Pandemia COVID-19 ujawniła kruchość łańcuchów dostaw, a problem ten ma głębokie korzenie – przekonuje Peter S. Goodman w książce „How the World Ran Out of Everything”.
Okładka książki
Stada tankowców i kontenerowców dryfujące w okolicach wielkich portów, to obrazek pojawiający się w głowie, gdy myślimy o zakłóceniach łańcuchów dostaw podczas pandemii koronawirusa COVID-19 w 2020 r. W kolejnych miesiącach po apogeum pandemii pojawiły się wielkie problemy z dostępnością części do samochodów, elektroniki, leków, płatków śniadaniowych, a nawet odżywek dla niemowląt. Pandemia ujawniła kruchość łańcuchów dostaw, a problem ten sięga dużo głębiej, o czym przekonuje Peter S. Goodman w książce „How the World Ran Out of Everything: Inside the Global Supply Chain” (Mariner Books, 2024).
Goodman jest dziennikarzem ekonomicznym „The New York Times”. Pracuje w mediach od ponad 30 lat. Relacjonował globalny kryzys finansowy z 2008 r., a w dobie brexitu był akurat korespondentem w Londynie. Został uhonorowany kilkoma nagrodami m.in. siedmioma nagrodami Stowarzyszenia Amerykańskich Redaktorów i Publicystów Biznesowych. Napisał kilka książek, a wśród nich „Davos Man: How the Billionaires Devoured the World”.
Złe Chiny, źli kapitaliści
Autor postanowił w swojej najnowszej książce zbadać sieć powiązań między światem technologii, finansów, produkcji przemysłowej i transportu, która stanowi de facto podstawę globalnej gospodarki. Zrobił to jeżdżąc po świecie i zbierając fascynujące historie, które potem zmienił w pulsujące życiem mini-reportaże. Zabiera czytelników w głąb skomplikowanego systemu, pokazując triumfy i zmagania ludzi, którzy go obsługują – od fabryk w Azji i plantatora migdałów w północnej Kalifornii, przez grupę strajkujących pracowników kolei w Teksasie, aż po kierowcę ciężarówki, któremu Goodman towarzyszy przez setki mil Wielkich Równin.
Opowiadając historie przedstawia potężny argument za zreformowaniem łańcucha dostaw, tak aby stał się on naprawdę niezawodny i odporny. Wymaga to radykalnego przebudowania umowy społecznej między pracownikami firm a akcjonariuszami oraz zwrócenia większej uwagi na to, w jaki sposób otrzymujemy rzeczy, których potrzebujemy.
W tekście niemal na każdym kroku podkreśla skutki wielkiej rewolucji, którą wywołał internet – właściwie zmienił on sposób organizacji handlu, a także znacznie przyspieszył bieg rzeczy. „Klik, klik. towar zamówiony, machina rusza. Paczka już jedzie. Ding dong, kurier. Dwadzieścia cztery godziny i zakupiona rzecz jest na miejscu. Mało kto zdaje sobie jednak sprawę z tego, jak wielka i skomplikowana maszyneria logistyczna działa, by tak się stało, i jak bardzo jest wrażliwa, i jak ważny w niej jest czynnik ludzki” – przekonuje Goodman.
Na przestrzeni ostatnich dwóch dekad światowy handel i międzynarodowe łańcuchy dostaw były dogłębnie zmieniane nie tylko na skutek pojawienia się globalnej sieci www, ale też poprzez gwałtowny rozwój gospodarczy Chin, które stały się „fabryką świata”. Dziesiątki tysięcy firm z USA i Europy rzuciły się w głąb Państwa Środka w poszukiwaniu niższych kosztów oznaczających wyższe zyski. Chiny przekształciły swoją słabość w siłę i zaczęły łamać zasady Światowej Organizacji Handlu, ale jak wskazuje Goodman – wszyscy przymykali na to oko, co przyniosło opłakane skutki.
Innym czynnikiem mocno wpływającym na globalne łańcuchy dostaw było przejście na systemy zapasów „just-in-time” („w samą porę”) kładące nacisk na ciągły przepływ towarów i ograniczone gromadzenie zapasów. Inna nazwa tego systemu to „lean manufacturing” – jest to praktyka posiadania tylko takiej ilości zapasów, by zaspokoić bieżący popyt. „Lean manufacturing” obniża koszty magazynowania dla firm, ale zwiększa ryzyko niedoborów. System ten działał do czasu wybuchu COVID-19, która okazała się papierkiem lakmusowym ujawniającym jego niską wydajność. Półki supermarketów opustoszały, a fabryki nie tylko w Europie czy w Ameryce Północnej, ale też w Wietnamie, Tajlandii, Meksyku oraz w Turcji stały się uzależnione od dostaw z Chin. „Kierownictwo korporacji notowanych na giełdzie i wynajęci doradcy, a także uzależnieni od sponsoringu w dobie kampanii politycy bawili się światową gospodarką” – uważa Goodman. Wartość chińskiego eksportu wzrosła z 272 mld dol. w 2001 r. do 3,5 bln dol. 20 lat później.
