Adiunkt na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu; specjalizuje się w chińskim rynku finansowym.
(©Envato)
Prognozuje się, że Chiny osiągnęły całkiem przyzwoity wzrost gospodarczy w minionym roku (2,3 proc.), pomimo przedłużających się ograniczeń i ogólnokrajowego zastoju gospodarczego w pierwszym kwartale. Nie straciły także na międzynarodowej konkurencyjności, o czym świadczyły niezłe wyniki osiągane w ważnych obszarach gospodarki. Handel zagraniczny zwiększył się o 1,9 proc., do czego w dużej mierze przyczynił się wzmożony eksport materiałów medycznych i ochrony osobistej. Obserwowano znaczny napływ kapitału, co wzmocniło walutę. Wartość chińskich akcji nabytych przez zagranicznych inwestorów zwiększyła się o prawie 56 proc. rok do roku, obligacji – niespełna 38 proc., pożyczek – ponad 20 proc., a depozytów – ponad 9 proc.
Jednak na tym optymistycznym obrazie jest rysa. Kraj w dużej mierze stymulował wzrost, opierając się na inwestycjach infrastrukturalnych finansowanych kredytami bankowymi i emisjami obligacji. Inwestycje w środki trwałe dalekie były od spektakularnych – zwiększyły się tylko o 2,6 proc. rok do roku. Największe wzrosty w ostatnim kwartale minionego roku obserwowano w produkcji energii elektrycznej, gazu i wody, które nie są branżami o znaczącym wpływie na wzrost gospodarczy. Ponadto nie wszystkie wskaźniki się poprawiły. Przykładowo, budowlanka zanotowało 9,2-proc. spadek, a konsumpcja i inwestycje prywatne zmalały odpowiednio o 4 i 1 proc. Ponadto znaczna część napływów kapitałów do Kraju Środka to prawdopodobnie przerzucenie aktywów denominowanych w dolarach amerykańskich, których właścicielami nie są inwestorzy zagraniczni (jak mogłoby wynikać ze statystyk), a sami Chińczycy, którzy uciekali ze swoimi pieniędzmi z kiepsko radzących sobie z pandemią gospodarek zachodnich. Przypuszczalnie po ustaniu wirusa i podnoszeniu się zagranicy z pandemii, Chińczycy powrócą na tamte rynki, co osłabi juana i pogorszy wskaźniki rynku finansowego.
Walcząc z COVID-19, Pekin balansował między stymulowaniem gospodarki a utrzymywaniem w ryzach i tak gigantycznego zadłużenia. Nie tylko obniżano stopy procentowe i wstrzykiwano gotówkę do gospodarki, ale wprowadzano też różne działania wspierające przedsiębiorstwa – poczynając od zwolnień z czynszu i ubezpieczeń społecznych, a kończąc na usprawnieniach w procedurach celnych. Wiele z tych interwencji poważnie nadwątliło rządowy plan ograniczania zadłużania, a deklaracje Xi Jinpinga z 2016 r. dotyczące redukcji długu, na ten moment wydają się mało realne do realizacji.
Pomimo tych perturbacji jest wątpliwe, aby Pekin zupełnie zarzucił temat zadłużenia – to nadal w polityce ważny problem do rozwiązania, szczególnie w obliczu kłopotów wielu władz lokalnych, które w ostatniej dekadzie bardzo niebezpiecznie zwiększyły swoje zadłużenie. Niektórym firmom należącym do samorządów już teraz grozi niewypłacalność. Zresztą pojawiają się przecieki do mediów, które wyraźnie wskazują na zacieśnienie polityki monetarnej w przyszłości, co ma przyczynić się do ograniczania długu. Potwierdził to Yi Gang – prezes Ludowego Banku Chin, który stwierdził, że priorytetem będzie stabilność monetarna, która jest nieuchronnie powiązana z redukcją narzędzi stymulujących gospodarkę. Jednocześnie, w ramach uspokajania rynku, bank centralny zobowiązał się do wzmocnienia wsparcia finansowego dla innowacji technologicznych, firm prywatnych oraz małych i mikroprzedsiębiorstw. Przykładem takich działań będzie odroczenie spłaty odsetek i kredytów.
Rok 2021 będzie wiązał się z dalszym promowaniem tzw. cyrkulacji dualnej, jak to określa Pekin. Z jednej strony będzie kładziony nacisk na pobudzanie popytu wewnętrznego (przez kreowanie miejsc pracy, poprawę zabezpieczenia społecznego i wzrost klasy średniej), a z drugiej – na tworzenie warunków ułatwiających inwestycje zagraniczne i zwiększających produkcję zorientowaną na eksport.
