, mocno zadłużonych ubogich państw oraz śródlądowych i małych rozwijających się krajów wyspiarskich.
Chiny ujawniają zagregowane dane jako oficjalne liczby co kilka lat (w białych księgach), a zakres statystyk obejmuje trzy kategorie: pożyczki preferencyjne, dotacje, nieoprocentowane pożyczki. Odnoszą się one częściowo do wskazanych wcześniej form pomocy Państwa Środka w ramach współpracy na rzecz rozwoju. Nie podają jednak informacji o źródłach finansowania pomocy zagranicznej, wskazują jedynie, iż korzystają z zasobów własnych. Według danych przedstawionych w białej księdze z 2021 r., w latach 2013–2018 (dane po 2019 r. są niedostępne) Chiny przeznaczyły łącznie 270,2 mld renminbi na pomoc innym państwom:
Pożyczki preferencyjne w wysokości 131,1 mld renminbi (48,52 proc. całkowitej kwoty), zostały udzielone w celu pomocy w realizacji projektów przemysłowych oraz dużych i średnich projektów infrastrukturalnych, a także na dostawę usług technicznych, kompletnego sprzętu, produktów mechanicznych i elektrycznych oraz innych towarów i materiałów.
Dotacje w wysokości 127,8 mld renminbi (47,3 proc. całkowitej kwoty) przeznaczone zostały głównie na pomoc w realizacji małych i średnich projektów z zakresu opieki społecznej oraz na finansowanie projektów współpracy w zakresie rozwoju zasobów ludzkich, współpracy technicznej, pomocy materialnej i pomocy humanitarnej w nagłych wypadkach, a także projektów w ramach Funduszu Pomocy Współpracy Południe-Południe.
Nieoprocentowane pożyczki w wysokości 11,3 mld renminbi (4,18 proc. całkowitej kwoty), zostały przeznaczone głównie na pomoc w budowie obiektów publicznych i uruchamianiu projektów mających na celu poprawę życia lokalnych mieszkańców.
W wymiarze regionalnym, większość (44,65 proc.) środków finansowych, w ramach chińskiej pomocy rozwojowej, trafiło do Afryki. Następnie: 36,82 proc. – do Azji, 7,27 proc. – do Ameryki Łacińskiej i Karaibów, 3,71 proc. – do Oceanii, 3,31 proc. – do Europy, 4,24 proc. do innych miejsc, niezakwalifikowanych regionalnie. Łącznie, w latach 2013–2018 Chiny wsparły rozwój 122 państw, w tym 53 w Afryce, 30 w Azji, 22 w Ameryce Łacińskiej i na Karaibach, 9 w Oceanii, 8 w Europie.
Odmienna metodologia i różne standardy sprawozdawczości chińskiej administracji (odbiegające od tych międzynarodowych) uniemożliwiają oszacowanie rzeczywistej, całościowej wysokości pomocy czy jej udziału w chińskim PKB. Brakuje pełnych, rzetelnych i porównywalnych danych na temat pomocy rozwojowej ChRL. Niejasne jest również, czy Chiny będą ujawniać kompleksowe i zdezagregowane dane statystyczne, pomimo, że zaczęto wprowadzać w tym kraju pewne zmiany w systemie statystycznym pomocy zagranicznej.
Motywy Chin
Działania Państwa Środka są podporządkowane celom polityki zagranicznej i zagranicznej polityki ekonomicznej. Potencjał gospodarczy oraz tempo zmian powodują, że Chiny imponują wielu politykom krajów globalnego Południa, a ich model rozwoju gospodarczego jest atrakcyjny dla wielu państw rozwijających się. Podobnie, jak ich podejście do pomocy rozwojowej ze względu na możliwość zapewnienia bardzo potrzebnego kapitału bez warunków. W rzeczywistości, chińskie propozycje dla państw rozwijających się opierają się na warunkach o charakterze politycznym, choć nie dotyczą prawa międzynarodowego czy demokratyzacji. Wymagają natomiast od swoich partnerów czy to przestrzegania polityki „jednych Chin”, czy też oczekują poparcia ich stanowiska na forum Rady Praw Człowieka (np. odnośnie do sytuacji w Hongkongu, Sinciangu i Tybecie) oraz innych organów i agend ONZ. Związek między uznaniem Tajwanu a brakiem chińskich zobowiązań pomocowych jest automatyczny. Chiny nie udzielają pomocy krajom uznającym Tajwan.