Jeśli chodzi o USA, to – zdaniem autora książki – sporo „nabroiła” również deregulacja funkcjonująca głównie pod postacią specjalnej ustawy z 1980 r., ułatwiająca wchodzenie nowym podmiotom na rynek transportu samochodowego. Pozwoliła firmom niezrzeszonym w stowarzyszeniach branżowych i niedopuszczającym działalności związków zawodowych na ustalanie fatalnych dla pracowników warunków zatrudnienia, co doprowadziło do trwającego od dziesięcioleci niedoboru kierowców na rynku w USA. A to w momencie kryzysu przerodziło się w wielki problem – bowiem nie było komu jeździć pojazdami kołowymi, gdy statki i samoloty kursowały o wiele rzadziej lub wcale.
A już w trakcie pandemii, według Goodmana, objawił się inny problem, do tej pory zupełnie niewidoczny. „Ludzie, którzy faktycznie mieli władzę nad portami, czerpali korzyści z ciągłego chaosu. Pojawiają się przesłanki świadczące o tym, że nawet go wzmacniali, kwestionujące ich motywację do zmniejszenia zatorów” – napisał i wskazał, że „branża transportu morskiego odniosła znaczne korzyści ze wzrostu cen podczas pandemii, zgarniając 300 mld dol. zysków w 2021 r., w porównaniu z 200 mld dol. rok wcześniej”.
Kontenerowa epopeja
Goodman na kartach swojej książki opowiada sporo historii, które rzucają nowe światło na podejście polityków i biznesu do zdrowia publicznego w czasie pandemii. Dla przykładu, mamy historię Tin Aye, uchodźczyni z Mjanmy, która wraz z córką osiedliła się w Denver w 2012 r. Aye pracowała w zakładzie pakowania mięsa prowadzonym przez JBS – największego na świecie producenta mięsa. Aye zachorowała na koronawirusa w kwietniu 2020 r., będąc jednym z 300 pracowników, którzy zarazili się nim w ciągu pierwszych czterech miesięcy pandemii. Ostatecznie była jedną z co najmniej pięciu ofiar COVID-19 w tej firmie. Przemysł mięsny twierdził, iż sklepy spożywcze są słabo zaopatrzone, więc administracja Donalda Trumpa nie chroniła pracowników z tej branży, gdyż stała na stanowisku konieczności uzupełnienia zapasów. Tymczasem wiele firm, w tym JBS, zdecydowało się zwiększyć eksport wieprzowiny do Chin. Na początku pandemii amerykańskie zakłady mięsne miały w swoich zapasach 622 mln funtów mrożonej wieprzowiny, co starczyłoby na kilka tygodni – przekonuje Goodman. „Aye umarła w imię wyższej marży, a nie w imię ratowania poziomu zapasów mięsa” – podkreślił w książce publicysta „The New York Times”.
Jedna z zaprezentowanych historii to prawdziwa epopeja, której głównym bohaterem jest… 40-stopowy kontener transportowy należący do Hagana Walkera, założyciela Glo – firmy sprzedającej plastikowe kostki, które świecą i zamieniają się w figurki po zanurzeniu w wodzie. Kontener zawierał największe zamówienie, jakie firma Glo złożyła w swojej historii w grudniu 2020 r. Towar miał dotrzeć do odbiorców jesienią 2021 r., przed świętami Bożego Narodzenia, więc firma wykazała się zapobiegliwością. Kontener z kostkami został jednak złapany w pułapkę, którą Goodman nazywa „Wielkim Zakłóceniem Łańcucha Dostaw” – był to okres, w którym wąskie gardła były widoczne praktycznie na każdym etapie łańcucha dostaw. Autor śledzi losy kontenera, począwszy od fabryki w Chinach, w której wyprodukowano kostki, przez rejs ogromnym statkiem, który tygodniami stał w zatorze w porcie Long Beach, po końcowy etap dostawy. Po jego rozładowaniu w doku 25 października 2021 r., ponad 10 miesięcy po złożeniu zamówienia przez Walkera, pojawiły się trudności ze znalezieniem wolnego kierowcy ciężarówki, który mógłby przewieźć kontener z Long Beach do punktu rozładunku w stanie Mississippi. Firmy transportowe twierdziły, że po prostu brakuje im kierowców. Czy kostki dotarły na czas i trafiły pod choinki? To czytelnik musi już sam sprawdzić w książce.
