(©Envato)
Od początku pandemii COVID-19 kraje na całym świecie uruchomiły zakrojone na szeroką skalę środki wsparcia fiskalnego w celu złagodzenia bezprecedensowych strat w produkcji, spowodowanych koniecznymi lockdownami mającymi na celu „wypłaszczenie krzywej zachorowań” na COVID-19. Działania te były zróżnicowane zarówno pod względem wielkości, jak i zakresu, przy czym zapowiadane interwencje były znacznie większe w gospodarkach rozwiniętych niż w gospodarkach wschodzących i rozwijających się.
Ponadto zastosowano szereg rozmaitych środków: nadzwyczajne działania pomocowe (w ramach których zapewniano gospodarstwom domowym i przedsiębiorstwom nieprzerwane wsparcie płynności w postaci pożyczek lub zastrzyków kapitałowych) wdrażane były w powiązaniu ze środkami wspierania popytu (takimi jak dotacje, transfery bezpośrednie, systemy ulg podatkowych, które mogą zwiększać dochody gospodarstw domowych i firm).
W określeniu rozmiarów i charakteru pakietów fiskalnych pewną rolę odegrały prawdopodobnie ograniczenia przestrzeni fiskalnej. Kraje o wyższych wskaźnikach zadłużenia w relacji do PKB w większym stopniu polegały na operacjach pozabudżetowych (ang. below-the-line measures), podczas gdy kraje o stosunkowo większej przestrzeni preferowały działania uwzględniane w oficjalnych budżetach (ang. above-the-line measures).
W naszej niedawnej pracy dokonujemy kwantyfikacji (ilościowego określenia) wpływu komunikatów dotyczących wprowadzenia środków fiskalnych na aktywność gospodarczą w kontekście międzynarodowym, wykorzystując w tym celu nowatorską, codzienną bazę danych na temat komunikatów dotyczących interwencji w zakresie polityki fiskalnej w 2020 roku. Badamy także zróżnicowanie tego wpływu w zależności od rodzaju środków, w zależności od cech strukturalnych państw (np. dochód na mieszkańca, przestrzeń fiskalna) oraz w zależności od stopnia nasilenia pandemii.
Wpływ środków fiskalnych na aktywność gospodarczą
Badamy wpływ zapowiadanych bodźców fiskalnych na aktywność gospodarczą przy pomocy wskaźników ekonomicznych dostępnych z częstotliwością dzienną, tygodniową i miesięczną. Przy częstotliwości dziennej jest mało prawdopodobne, aby w zakresie komunikatów dotyczących działań fiskalnych występowała reakcja na zmiany w gospodarce, co ogranicza obawy o możliwą odwrotną przyczynowość. Dodatkowo, w celu uniknięcia potencjalnych problemów dotyczących endogeniczności, oczyszczamy codzienne komunikaty z opóźnionych codziennych pomiarów aktywności, które były w ostatnim okresie wykorzystywane do śledzenia ekonomicznych skutków kryzysu COVID-19 – emisji dwutlenku azotu (NO2), lotów międzynarodowych i krajowych, wskaźników mobilności oraz dziennych zmiennych finansowych, które odzwierciedlają oczekiwania dotyczące przyszłej aktywności gospodarczej.
Nasze wyniki sugerują, że komunikaty dotyczące działań fiskalnych wiążą się z trwałym wzrostem wskaźników giełdowych, a także z aprecjacją waluty krajowej względem dolara amerykańskiego.
Nasze wyniki sugerują, że komunikaty dotyczące działań fiskalnych wiążą się z trwałym wzrostem wskaźników giełdowych, a także – zgodnie z teorią i dowodami, które przedstawili Auerbach i Gorodnichenko – z aprecjacją waluty krajowej względem dolara amerykańskiego. Wyniki te potwierdzane są przy częstotliwości tygodniowej, gdzie po komunikatach dotyczących działań fiskalnych następuje wzrost wskaźnika ekonomicznego OECD.
Badamy również wpływ środków fiskalnych na bardziej standardowe wskaźniki aktywności gospodarczej dostępne z częstotliwością miesięczną, a mianowicie wskaźniki produkcji przemysłowej (industrial production – IP), indeksy menedżerów zakupów w sektorze produkcyjnym (purchasing managers’ indices – PMI), stopy bezrobocia, przygotowywany przez OECD wskaźnik wyprzedzający zaufania (Composite Leading Indicator – CLI), oraz spready swapów ryzyka kredytowego z tytułu długu państwowego. W tym celu, zgodnie z metodologią, którą zastosowali w swojej pracy Gertler i Karadi agregujemy szoki dzienne do średnich szoków miesięcznych. Wyniki sugerują, że komunikaty dotyczące polityki fiskalnej miały – w ujęciu uśrednionym – istotny wpływ na aktywność gospodarczą.