Skutecznie budują natomiast swoją miękką siłę, stosując retorykę współpracy Południe-Południe, chcą być postrzegane przez inne państwa rozwijające się jako członek globalnego Południa. Jest to element strategii Chin ukierunkowanej na budowę ich pozycji jako lidera tej grupy państw oraz tworzenia sojuszy politycznych potrzebnych do obrony i wspierania chińskich interesów na arenie międzynarodowej. Oczekują też uzyskania większego poparcia dla swoich inicjatyw na forum organizacji międzynarodowych, np. w ONZ czy WTO, aby móc wzmocnić narrację o swojej znaczącej roli jako podmiotu stabilizującego sytuację międzynarodową i zmieniającego ład światowy z korzyścią dla państw rozwijających się, wspierającego większą ich podmiotowość w systemie globalnego zarządzania.
Ofertę dla krajów globalnego Południa Chiny realizują zarówno w formatach wielostronnych, jak i w wymiarze dwustronnym. W 2000 r. powstało Forum Współpracy Chińsko-Afrykańskiej, w 2004 r. Forum Współpracy Chińsko-Arabskiej, w 2014 r. Forum Współpracy Państwa Środka z krajami Wspólnoty Państw Ameryki Łacińskiej i Karaibów (CELAC). Pekin prezentuje postulaty państw globalnego Południa na forum G20 (podobnie jak Brazylia i Indie). Działa również w ramach G77, istniejącej od 1964 r. grupy skupiającej państwa rozwijające się. Istotną rolę we wzmacnianiu relacji z krajami rozwijającymi się odgrywa również BRICS. Instrumentami wykorzystywanymi w relacjach z globalnym Południem są Azjatycki Bank Inwestycji Infrastrukturalnych (AIB, o międzynarodowym charakterze, ale kontrolowany przez ChRL), utworzony przez chińskie banki państwowe Fundusz Jedwabnego Szlaku. Chiny, na szczycie G20 w Rio de Janeiro w Brazylii (listopad 2024), przedstawiły osiem inicjatyw mających na celu wsparcie państw Globalnego Południa, w tym rozwój łączności technologicznej i współpracę w zakresie ograniczania ubóstwa, bezpieczeństwa żywnościowego i zmian klimatycznych. Ich inicjatywy nie były zaskoczeniem. W miarę nasilających się napięć z państwami globalnej Północy, szczególnie w obszarach konkurencji gospodarczej, rywalizacji technologicznej i kwestii bezpieczeństwa, globalne Południe, z około 85 proc. światowej populacji, nabiera ogromnego znaczenia w polityce zagranicznej Państwa Środka. W obliczu rosnących ograniczeń handlowych ze strony zachodnich krajów i rosnących napięć ze Stanami Zjednoczonymi, Chiny starają się zmobilizować wsparcie państw globalnego Południa, aby zrównoważyć Zachód w wyzwaniach gospodarczych, bezpieczeństwa i ideologicznych.
ChRL zwiększa swoją aktywność w ONZ i innych kluczowych podmiotach wielostronnych. Biała księga z 2021 r. wyraźnie podkreśla, iż państwo to priorytetowo traktuje zaangażowanie w organizacje międzynarodowe, w tym w ONZ i jej agendy, ścisłą współpracę z nimi. Jest to część większego, trwającego chińskiego wysiłku, aby wzmocnić swoją pozycję w systemie międzynarodowym, którego rdzeniem jest dla Pekinu ONZ. Chinom zależy, aby ich plany i działania, w tym Inicjatywa Pasa i Szlaku, współgrały z nadrzędnymi międzynarodowymi ramami Agendy 2030. Na 76. sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ we wrześniu 2021 r., prezydent Chin Xi Jinping zaproponował Globalną Inicjatywę Rozwojową (GDI). GDI została zaprojektowana jako globalna platforma przyspieszająca wdrażanie Agendy 2030, ułatwiająca osiągnięcie 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju ONZ w ośmiu obszarach priorytetowych, w tym w zakresie ograniczania ubóstwa, zwiększania bezpieczeństwa żywnościowego, poprawy jakości opieki zdrowotnej, edukacji, infrastruktury, wspierania zrównoważonego rozwoju, wzrostu gospodarczego i ochrony środowiska. Ponad 100 krajów i organizacji międzynarodowych wyraziło swoje poparcie dla tej inicjatywy, a 68 dołączyło do Grupy Przyjaciół GDI przy ONZ. Według danych chińskiego MSZ z 2025 r., w celu wsparcia GDI, Pekin rozszerzył swój Fundusz Współpracy Południe-Południe, przekształcając go w Globalny Fundusz Rozwoju i Współpracy Południe-Południe. Chiny zobowiązały się również do zwiększenia swojego wkładu do tego funduszu o dodatkowe 1 mld dol., oprócz 3 mld dol., które już przekazały.