Publicysta opowiada się generalnie za gruntownym przemyśleniem polityki handlowej i polityki zarządzania łańcuchami dostaw. Wzywa do powrotu do systemu, który dominował w Stanach Zjednoczonych od końca II wojny światowej do późnych lat 70. XX w. Według niego to było optymalne rozwiązanie – chodzi oczywiście o system o większym stopniu lokalności i o wiele bardziej regulowany przez państwo. „Nie możemy przewidzieć kolejnego wstrząsu w systemie, ale wiemy, że nadejdzie. A kiedy to nastąpi, prawdopodobnie znów będziemy obserwować jak łańcuch dostaw załamuje się, a nasze zdolności produkcyjne padają ofiarą naszej niezdolności do reform, głównie w zakresie rynku pracy” – ostrzega autor.
Książka Goodmana z pewnością przynosi ze sobą garść interesujących historii i odważnych tez. Czyta się ją bardzo łatwo, wszak ma on tzw. lekkie pióro. Nie sposób jednak nie zauważyć, – zresztą autor tego nie ukrywa – że pisana jest z pozycji mocno lewicujących. I trzeba nałożyć sobie specjalny filtr, jeśli ktoś chce ją czytać. Przekonuje nas o tym, że to po prostu chciwość kapitalistów i powiązanych z nimi polityków jest winna wielkich zaburzeń w łańcuchach dostaw i niedoborom w trakcie pandemii COVID-19, a nie sama pandemia. Z pewnością niezmiernie interesująca byłaby pozycja kontrująca „How the World Ran Out of Everything” z pozycji liberalizmu ekonomicznego. Może ktoś z Cato Institute się pokusi?
Pandemia COVID-19 oraz trwająca wojna rosyjsko-ukraińska przerwały globalne łańcuchy dostaw i spowodowały ich znaczne opóźnienia, niedobory środków produkcji oraz powstanie ryzyka wyczerpania zapasów. Firmy narażone na te ryzyka zostały zmuszone do przemyślenia swoich strategii zarządzania produkcją i zapasami, od dostaw „dokładnie na czas” po dostawy „na wszelki wypadek”.
Spowolnienie gospodarcze, napięcia geopolityczne, obawy dotyczące bezpieczeństwa łańcucha dostaw i szerzej bezpieczeństwa narodowego prowadzące do wzrostu protekcjonizmu i fragmentacji handlu, bardziej restrykcyjne otoczenie regulacyjne biznesu, trudniejsze globalne warunki finansowe i rosnące koszty negatywnych skutków zmian klimatu to wybrane czynniki podważające stabilność i przewidywalność globalnych przepływów inwestycyjnych. Nie pozostają bez wpływu na przepływy zagranicznych inwestycji bezpośrednich (ZIB), zarówno w rozwiniętych, jak i w rozwijających się krajach.
Pandemia COVID-19 wywołała znaczny wzrost napięć w globalnych łańcuchach dostaw. W artykule zbadaliśmy wpływ tych podażowych zawirowań na inflację bazową w strefie euro. Wykazujemy, że wstrząsy wywołane napięciami w globalnych łańcuchach dostaw były głównym czynnikiem wzrostu inflacji bazowej w strefie euro w 2022 r., a ich wpływ na inflację jest długotrwały i ma profil garbu. Symulacje modelowe sugerują, że optymalna reakcja polityki pieniężnej na inflację wywołaną globalnymi czynnikami podażowymi zależy w sposób nieliniowy od uzależnienia gospodarki od globalnych łańcuchów dostaw. Wstrząsy te bowiem stawiają nas przed dylematem wyboru między stabilizowaniem inflacji a produkcją.
Japonia, Stany Zjednoczone i Niemcy już teraz intensywnie rozwijają technologie miękkich robotów, widząc w nich możliwości przyspieszenia wzrostu gospodarczego. Polska, z uwagi na potencjał w sektorze nowych technologii, ma szansę, aby się stać istotnym graczem w tej dziedzinie – uważa dr inż. Jan Klimaszewski z Instytutu Automatyki i Robotyki na Wydziale Mechatroniki Politechniki Warszawskiej, naukowiec specjalizujący się m.in. w robotyce współpracującej, sensoryce oraz elektronicznej skórze.
Boże Narodzenie to nie tylko czas radości i rodzinnych spotkań, ale również okres największej aktywności konsumenckiej w roku. Sezonowe trendy zakupowe wpływają na wyniki detalistów, strategie marketingowe i globalną gospodarkę. Jak zatem współczesny marketing i zmieniające się preferencje konsumentów kształtują to wyjątkowe święto? Na to i inne pytania odpowiedziała „Obserwatorowi Finansowemu” dr Agnieszka Wilczak z Katedry Marketingu na Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego.