Mówiąc konkretniej, szok fiskalny w wysokości 1 proc. PKB zwiększa produkcję przemysłową o 0,25 proc., a średni efekt dla naszej próby odpowiada mnożnikowi fiskalnemu wynoszącemu 0,2. Uzyskane wyniki pokazują również, że komunikaty fiskalne poprawiają wskaźniki PMI i CLI oraz prowadzą do zmniejszenia miesięcznej stopy bezrobocia i zawężenia spreadów swapów ryzyka kredytowego z tytułu długu państwowego.
Uzyskane wyniki pokazują również, że komunikaty fiskalne poprawiają wskaźniki PMI i CLI oraz prowadzą do zmniejszenia miesięcznej stopy bezrobocia i zawężenia spreadów swapów ryzyka kredytowego z tytułu długu państwowego.
Rola cech charakterystycznych poszczególnych państw
Średni wpływ bodźców fiskalnych na wyniki gospodarcze jest zróżnicowany także w zależności od charakterystyki danego kraju. Uzyskane wyniki sugerują, że efekty fiskalne są większe w gospodarkach rozwiniętych, co jest zgodne z wcześniejszymi ustaleniami prezentowanymi w literaturze. Ponadto szoki fiskalne wydają się być znacznie bardziej efektywne w krajach o niższym poziomie długu publicznego przed kryzysem, jako że efekty wypierania inwestycji prywatnych i konsumpcji (ang. crowding out) są zazwyczaj większe w krajach o wysokim zadłużeniu.
Rodzaj stosowanych środków fiskalnych i cykl pandemii
Chociaż – w ujęciu uśrednionym – środki fiskalne wydają się skutecznie wzmacniać aktywność gospodarczą i zaufanie, ich skutki mogą być zróżnicowane także w zależności od rodzaju stosowanych środków oraz od tego, czy w danym kraju obowiązują rygorystyczne obostrzenia wprowadzone w celu ograniczenia rozprzestrzeniania się pandemii.
Nasze wyniki sugerują, że nadzwyczajne działania pomocowe (z których większość klasyfikowana jest jako działania pozabudżetowe) są – w ujęciu uśrednionym – bardziej skuteczne od środków wspierania popytu (które są klasyfikowane głównie jako operacje wpływające na oficjalne budżety). Jednak ten wynik maskuje istotne zróżnicowanie w odniesieniu do cyklu pandemicznego. Stwierdzamy, że nadzwyczajne działania pomocowe, które mają na celu zmniejszenie ograniczeń podaży oraz utrzymanie działalności firm i zatrudnienia pracowników, były bardziej skuteczne podczas lockdownów, ponieważ w miesiącach ograniczonej aktywności gospodarczej zapewniały bardzo potrzebne wsparcie w zakresie przepływów pieniężnych i płynności. Tymczasem efekty środków wspierania popytu są znacznie silniejsze, kiedy łagodzone są obostrzenia wprowadzone w celu ograniczenia rozprzestrzeniania się pandemii, ponieważ na tym etapie potencjał konsumpcji krajowej jest większy.
Pragyan Deb – Ekonomista, Międzynarodowy Fundusz Walutowy
Davide Furceri – Zastępca Szefa Wydziału Badań Regionalnych Departamentu Azji i Pacyfiku, Międzynarodowy Fundusz Walutowy
Jonathan D. Ostry – Zastępca Dyrektora, Dział Badań, Międzynarodowy Fundusz Walutowy
Nour Tawk – Ekonomistka, Międzynarodowy Fundusz Walutowy
Naihan Yang – Specjalista ds. uczenia maszynowego, Ant Group
Artykuł ukazał się w wersji oryginalnej na platformie VoxEU, tam też dostępne są przypisy i bibliografia.
W styczniu 2020 roku Wielka Brytania formalnie opuściła Unię Europejską. Oczekiwane korzyści z brexitu, poza odzyskaniem suwerenności w zakresie kształtowania prawa i zewnętrznych relacji gospodarczych, jednak się nie zmaterializowały. Widoczny jest natomiast spadek wydajności i konkurencyjności brytyjskiej gospodarki, co wpływa także na kondycję rynku pracy.