Zachodni decydenci są zaniepokojeni aktywnością Państwa Środka w ustanawianiu wielostronnych standardów technicznych i wyrażane są opinie, że kraj ten stara się przebudować międzynarodowy system zarządzania na swój własny obraz. Pekin jest postrzegany jako próbujący rozszerzyć kontrolę w ONZ, przekształcić jej normy i struktury, aby lepiej odzwierciedlały chińskie interesy narodowe. Próby utrwalenia ich koncepcji w rezolucjach ONZ i Globalnej Inicjatywie Rozwojowej oceniane są jako dążenie do budowania fundamentów dla multilateralizmu rozwojowego o chińskich cechach. Znaczny wzrost liczby stażystów z ChRL w ONZ traktowany jest jako celowa inwestycja w lepsze zrozumienie i kształtowanie ONZ w przyszłości.
Państwa globalnego Południa zajmują istotne miejsce w zagranicznej polityce ekonomicznej Chin. A te wspierają sektory związane z wydobyciem surowców oraz budową infrastruktury niezbędnej do ich transportu, dążąc tym samym do dywersyfikacji źródeł zaopatrzenia oraz stabilności dostaw. Pomoc ta jest silnie powiązana z polityką handlową i inwestycyjną Chin, jest elementem strategii going out, mającej znaczenie dla budowy globalnej konkurencyjności i silnej pozycji międzynarodowej chińskich firm.
Relacje handlowe i inwestycyjne Chin z państwami globalnego Południa nie są jednak pozbawione napięć. Kraj stoi przed dylematem pomiędzy zwiększeniem konsumpcji w swojej rodzimej gospodarce a utrzymaniem niezrównoważonych relacji handlowych z państwami globalnego Południa. Z biegiem lat wiele z tych krajów zaczęło zdawać sobie sprawę, że dynamika handlu między Państwem Środka a nimi prowadzi do niekorzystnej nierównowagi handlowej.
Jedną z głównych kwestii są znaczne dotacje państwowe stosowane przez Pekin. Podczas gdy Chiny kierują swoją gospodarkę w stronę modelu opartego na zaawansowanych technologiach i konsumpcji, ich nadwyżka mocy produkcyjnych w zakresie zielonej energii, takiej jak pojazdy elektryczne (EV) i panele słoneczne, będzie miała trudności ze znalezieniem alternatywnych rynków zbytu ze względu na cła nakładane przez państwa w Europie i Ameryce Północnej na chińskie produkty. Wraz ze wzrostem barier handlowych w krajach rozwiniętych, wiele państw globalnego Południa stoi wobec problemu gwałtownego napływu nadwyżek chińskich towarów. Skłoniło to niektóre wschodzące kraje globalnego Południa (np. RPA, Brazylię) do przyjęcia środków antysubsydyjnych i antydumpingowych w celu przeciwdziałania napływowi nadmiernej ilości chińskich produktów, takich jak stal, pojazdy elektryczne, panele słoneczne, kable światłowodowe. Rosnące również bariery handlowe ze strony zachodnich państw rozwiniętych mogą popchnąć kraje globalnego Południa w kierunku Chin, choć ich doświadczenia z Inicjatywą Pasa i Szlaku nie zawsze są pozytywne z powodu zwiększania zadłużenia czy braku przejrzystego zarządzania projektami w ramach BRI. Ponadto, status Państwa Środka jako „kraju rozwijającego się” w WTO powoduje napięcia w relacjach z państwami o niskich dochodach. Chiny są oskarżane o wykorzystywanie specjalnego i zróżnicowanego traktowania, do konkurowania z innymi krajami rozwijającymi się, co jest sprzeczne z ich narracją opowiadającą się za sprawiedliwością w multilateralizmie. Ich podejście, polegające na nieangażowaniu się i nieinterweniowaniu, było krytykowane za wspieranie autorytarnych rządów. Indie odmówiły przyłączenia się do Inicjatywy Pasa i Szlaku oraz oskarżyły chińskie inwestycje o podważanie demokratycznych zasad rządzenia, takich jak przejrzystość. Nawet niektórzy afrykańscy politycy oskarżyli Pekin o podważanie demokracji w regionie.