W ostatnich miesiącach szczególnie wzmacniano drugi filar obiegu dualnego, co było widoczne chociażby w korzystnej zmianie w listach negatywnych dla inwestorów czy dalszym promowaniu specjalnych stref. Zmalała liczba branż z ograniczeniami, a poszerzyła się lista sektorów, w których inwestycje są szczególnie pożądane (z 1108 w 2019 r. do 1235 w 2020 r.). Kontynuowano koncepcję stref wolnego handlu, transgranicznych stref handlu elektronicznego oraz eksperymentalnie otwarto strefę usług w Pekinie. W minionym roku Chiny utworzyły 46 nowych stref e-handlu (aż siedem w Guangdong), trzy nowe obszary wolnego handlu – w Pekinie, Hunan i Anhui, a także poszerzono strefę w Zhejiang. Terytoria te oferują wiele zachęt dla przedsiębiorstw, takie jak obniżki podatków lub usprawnioną odprawę celną.
Najwięcej emocji wywołał ogłoszony w czerwcu plan otwarcia portu wolnego handlu w Hainan. Tym sposobem stworzono największą specjalną strefę ekonomiczną w Chinach, w której zniesiono cła importowe, obniżono stawki podatku dochodowego dla specjalistów oraz zredukowano do 15 proc. podatek od osób prawnych. Ponadto wprowadzono wiele korzystnych polityk, szczególnie w dziedzinie technologii, opieki zdrowotnej i handlu. W lutym wejdzie w życie tzw. specjalna lista negatywna dla tego terytorium, która wprowadzi dalsze środki promujące otwarcie kluczowych obszarów, takich jak telekomunikacja, edukacja, usługi, przemysł przetwórczy i wydobywczy.
Ponadto Pekin wszelkimi sposobami stara się wzmacniać słabe ogniwa w łańcuchu dostaw, co wiąże się z silną promocją innowacyjności i rozwoju gospodarki cyfrowej. Już teraz prywatna konsumpcja online (54 proc.) przewyższa tradycyjną. Szczególnie ważne miejsce w strategii budowania potęgi technologicznej zajmuje tworzenie nowej infrastruktury (5G, AI, IoT czy szybkiej kolei). Polityka wzmacniająca potencjał badawczo-rozwojowy ma zostać zintensyfikowana, szczególnie w Szanghaju i Guangdong. Istotną pozycję w produkcji zajmą układy scalone, stanowiące kluczowy element wytwarzania wielu innowacyjnych dóbr. Stąd firmy i specjaliści działający w tej branży mogą liczyć na wiele udogodnień.
W prognozach na ten rok pojawia się też pytanie, jak będzie wyglądało finansowanie Belt and Road Initiative. Dotąd Pekin wydał 4 bln dol. na infrastrukturę BRI – ta część inwestycji jest na ukończeniu. Co do dalszego finansowania wystarczy odnieść się do słów Xi Jinpinga na ostatnim szczycie ONZ – to prawie koniec wydawania pieniędzy. Potwierdzili to jeszcze Wang Yi na Forum Belt & Roads oraz Minister Handlu – Wang Wentao na Central Economic Work Conference. Teraz Chiny planują skoncentrować się na bardziej strategicznych inwestycjach zagranicznych, takich jak opieka zdrowotna i technologia, które pozwolą im zająć silną pozycję w świecie w kluczowych sektorach, a także modernizować swoje branże.
Podsumowując, trudno wyrokować, czy rok 2021 okaże się chińskim wielkim sukcesem związanym ze skokiem technologicznym, ale z pewnością upłynie pod znakiem wielu zmian. Oczekuje się, że przyniesie ożywienie gospodarcze, które przyczyni się do redukcji bezrobocia, wzmocnienia zaufania konsumentów oraz powrotu konsumpcji i inwestycji na dotychczasowe tory. Prawdopodobnie będą kontynuowane strategie zapoczątkowane w ubiegłym roku, a założenia nowego Planu Pięcioletniego skrupulatnie wdrażane, jak na Chińczyków przystało. Znacznie więcej niewiadomych jest związanych z polityką zagraniczną, szczególnie w odniesieniu do USA. Chociaż administracja nowego prezydenta Ameryki prawdopodobnie będzie znacznie bardziej wyważona w swoich osądach względem Chin niż ekipa Donalda Trumpa, to trudno oprzeć się wrażeniu, że stosunki sino-amerykańskie jeszcze długo pozostaną napięte.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