Ekonomia była zawsze nauką żywą, starającą się nadążyć za zmianami. Gdy Keynesowi zarzucono, że zmienia poglądy, dał prostą odpowiedź, zmienia, bo zmieniają się fakty. Z drugiej strony naukowe podejście popychało ekonomistów do stosowania formalizacji matematycznej. Posługiwanie się matematycznymi modelami stało się wręcz koniecznością, gdy zaczęto je łączyć z danymi statystycznymi. Ekonometria – wynalazek ekonomistów i statystyków – na trwale zapisała się w rozwoju badań ekonomicznych.
We współczesnej gospodarce technologia przyjęła nową rolę. Kiedyś była siłą napędową konkurencji i innowacji, obecnie może być wykorzystywana przez dominujące podmioty cyfrowe do ich tłumienia.
Czołowe globalne korporacje takie, jak Apple, Microsoft czy Amazon odgrywają niezwykle istotną rolę we współczesnym świecie. Niejednokrotnie stają się one bogatsze i potężniejsze niż państwa narodowe. Odgrywają także większą rolę w codziennym życiu i w naszych umysłach.
Dolar to obecnie globalna waluta rezerwowa. Czy jednak utrzyma swój status do 2050 r? A może upadnie w obliczu rosnącej siły konkurencji ze strony walut BRICS, złota lub bitcoina?
Listopadowy „Raport o inflacji” NBP, podobnie jak dwa poprzednie w 2024 r., przynosi niższą projekcję wzrostu PKB w I kwartale 2025 r. Ma on wynieść 3,3 proc. (w lipcu spodziewano się wzrostu o 4,3 proc, a w marcu nawet o 5 proc.). Przyczyny to kondycja gospodarki niemieckiej, niższa konsumpcja w Polsce i niższe inwestycje.
Przedstawiciele Unii Europejskiej i państw Mercosur, tj. Argentyny, Brazylii, Paragwaju i Urugwaju, 28 czerwca 2019 r. osiągnęli porozumienie polityczne w sprawie ambitnej i kompleksowej umowy handlowej. Wbrew licznym spekulacjom umowa nie została podpisana podczas szczytu państw G20 w Rio de Janeiro. Wiele wskazuje na to, że bilans tej umowy będzie niekorzystny dla polskiego sektora rolno-spożywczego.
Pandemia COVID-19 ujawniła kruchość łańcuchów dostaw, a problem ten ma głębokie korzenie – przekonuje Peter S. Goodman w książce „How the World Ran Out of Everything”.
Polacy pod względem stopy oszczędności znajdują się na szarym końcu w Europie. Za mało zarabiamy, za dużo wydajemy, a może nie mamy nawyku inwestowania pieniędzy?
W tym roku ogłoszenie przyznania kolejnej, już 56., Nagrody pamięci Alfreda Nobla z nauk ekonomicznych (The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel), potocznie nazywanej Nagrodą Nobla z dziedziny ekonomii, miało miejsce 14 października 2024. Otrzymali ją (w podziale na trzy równe części): Daron Acemoglu (Massachusetts Institute of Technology), Simon Johnson (Massachusetts Institute of Technology), James A. Robinson (University of Chicago).
Współczesne problemy prawne Unii Europejskiej, sztuczna inteligencja w bankowości oraz polityka pieniężna były tematami grudniowego zjazdu na podyplomowych studiach MBA organizowanych w ramach drugiej edycji projektu „Akademia NBP”.
Kiedy świat wynurzył się z chaosu II wojny światowej, władzę objęli ludzie o przekonaniach makroekonomicznych, ukształtowanych w formacyjnym dla nich doświadczeniu lat 30. XX w.
Przełomowym pomysłem ekonomicznym zrywającym z dotychczasowym paradygmatem opieki społecznej okazuje się bezwarunkowy dochód podstawowy. Część osób uznaje go za klucz do pokonania bolączek stechnicyzowanej gospodarki. Zdaniem innych – to idea tyleż kosztowna co utopijna.
Wprowadzenie euro jest niebezpieczne z ekonomicznego i politycznego punktu widzenia. Polska gospodarka jest jeszcze niedojrzała, różnice technologiczne, rozwój systemu finansowego, poziom konkurencyjności wymagają przyspieszonej modernizacji. Nasza gospodarka wychodzi dopiero z rozwoju zależnego, potrzebny jest czas.
Cena złota osiągnęła w kwietniu najwyższy poziom w historii. W głównym stopniu przełożyły się na to zakupy dokonywane przez banki centralne, czynniki behawioralne oraz przejściowy wzrost ryzyka geopolitycznego, wynikający z walk na Bliskim Wschodzie.
W ostatnich latach, a szczególnie po rozpoczęciu wojny z Ukrainą, z Rosji płynie nieprzerwany przekaz o sukcesach. Ich skala narasta – gospodarka uodporniła się na sankcje i nawet się rozwija oraz restrukturyzuje, bieda spada, a zamożność rośnie, produkcja krajowa wypiera zaś import. Czy sukcesy mają jednak realny wymiar, czy głównie propagandowomedialny?