Chiny opowiadają się zatem za zasadą „wspólnej, ale zróżnicowanej odpowiedzialności”, traktują współpracę Północ-Południe za główny kanał międzynarodowych działań na rzecz rozwoju (pomimo krytyki), a współpracę Południe-Południe za jej uzupełnienie. Wzywają państwa rozwinięte do terminowego i pełnego wywiązywania się ze swoich zobowiązań w zakresie ODA, zapewniania większej pomocy krajom rozwijającym się oraz pomagania im w rozwoju zgodnie z ich rodzimymi warunkami. Zdaniem Państwa Środka, organizacje międzynarodowe, z ONZ na czele, powinny w pełni wykorzystywać swoje atuty, rozszerzać wymianę informacji ze wszystkimi stronami oraz aktywnie promować międzynarodową współpracę na rzecz rozwoju za pośrednictwem kanałów wielostronnych. ONZ powinno koordynować międzynarodową współpracę rozwojową, w tym w ramach współpracy Północ-Południe (z wiodącą rolą ODA Komitetu Pomocy Rozwojowej OECD), jak i współpracy Południe-Południe (z wiodącą rolą Chin). Tym samym, dają wyraźnie do zrozumienia, że w podejściu do pomocy rozwojowej nie będą podążać za modelem zachodnim.
Państwo Środka promuje własne podejście do pomocy rozwojowej oparte na tzw. modelu międzynarodowej współpracy na rzecz rozwoju w nowej erze. Świadczy o tym również podjęcie przez Chiny działań na rzecz zbudowania nowego, własnego systemu pomiaru pomocy rozwojowej. Międzynarodowe systemy pomiaru pomocy rozwojowej już istnieją, w tym system OECD, ale według Pekinu, nie są one odpowiednie dla specyfiki chińskiego podejścia do współpracy rozwojowej. Chiński alternatywny model pomocy i współpracy rozwojowej wprowadza presję konkurencyjną do funkcjonującej międzynarodowej architektury pomocy rozwojowej. Osłabia pozycję OECD i wielostronnych darczyńców. Wymusza też konieczność nowego spojrzenia na dotychczasową pomoc rozwojową z jej zaletami i niedoskonałościami oraz poszukiwania rozwiązań zwiększających jej efektywność. W procesie koniecznych zmian nie da się już dłużej ignorować Chin.
Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło, pół wieku temu – 1 maja 1974 r., deklarację w sprawie ustanowienia Nowego Międzynarodowego Ładu Ekonomicznego (New International Economic Order - NIEO) wraz z programem działania. Mimo że od tamtej pory w gospodarce i polityce światowej zmieniło się bardzo dużo, niektóre postulaty zawarte w tych dokumentach są nadal aktualne. Warto do nich wrócić w momencie, w którym coraz częściej mówi się o konieczności zasadniczej przebudowy globalnego porządku gospodarczego i „nowego Bretton Woods”.
Społeczność międzynarodowa nieuchronnie zbliża się do momentu, w którym konieczna będzie przebudowa globalnej architektury finansowania rozwoju, na miarę zmian wprowadzonych po II wojnie światowej.
Chiny nie szczędzą sił i środków na inwestycje w krajach Globalnego Południa oraz chcą być postrzegane jako państwo podające im pomocną dłoń. Stoi za tym dalekosiężny cel.
O obronie gotówki jako ważnego środka płatniczego w obrocie gospodarczym i roli państwa w tej wojnie mówił w rozmowie z „Obserwatorem Finansowym“ Rafał Górski, prezes Instytutu Spraw Obywatelskich.
Marketing miejsc długo uchodził za luksusowy dodatek – „ładne hasła i logotypy”. Dziś to narzędzie zniuansowanej rywalizacji o mieszkańców, inwestorów i turystów – mówi dr Jarosław Górski, adiunkt na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW.
Potrzebny jest nowy sposób myślenia o ekonomii politycznej, który odrzuca dychotomię „rynek kontra rząd”, zastępując ją wizją dotyczącą tego, w jaki sposób przedsiębiorczy liderzy mogą wykorzystać siłę rynków do osiągania celów politycznych i społecznych – przekonuje Chris Hughes w książce „Marketcrafters”.
W połowie maja najnowsza odsłona trwającego wiele lat handlowego sporu amerykańsko-chińskiego przygasła, choć konflikt będzie się tlił. Wszystko paradoksalnie za sprawą bomby informacyjnej, którą rzucił w media społecznościowe Donald Trump. Stany Zjednoczone postanowiły nałożyć gigantyczne – na poziomie 145% – cła na towary importowane z Państwa Środka. A ponieważ akcja wywołuje reakcję, Chiny nie pozostały dłużne i podwyższyły stawki chroniące własny rynek do poziomu 125%. Brzmi jak dobry news, ale to ślepa uliczka.
Trudno znaleźć na gospodarczej mapie świata państwo, które nie miałoby jakiegoś długu. Istnieją jednak takie, które są zadłużone bardziej i takie, których dług jest mniejszy. Szczególne miejsce na tej liście zajmuje Japonia. Na czym polega fenomen Kraju Kwitnącej Wiśni, jeśli chodzi o zadłużenie i dlaczego jest to ciekawe zjawisko dla analizy ekonomicznej?
Sztuczna inteligencja dramatycznie przyśpieszy polaryzację rynku pracy – ostrzegał podczas 8. Spotkania Noblistów w dziedzinie nauk ekonomicznych w Lindau Simon Johnson, ale Christopher A. Pissarides polemizował, że „będziemy mieli niedobór pracowników, a nie nadmiar”.
Światowe bezpieczeństwo kosztuje coraz więcej, a kolejne państwa przeznaczają rekordowe kwoty na wojsko i modernizację armii. To zjawisko, które nie omija również Polski, a jego konsekwencje gospodarcze, polityczne i społeczne są ogromne. Najnowsze wydanie kwartalnika „Obserwator Finansowy” — od dziś dostępne w kioskach — rzuca światło na te tematy.
Kraj byłego bloku wschodniego, który – podobnie jak my – zaczął dynamicznie się rozwijać po upadku komunizmu to Rumunia. Dziś ma apetyt na znacznie więcej, ale czy wystarczy jej sił i ambicji, by sięgnąć po więcej?
Sztuczna inteligencja może nie tylko przejąć wiele zadań wykonywanych przez ludzi, ale też radykalnie zmienić fundamenty globalnego ładu. W optymistycznym scenariuszu oznaczać to może „w pełni zautomatyzowany luksusowy komunizm”. Jednak jeszcze bardziej prawdopodobne są mroczne wizje: podział ludzkości na kasty, neokolonializm technologiczny, ekstremalne nierówności czy cyfrowe dyktatury zarządzane przez ogólną sztuczną inteligencję. Utopia może łatwo przerodzić się w dystopię – przestrzega prof. Jakub Growiec, doradca ekonomiczny w Departamencie Analiz i Badań Ekonomicznych NBP i wykładowca SGH.
Unia Europejska jako pierwsza na świecie wdrożyła kompleksowe przepisy regulujące sztuczną inteligencję. Czy AI Act wystarczy, by zapewnić bezpieczeństwo obywatelom, a jednocześnie nie zahamować innowacji? – Na pewno to dobry krok, ale wciąż brakuje nam technologicznego przywództwa – mówi dr Michał Nowakowski, radca prawny i ekspert ds. etyki AI.
O obronie gotówki jako ważnego środka płatniczego w obrocie gospodarczym i roli państwa w tej wojnie mówił w rozmowie z „Obserwatorem Finansowym“ Rafał Górski, prezes Instytutu Spraw Obywatelskich.
Polska chce zablokować umowę o wolnym handlu z krajami Ameryki Południowej. Powodem są głównie obawy rolników o konkurencyjność ich produktów. W jaki sposób realizacja umowy z Mercosur może wpłynąć na unijne rolnictwo i jakie mogą być też jej inne skutki?
Czy Polska rzeczywiście dokonała gospodarczego cudu? Ostatnie trzy i pół dekady pokazują, że odpowiedź może być tylko jedna – tak. Nowy numer kwartalnika „Obserwator Finansowy” to opowieść o sukcesie, który nie wydarzył się w naszej gospodarce sam, ale był efektem odwagi, determinacji i pracy całego społeczeństwa. A także o wyzwaniach, które dopiero przed nami.
Rosnące napięcia geopolityczne, demontaż globalnych łańcuchów dostaw, protekcjonizm, wojny handlowe i ekspansja sztucznej inteligencji coraz mocniej kształtują nowy, wielobiegunowy ład gospodarczy. Najnowszy numer kwartalnika Narodowego Banku Polskiego stawia pytania o przyszłość światowej gospodarki.
